Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Translasyon Nedir? mRNA'dan Protein Nasıl Üretilir?

6 dakika
6,266
Translasyon Nedir? mRNA'dan Protein Nasıl Üretilir? Scientifica
Translasyon sırasında ribozomlar
Evrim Ağacı Akademi: Moleküler Biyoloji Yazı Dizisi

Bu yazı, Moleküler Biyoloji yazı dizisinin 4 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " DNA'nın Yapısı Nasıldır? "Çift Sarmal" Ne Demek?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Protein sentezi, hücrede en çok enerji tüketen metabolik süreçlerden biridir. Buna karşılık proteinler, canlı organizmalarda diğer tüm bileşenlerden (su hariç) daha fazla bulunur ve bir hücrenin çok çeşitli fonksiyonlarını yerine getirirler. Translasyon süreci veya protein sentezi, bir mRNA mesajının kodunun çözülerek bir polipeptit sentezlenmesini kapsar.

Protein Sentez Mekanizmaları

mRNA kalıbına ek olarak diğer birçok molekül de translasyon sürecine katkıda bulunur. Her bileşenin bileşimi, türler arasında farklılık gösterebilir: Örneğin ribozomlar, organizmaya bağlı olarak farklı sayılarda ribozomal RNA (rRNA) ve polipeptitlerden oluşabilir. Bununla beraber protein sentezi mekanizmasının genel yapısı ve işlevi, bakterilerden insan hücrelerine kadar benzerlik gösterir. Translasyon sürecinde; bir mRNA kalıbının, ribozomların, tRNA’ların ve çeşitli enzimatik faktörlerin kullanılması gerekir.

Protein sentez mekanizması; ribozomun büyük ve küçük alt birimlerini, mRNA’yı ve tRNA’yı içerir.
Protein sentez mekanizması; ribozomun büyük ve küçük alt birimlerini, mRNA’yı ve tRNA’yı içerir.
Pinterest

E. coli bakterisinin her hücresinde; herhangi bir zaman aralığında, 200.000 ribozom bulunur. Ribozom, yapısal ve katalitik rRNA’lardan ve birçok farklı polipeptitten oluşan kompleks bir makromoleküldür. Ökaryotlarda nükleol (çekirdekçik), rRNA'ların sentezi ve birleşmesi için özelleşmiştir.

Tüm Reklamları Kapat

Ribozomlar; prokaryotlarda sitoplazmada, ökaryotlarda ise sitoplazmada ve endoplazmik retikulumda yer almaktadır. Translasyon için bir araya gelen büyük ve küçük alt birimlerden oluşurlar. Küçük alt birim mRNA kalıbını bağlamakla sorumludur, büyük alt birim ise amino asitleri sırasıyla uzayan polipeptit zincirine getiren bir RNA molekülü çeşidi olan tRNA'ları bağlamaktadır. Her mRNA molekülünün kodu aynı yönde protein sentezleyen birçok ribozom tarafından eşzamanlı olarak çözülür.

Sitoplazmada türden türe değişmekle birlikte, 40 ila 60 çeşit tRNA bulunur. Adaptör görevi gören özel tRNA'lar, mRNA kalıbındaki dizilere bağlanır ve bu dizilere karşılık gelen amino asidi polipeptit zincirine ekler. Bu nedenle tRNA'lar RNA'nın dilini proteinlerin diline "çeviren" moleküllerdir. Her tRNA'nın fonksiyon gösterebilmesi için kendisine bağlı özel bir amino aside sahip olması gerekir. tRNA'nın "yükleme" (İng: "charging") sürecinde, her tRNA molekülü uygun amino aside bağlanır.

Genetik Kod

Bu noktaya kadar anlatılanları özetleyecek olursak transkripsiyon süreci, mesajcı RNA (mRNA)’yı yani bir veya birden fazla genin A, C, G, U alfabesiyle ifade edilen bir moleküler kopyasını meydana getirir. mRNA kalıbının translasyonu, nükleotid bazlı genetik bilgiyi protein ürününe dönüştürür. Protein dizileri, doğada yaygın olarak bulunan 20 amino asitten meydana gelir; dolayısıyla protein alfabesinin 20 harften oluştuğunu söyleyebiliriz. Her amino asit, üçlü kodon adı verilen üç nükleotitli bir dizi ile tanımlanır. Bir nükleotit kodonu ve onun karşılığı olan amino asit arasındaki ilişkiye genetik kod denir.

mRNA’daki "harflerin" ve protein "alfabelerinin" farklı sayıları dikkate alındığında, nükleotid kombinasyonlarının yalnızca bir amino aside karşılık geldiği görülür. Ancak üç nükleotitli kodu kullanmak, toplamda 64 (4 x 4 x 4) kombinasyonun mümkün olması demektir; bundan dolayı belirli bir amino asit birden fazla üçlü nükleotit tarafından kodlanabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Bu şekil, mRNA’daki her bir üçlü nükleotidin ya da kodonun, bir amino aside veya yeni oluşmaya başlayan bir proteinin sonlanma (terminasyon) sinyalini göstermektedir.
Bu şekil, mRNA’daki her bir üçlü nükleotidin ya da kodonun, bir amino aside veya yeni oluşmaya başlayan bir proteinin sonlanma (terminasyon) sinyalini göstermektedir.
Khan Academy

Bu 64 kodonun 3 tanesi protein sentezini sonlandırır ve polipeptiti translasyon mekanizmasından ayırır. Bunlara "stop kodonu" denir. Bir diğer kodon olan AUG’nin ise özel bir fonksiyonu vardır. Metiyonin adlı amino asidi kodlamanın yanı sıra, translasyonu başlatmak için başlangıç kodonu olarak da fonksiyon gösterir.

Translasyon için okuma çerçevesi, mRNA'nın 5' ucu yakınlarındaki AUG başlangıç kodonu tarafından belirlenir. Genetik kod, evrenseldir. Birkaç istisna dışında neredeyse bütün türler, protein sentezi için aynı genetik kodu kullanırlar. Bu durum Dünya üzerindeki yaşamın tamamının ortak bir kökene sahip olduğunun oldukça güçlü bir kanıtıdır.

Protein Sentez Mekanizması

mRNA sentezi gibi, protein sentezi de üç aşamaya ayrılabilir: Başlangıç, uzama ve son. Translasyon süreci, prokaryot ve ökaryotlarda oldukça benzerdir. Bu yazımızda temsili bir prokaryot olan E. coli'de translasyonun nasıl gerçekleştiğini keşfedeceğiz ve prokaryotik ile ökaryotik translasyon arasındaki farkları inceleyeceğiz.

Protein sentezi, başlangıç kompleksi denilen oluşum ile başlar. E. coli'de bu kompleks; ribozomun küçük alt birimini, mRNA kalıbını, üç adet başlangıç faktörünü ve özel (başlangıç amino asidini taşıyan) başlatıcı tRNA'yı içerir. Başlatıcı tRNA, AUG başlangıç kodonu ile etkileşime girer ve translasyon tamamlandıktan sonra polipeptitten ayrılan özel bir amino asit olan metiyonin formuna bağlanır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Prokaryot ve ökaryotlarda, polipeptitin uzama aşaması tamamen aynıdır. Bu yüzden bu aşamayı yalnızca E. coli üzerinden incelememiz yeterlidir. E. coli'nin büyük ribozomal alt birimi üç bölümden oluşur: Gelen yüklü tRNA'ları (bağlı özel amino asitleri olan tRNA'lar) bağlayan A bölgesi, büyüyen polipeptit zinciri ile bağ oluşturmuş ancak karşılık gelen tRNA'larından henüz ayrılmamış amino asitleri taşıyan tRNA'ları bağlayan P bölgesi ve serbest amino asitlerle yeniden doldurulabilmeleri için ayrışmış tRNA'ları serbest bırakan E bölgesi. Ribozom, her seferinde bir kodonu kaydırarak az önce bahsettiğimiz üç bölgede gerçekleşen işlemleri katalizler. Her adımda yüklü bir tRNA komplekse girer, polipeptit bir amino asit daha uzun hale gelir ve tRNA yüksüz olarak ayrılır. Amino asitler arasındaki her bağın enerjisi, ATP'ye benzer bir molekül olan GTP'den elde edilir.

Translasyon, tRNA antikodonunun mRNA'daki kodonu tanımasıyla başlar. Büyük ribozomal alt birim, küçük alt birim ile birleşir ve ikinci bir tRNA devreye girer. mRNA ilgili ribozoma doğru hareket ettikçe, polipeptit zinciri oluşur. A bölgesine serbest bırakma faktörünün girişi, translasyonu sonlandırır ve bileşenler ayrışır.
Translasyon, tRNA antikodonunun mRNA'daki kodonu tanımasıyla başlar. Büyük ribozomal alt birim, küçük alt birim ile birleşir ve ikinci bir tRNA devreye girer. mRNA ilgili ribozoma doğru hareket ettikçe, polipeptit zinciri oluşur. A bölgesine serbest bırakma faktörünün girişi, translasyonu sonlandırır ve bileşenler ayrışır.
Khan Academy

Translasyon, bir stop kodonuyla (UAA, UAG VEYA UGA) karşılaşıldığında sonlanır. Ribozom, stop kodonuyla karşılaştığında büyüyen polipeptit zinciri serbest bırakılır ve ribozomun alt birimleri ayrışarak mRNA'dan uzaklaşır. Birçok ribozomun translasyonu tamamlamasından sonra mRNA, nükleotitlerin başka bir transkripsiyon reaksiyonunda tekrar kullanılabilmesi için parçalanır.

Sonuç

Tıpkı mRNA sentezinde olduğu gibi, protein sentezi de üç aşamaya ayrılabilir: başlangıç, uzama ve son. Translasyon süreci, prokaryot ve ökaryotlarda oldukça benzerdir.

Protein sentezi, başlangıç kompleksi denilen oluşum ile başlar. E. coli'de bu kompleks; ribozomun küçük alt birimini, mRNA kalıbını, üç adet başlama faktörünü ve özel (başlangıç amino asidini taşıyan) başlatıcı tRNA'yı içerir. Başlatıcı tRNA, AUG başlangıç kodonu ile etkileşime girer ve translasyon tamamlandıktan sonra polipeptitten ayrılan özel bir amino asit olan metiyonin formuna bağlanır.

Prokaryot ve ökaryotlarda, polipeptitin uzama aşaması tamamen aynıdır, o yüzden bu aşamayı yalnızca E. coli üzerinden incelemek yerinde olacaktır. E. coli'nin büyük ribozomal alt birimi üç bölümden oluşur: Gelen yüklü tRNA'ları (bağlı özel amino asitleri olan tRNA'lar) bağlayan A bölgesi, büyüyen polipeptit zinciri ile bağ oluşturmuş ancak karşılık gelen tRNA'larından henüz ayrılmamış amino asitleri taşıyan tRNA'ları bağlayan P bölgesi ve serbest amino asitlerle yeniden doldurulabilmeleri için ayrışmış tRNA'ları serbest bırakan E bölgesi. Ribozom, her seferinde bir kodonu kaydırarak az önce bahsettiğimiz üç bölgede gerçekleşen işlemleri katalizler. Her adımda yüklü bir tRNA komplekse girer, polipeptit bir amino asit daha uzun hale gelir ve tRNA yüksüz olarak ayrılır. Amino asitler arasındaki her bağın enerjisi, ATP'ye benzer bir molekül olan GTP'den elde edilir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Moleküler Biyoloji Yazı Dizisi

Bu yazı, Moleküler Biyoloji yazı dizisinin 4 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " DNA'nın Yapısı Nasıldır? "Çift Sarmal" Ne Demek?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
87
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 27
  • Bilim Budur! 10
  • Muhteşem! 7
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Umut Verici! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/12/2024 02:42:49 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/13942

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Balık
Biyokimya
Uterus
Wuhan Koronavirüsü
Kanser
Darwin
İngiltere
Organ
Cinsiyet
Elektrik
Cansız
Kemik
Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Bağışıklık
Yaşanabilir Gezegen
Yılan
Mers
Toplumsal Cinsiyet
Sars-Cov-2 (Covid19 Koronavirüs Salgını)
Diş Gelişimi
Taklit
Entomoloji
Türkiye
Biyolojik Antropoloji
Hematoloji
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
L. Texts, et al. Translasyon Nedir? mRNA'dan Protein Nasıl Üretilir?. (19 Şubat 2023). Alındığı Tarih: 3 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/13942
Texts, L., Alparslan, E., Zeren, . (2023, February 19). Translasyon Nedir? mRNA'dan Protein Nasıl Üretilir?. Evrim Ağacı. Retrieved December 03, 2024. from https://evrimagaci.org/s/13942
L. Texts, et al. “Translasyon Nedir? mRNA'dan Protein Nasıl Üretilir?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, 19 Feb. 2023, https://evrimagaci.org/s/13942.
Texts, Libre. Alparslan, Eda. Zeren, . “Translasyon Nedir? mRNA'dan Protein Nasıl Üretilir?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, February 19, 2023. https://evrimagaci.org/s/13942.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close