Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

1.100 Ayrı Bitkinin Gen Dizilimi, Bitkilerin 1 Milyar Yıllık Evrimine Işık Tutuyor!

1.100 Ayrı Bitkinin Gen Dizilimi, Bitkilerin 1 Milyar Yıllık Evrimine Işık Tutuyor! Pixabay
Fotoğraf: Larisa Koshkina
5 dakika
1,439
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 4 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Bitkiler, bir milyar yılı aşkın bir süredir Dünya’daki ekosistemlere hakim olan ve gezegenimizi biz dahil sayısız canlı türü için yaşanır kılan evrimsel şampiyonlardır. Ekim 2019’da bilim insanları kara bitkileri ve tatlısu alglerinin uzun, karmaşık tarihine ışık tutmak için dokuz yıllık bir genetik araştırmayı tamamlayarak bu muhteşem canlı grubunun yükselişindeki beklenmedik gelişmeleri ve büyük hızı ortaya çıkardılar.

Bin Bitkinin Transkriptomu Girişimi (1KP) adıyla bilinen proje, bitkilere ait yaşam ağacını genel olarak temsin eden 1.100’ü aşkın bitki türünün gen dizilimini çıkarıp analiz etmek için yaklaşık 200 bitki biyoloğunu bir araya getirdi. Ekibin bulguları 23 Ekim 2019 tarihinde Nature dergisinde yayınlandı. Alberta Üniversitesi biyolojik bilimler profesörü ve 1KP projesinin baş araştırmacısı Gane Ka-Shu Wong şunları söylüyor:

Tüm Reklamları Kapat

Yaşam ağacındaki her şey birbiriyle ilişkilidir. Bu ağacı anlamak istiyorsak türler arasındaki ilişkilere bakmalıyız. İşte bu noktada genlerin dizilimi devreye girer.

Bitki araştırmalarının çoğu kültür bitkileri ve birkaç model tür üzerine yoğunlaşmış, neredeyse yarım milyon türden oluşan bir dala ait evrim öyküsünün arka planda kalmasına neden olmuştur.

1KP ekibi bitki evrimine dair kuş bakışı bir görüntü elde edebilmek ve tatlısu algleri, yosunlar, eğrelti otları, kozalaklılar, çiçekli bitkiler ile fotosentez yapabilen diğer bitki soy hatlarının genetik esaslarını aydınlatabilmek için transkriptomların, yani aktif olarak ifade edilen gen kümesinin dizilimini çıkardı. Florida Üniversitesi ayrıcalıklı profesörü, Florida Doğa Tarihi Müzesi küratörü ve çalışmanın eşyazarı olan Pamela Soltis şunları söylüyor:

Tüm Reklamları Kapat

Bu çalışma, sadece evrim ağacının küçük bir kısmında yoğunlaşan kültür bitkilerine bakarak elde edeceğimizden daha kapsamlı bir bakış açısı kazandırıyor. Bu büyük resme bakarak genom seviyesinde gerçekleşen değişiklikleri anlayabilirsiniz, daha sonra da fiziksel karakteristikler, kimya veya ilginizi çeken başka bir özellikteki değişiklikleri araştırabilirsiniz.

Yine Florida Üniversitesi profesörlerinden, Florida Müzesi küratörlerinden ve çalışmanın eşyazarlarından Douglas Soltis de projenin devasa büyüklüğünün yarattığı zorluklara işaret ediyor ve ekliyor:

Bu kadar çok sayıda genomu incelemek eşsiz bir deneyimdi. Bu çalışma sadece teknoloji açısından değil, ölçek açısından da büyük bir adımdır.

Transkriptomların dizilimini çıkarmak için toplanan dokuların taze olması gerekiyordu, bu nedenle Soltis kendini elinde sıvı nitrojen kutularıyla Gainesville’in yeşillik alanlarını gezerken buldu. Laboratuvardaki ekip de donmuş bitki parçalarından genetik materyal elde ediyor ve dizilimini çıkarmaları için Çin’e gönderiyordu. Dünyanın dört bir tarafındaki meslektaşları da bu işlemleri yapıyorlardı.

Dizilimleri analiz etmek için mevcut yazılımın da elden geçmesi gerekiyordu, çünkü eldeki yazılım bu kadar büyük bir genetik veri hacmini işleyebilecek şekilde tasarımlanmamıştı. Bu analiz için para desteği olmadığından araştırmacılar boş zaman bulduklarında bazı verileri kırpmak zorunda kaldılar. Florida Üniversitesi’nin Biyoçeşitlilik Enstitüsü’nü de yöneten Pamela Soltis şunları söylüyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Fakat bu emeğe değerdi. Böylece bitki topluluğuna 1000’den fazla dizilim seti daha eklenmiş oldu. Buna kim hayır diyebilirdi ki? Bitkilere ait yaşam ağacının birçok dalı bu sayede dolmuş oldu.

Bitki evrimine özgü özelliklerden biri, hayvanlarda nadiren görülen genom ikilenmesinin (genom duplikasyonu) sıklığıdır. Soy hatlarında tüm gen seti iki, üç, hatta dört kez kopyalanıp çoğalarak genom miktarlarını büyük oranda artırmışlardır. Bilim insanları genom ikilenmesinin amacını hâlâ tam olarak anlayamasalar da evrim süreci boyunca yenilikler getirdiğini düşünmektedirler. Bir genin iki kopyasına sahipseniz bunlardan biri yavaş yavaş yeni bir fonksiyona evrimleşebilir. Douglas Soltis konu hakkında şunları söylüyor:

1KP’nin amaçlarından biri de bitkilerdeki tüm genom setinin ikilenme sıklığını irdelemekti. Genom ikilenmesi daha çok çiçekli bitkilerle eğrelti otlarında olduğu bilinse de 1KP projesi hem bu gruplarda hem de kozalaklıların da içinde bulunduğu açık tohumlu bitkilerde daha önce bilinmeyen ikilenme olaylarını ortaya çıkardı.

Diğer bitki soy hatları ise tüm genomlarını kopyalamak yerine belli gen ailelerini genişletecek şekilde farklı bir yol izlemişlerdir. Bunun da evrimsel gelişim için yeni yollar sağladığı düşünülmektedir. Gerçekten de 1KP araştırma ekibi, su ve besin iletimi için özelleşmiş ksilem ve floem hücrelerine sahip olan damarlı bitkilerin ortaya çıkışından hemen öncesinde genlerde önemli bir artış olduğunu ortaya çıkardı. Douglas Soltis şunları söylüyor:

Ancak gen artışları her zaman bitki evrimindeki önemli olaylara karşılık gelmiyor. Örneğin tohumlu bitkiler ya da çiçekli bitkilerin ortaya çıkışından önce genlerde büyük bir artış yoktur. Hatta çiçekli bitkilerin belli gen aileleri küçülmüştür; bu, mevcut genlerin yeni fonksiyonları da üstlendiğini gösteriyor olabilir.

Başka bir ilginç bulgu da yosunlar, ciğer otları ve boynuz otlarının birbirleriyle ilişkili tek bir grup oluşturduğu yönündeydi, böylece aksini savunan yüzlerce yıllık varsayımın son birkaç on yıldır zıt yönde değişmesi de onaylanmış oldu. Pamela Soltis’in sözleri şöyle:

2014 yılında kısmi bir analiz yapmış ve bu bitkilerin yakın akraba olduğunu göstermiştik, ancak birçok kişi buna inanmamıştı. Bu projenin sonuçları önceki bulgularımızın da önemini vurguluyor. Bu durum yosun dünyasını sarsacak.

Araştırmacıların verdiği bilgilere göre, 1KP projesi bir taraftan bitki evrimiyle ilgili ve soy hatları arasındaki ilişkiler hakkında daha ayrıntılı bilgiler edinmemizi sağlarken diğer taraftan da kültür bitkileri, tıp ve diğer alanların ilerlemesi için paha biçilmez veriler sunuyor. Pamela Soltis’in bu konudaki sözleri ise şöyle:

Çiçekli bitkilerde hangi genlerin ikilendiğinin belirlenmesi, bilim insanlarının bu genlerin fonksiyonunu daha iyi anlamasını sağlayarak kültür bitkilerini geliştirmelerine yol açabilir.

Ayrıca birçok bitki tıpta kullanıldığı için, 1KP projesinin sunduğu genetik veriler insan sağlığını geliştirme yönünde yeni keşifler yapılmasına yol açabilir. Douglas Soltis şunları söylüyor:

Tüm Reklamları Kapat

Özellikle kimyasal içerikleri açısından önemli olduğu bilinen birçok bitki soy hattının yabani örneklerini toplamaya çalıştık. Bu malzemelerin yeni bileşiklerin bulunmasında kullanılabileceğini umuyoruz.

1KP ekibinin ürettiği dizilimler, CyVerse Data Commons üzerinden herkesin kullanımına açık bir şekilde yayınlanmıştır. Pamela Soltis sözlerini şöyle bitiriyor:

Bu veriler hiç tahmin etmediğimiz amaçlar için belki yüzlerce makalede kullanıldı. Bu çalışmanın en güzel tarafı da bu oldu.

Ancak 1KP ekibinin bu başarıyı kutlamak için pek zamanları yok. Yeni hedefleri olan 10.000 genomun dizilimini çıkarmakla meşguller.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
25
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 4
  • Muhteşem! 3
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Üzücü! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Seed World | Arşiv Bağlantısı
  • One Thousand Plant Transcriptomes Initiative. (2019). One Thousand Plant Transcriptomes And The Phylogenomics Of Green Plants. Nature, sf: pages679–685. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 17:28:12 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8056

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Alan
Astrobiyoloji
Alkol
Yaşanabilir Gezegen
Çekirdek
Tohum
Botanik
Nöron
Makina
Karanlık
Uydu
Aminoasit
Geometri
Sayı
Mantık Hatası
Beyin
Bilişsel
Hominid
Evren
Süt
Araştırma
Filogenetik
Homo Sapiens
İspat
Güneş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. World, et al. 1.100 Ayrı Bitkinin Gen Dizilimi, Bitkilerin 1 Milyar Yıllık Evrimine Işık Tutuyor!. (20 Kasım 2019). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8056
World, S., Ölez, Ş. (2019, November 20). 1.100 Ayrı Bitkinin Gen Dizilimi, Bitkilerin 1 Milyar Yıllık Evrimine Işık Tutuyor!. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/8056
S. World, et al. “1.100 Ayrı Bitkinin Gen Dizilimi, Bitkilerin 1 Milyar Yıllık Evrimine Işık Tutuyor!.” Edited by Şule Ölez. Translated by Şule Ölez, Evrim Ağacı, 20 Nov. 2019, https://evrimagaci.org/s/8056.
World, Seed. Ölez, Şule. “1.100 Ayrı Bitkinin Gen Dizilimi, Bitkilerin 1 Milyar Yıllık Evrimine Işık Tutuyor!.” Edited by Şule Ölez. Translated by Şule Ölez. Evrim Ağacı, November 20, 2019. https://evrimagaci.org/s/8056.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close