Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

DNA'nın Yapısı Nasıldır? "Çift Sarmal" Ne Demek?

5 dakika
23,280
DNA'nın Yapısı Nasıldır? "Çift Sarmal" Ne Demek?
Evrim Ağacı Akademi: Moleküler Biyoloji Yazı Dizisi

Bu yazı, Moleküler Biyoloji yazı dizisinin 1 . yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Francis Crick ve James Watson, 1950'lerde Cambridge Üniversitesinde DNA'nın yapısını araştırıyordu. Bu sırada Linus Pauling ve Maurice Wilkins gibi başka bilim insanları da bu konuda araştırmalar yürütmekteydi. Pauling, maddenin kristalinden geçirilen ışınlarının oluşturduğu desenlerle moleküler yapının incelendiği bir metot olan X ışını kristalografisi kullanarak proteinlerin ikincil (sekonder) yapısını keşfetmişti. X ışınlarının oluşturduğu desenler, araştırmacılara incelenen molekülün yapısı hakkında birçok bilgi veriyordu. Wilkins'in laboratuvarında çalışan Rosalind Franklin de DNA'nın yapısını anlamak için X ışını kristalografisinden yararlanıyordu. Watson ve Crick, Franklin'in elde ettiği verilerden yararlanarak DNA molekülünün yapısını çözmeyi başardı. Bu çalışmalarında Chargaff Kuralı gibi başka araştırmacılardan aldıkları başka bilgileri de kullandılar. Chargaff, DNA molekülünde dört farklı tür monomer (veya nükleotit) gözlendiğini ve ilk iki türün diğer iki türle her zaman aynı miktarda bulunduğunu kanıtlamıştı. Bu da monomer türleri arasında bir eşleşme olduğu anlamına geliyordu. 1962'de James Watson, Francis Crick ve Maurice Wilkins DNA'nın yapısını açıklayan çalışmalarından ötürü Nobel Tıp Ödülü'ne layık görüldüler.

Nükleik asitler, Deoksiribonükleik Asitler (DNA) ve Ribonükleik Asitler (RNA) olmak üzere ikiye ayrılır. DNA'nın temel yapı taşı; deoksiriboz (5 karbonlu şeker), fosfat grubu ve azotlu bazdan oluşan nükleotitlerdir. DNA'da 4 farklı azotlu organik baz bulunur. Bunlardan Adenin ve Guanin çift halkalı pürinlerken Timin ve Sitozin tek halkalı pirimidin bazlarıdır. Nükleotitler bulundurdukları organik baza göre isimlendirilir.

DNA'nın her nükleotidi şeker, fosfat grubu ve azotlu organik bazdan meydana gelir.
DNA'nın her nükleotidi şeker, fosfat grubu ve azotlu organik bazdan meydana gelir.
Medium

Her nükleotidin fosfat grubu başka bir nükleotidin şekeriyle kovalent bağ kurarak uzun bir nükleotit zinciri oluşturur. DNA'nın her nükleotit zincirinde fosfat grupları ile şekerler bir tür omurga oluşturur ve organik bazlar bu omurgaya bağlı bulunur. Beş karbonlu şekerin karbon atomları oksijene bağlı karbondan başlanarak saat yönünde 1'den 5'e kadar numaralandırılır. Fosfat grubu nükleotit içinde şekerin 5. karbonuna bağlanırken diğer nükleotidin şekerinin 3. karbonuna bağlanır. Bu doğal halinde DNA, organik bazlar arasındaki hidrojen bağlarının birbirine bağladığı iki nükleotit zincirinden oluşur.

Tüm Reklamları Kapat

Watson ve Crick DNA'nın çift sarmal yapıda olduğunu öne sürmüştür. Bu teoriye göre bir pürin ile bir pirimidin arasında oluşan hidrojen bağları organik bazları birbirine bağlar. Yani Adeninler timinlere ve guaninler sitozinlere bağlanır. Bu da adenin ve timinin birbirinin tamamlayıcı bazı olduğunu gösterir. Chargaff Kuralının temeli de budur; birbirlerini tamamladıklarından ötürü moleküldeki Adenin sayısı timin sayısına, guanin sayısı da sitozin sayısına her zaman eşit olacaktır. Adenin ve timin arasında iki hidrojen bağı bulunurken guanin ve sitozinler 3 hidrojen bağıyla bağlanır.

DNA iplikçikleri antiparalel yapıdadır. Yani iplikçiklerden birinin son şekerinde 3. karbon yukarı bakarken diğerinde 5. karbon yukarıda olacaktır. Pürinler her zaman pirimidinlere bağlandığı ve bunların uzunlukları toplamı hep aynı olduğundan DNA sarmalının çapı molekülün her yerinde aynıdır.

(a) DNA'nın çift sarmal yapısı.  (b) Adenin-Timin ve Guanin-Sitozin bağları.
(a) DNA'nın çift sarmal yapısı.
(b) Adenin-Timin ve Guanin-Sitozin bağları.
Libre Texts

RNA'nın Yapısı

Hücrede DNA dışında RNA adı verilen bir nükleik asit daha bulunur. DNA gibi RNA da bir nükleotit polimeridir. RNA'nın her nükleotidi bir azotlu baz, fosfat grubu ve bir beş karbonlu şekerden oluşur. DNA'daki beş karbonlu şeker deoksiribozken RNA'daki şeker ribozdur. Deoksiribozun aksine ribozun 2. karbonunda tek bir hidrojen atomu yerine bir hidroksil grup bulunur.

Riboz'un 2. karbonuna hidroksil grup bağlanırken Deoksiriboz'un 2. karbonuna Hidrojen atomu bağlanır.
Riboz'un 2. karbonuna hidroksil grup bağlanırken Deoksiriboz'un 2. karbonuna Hidrojen atomu bağlanır.
Libre Texts

RNA nükleotitlerinde adenin, guanin, sitozin ve urasil(U) bazları bulunur. Görüldüğü üzere DNA'daki timin bazının yerini RNA'da urasil almıştır. DNA'daki çift sarmal yapı RNA'da görülmez, RNA tek zincirli bir moleküldür. Moleküler biyologlar birkaç RNA türünü işlevlerine göre isimlendirmiştir. Bunlar mesajcı RNA'lar (mRNA), taşıyıcı RNA'lar (tRNA) ve ribozomal RNA'lardır (rRNA). Bu moleküller DNA'dan protein üretilmesinde görev alırlar.

Tüm Reklamları Kapat

Hücrede DNA'nın Düzenlenmesi

DNA'lar hücre bölünmesi öncesinde eşlenmeli ve hücrenin işlevini devam ettirebilmesi adına proteinler gibi moleküllerin sentezlenmesi için deşifre edilmelidir. Bu nedenle DNA belirli yöntemlerle paketlenir ve korunur. Dahası, bir DNA molekülü oldukça uzun olabilir. Tek bir insan hücresindeki DNA'lar iki ucundan tutulup esnetilirse uzunlukları 2 metreyi bulabilir. DNA'nın bu uzunluğuna rağmen hücre gibi gözle görünmeyen bir yapının içine sığması ve orada işlev gösterebilmesi için belirli bir şekilde sıkıştırılması gerekir. Prokaryotların kromozomları ökaryotlarınkine göre birçok açıdan daha basit yapılıdır. Çoğu prokaryotta sitoplazmanın nükleoid adı verilen bölgesinde halkasal yapılı tek bir kromozom bulunur.

Üzerinde en çok çalışma yürütülen prokaryotlardan biri olan E. Coli'nin genomunda 4.6 milyon baz çifti bulunur. Bu bazlar yan yana koyulsa kalınlıkları yaklaşık 1.6 mm olacaktır. Böyle bir hacim bir bakteri hücresinin içine nasıl sığar? DNA, çift sarmal yapısının yanı sıra kendi üstünde de kıvrılır. Bu süreçte görev alan bazı proteinler olduğu gibi oluşan yapının korunmasında da bazı enzim ve proteinler görev alır.

Kromozomları birer çizgisel DNA molekülünden oluşan ökaryotlarda ise DNA çekirdekte daha farklı bir şekilde saklanır. İlk aşamada DNA'nın histon proteinleri etrafına sıkıca sarılmasıyla nükleozom adı verilen yapılar oluşur. Bu nükleozom, histonsuz bir DNA zinciri tarafından başka bir nükleozoma bağlanır. Bu yapı iplerle birbirine bağlanmış boncuklara benzetilebilir. Böyle bir benzetmede boncuklar nükleozomları, iplerse histonsuz DNA parçacıklarını temsil eder. Nükleozomlar, birbirleri üstüne istiflenerek 30 nanometre kalınlığında bir lif oluştururlar. Bu lif de kıvrılarak daha kalın ve yoğun bir yapı ortaya çıkarır. Mitozun metafaz evresinde, yani kromozomlar bölünme eksenine dizildiği sırada kromozomlar en yoğun hallerindedir. Genişlikleri yaklaşık 700 nanometreyi bulmuştur ve iğ ipliklerine bağlıdırlar.

Kromozomların yoğunlaştığı evre olan interfaz evresindeki ökaryot hücrelerde her kromozom boyama yoluyla birbirinden ayırt edilebilecek farklı bölgelerden meydana gelir. Boyamada daha koyu renk veren ve daha az yoğunluğa sahip noktalar göze çarpar. Bu noktalarda genelde aktif olmayıp sentromer ve telomer bölgelerinde bulunan genler vardır. Buna karşın boyamada az renk veren bölgelerde genelde aktif genleri oluşturan, nükleozom seviyesine kadar sıkıştırılmış DNA'lar bulunur.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Moleküler Biyoloji Yazı Dizisi

Bu yazı, Moleküler Biyoloji yazı dizisinin 1 . yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Özetini Oku
92
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 49
  • Bilim Budur! 32
  • Merak Uyandırıcı! 26
  • Tebrikler! 22
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 14
  • Umut Verici! 13
  • İnanılmaz 11
  • Üzücü! 3
  • Güldürdü 2
  • Korkutucu! 2
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • OpenStax. Ch. 1 Introduction - Concepts Of Biology | Openstax. Alındığı Tarih: 16 Ocak 2023. Alındığı Yer: OpenStax | Arşiv Bağlantısı
Sıkça Sorulan Sorular

Chargaff Kuralı, DNA'daki adenin miktarının timinle, guanin miktarının da sitozinle eşit olduğunu ifade eder. Bu durum, bazların birbirleriyle eşleşmesini gösterir.

DNA çift sarmal yapılıdır ve deoksiriboz şekerini içerir. RNA ise tek zincirli bir molekül olup, riboz şekerini içerir. RNA'daki bazlardan biri urasil iken, DNA'da timin bulunur.

DNA'nın yapısını James Watson ve Francis Crick, X ışını kristalografisi kullanarak ve Rosalind Franklin'in verilerine dayanarak çözdü. Bu keşif, genetik biliminin temelini attı ve modern biyolojide büyük bir dönüm noktası oldu.

DNA'nın temel yapı taşları deoksiriboz (5 karbonlu şeker), fosfat grubu ve azotlu bazdan oluşan nükleotitlerdir. DNA'da 4 farklı azotlu organik baz bulunur: Adenin, Guanin, Timin ve Sitozin.

DNA'nın çift sarmal yapısı, nükleotit zincirlerinin birbirine hidrojen bağlarıyla bağlanarak bir sarmal oluşturduğu anlamına gelir. Bu yapı, genetik bilginin korunması ve iletilmesi için çok önemlidir.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 04/12/2024 12:36:18 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/13835

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
İnsanlar
Genom
Uçak
Film
Madde
Buz
Memeli
Dalga
Uzay Görevleri
Evrimsel Psikoloji
Yas
Teknoloji
Boyut
Kas
Coronavirus
Isı
Eğilim
Hayvan Davranışları
Antropoloji
Venüs
Wuhan Koronavirüsü
Nükleer Enerji
Yeşil
Sıcak
Yer
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
L. Texts, et al. DNA'nın Yapısı Nasıldır? "Çift Sarmal" Ne Demek?. (16 Ocak 2023). Alındığı Tarih: 4 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/13835
Texts, L., Alparslan, E. (2023, January 16). DNA'nın Yapısı Nasıldır? "Çift Sarmal" Ne Demek?. Evrim Ağacı. Retrieved December 04, 2024. from https://evrimagaci.org/s/13835
L. Texts, et al. “DNA'nın Yapısı Nasıldır? "Çift Sarmal" Ne Demek?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, 16 Jan. 2023, https://evrimagaci.org/s/13835.
Texts, Libre. Alparslan, Eda. “DNA'nın Yapısı Nasıldır? "Çift Sarmal" Ne Demek?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, January 16, 2023. https://evrimagaci.org/s/13835.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close