Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Təkamül (Qanunu), Təkamül Nəzəriyyəsi və Təkamül Biologiyası Arasındakı Fərqlər Nələrdir?

Təkamül (Qanunu), Təkamül Nəzəriyyəsi və Təkamül Biologiyası Arasındakı Fərqlər Nələrdir?
4 dakika
1,091
  • Blog Yazısı
Blog Yazısı
Tüm Reklamları Kapat

Təkamül nədir?

Təkamül təbiətin qanunudur. Onu anlamağımızdan asılı olmayaraq mövcuddur, işləyir və canlıları dəyişdirir. Bizim onu tədqiq edib-etməyimizdən asılı olmayaraq təkamül mövcud olacaq. Beləliklə, bu "təkamül qanunu", "təkamül qaydası", "təkamül prinsipi" və ya "təkamül fenomeni" adlandırıla bilər. Ancaq bu cür terminlərlə işləməmək üçün qısaca "təkamül" deyilir. Təkamül bir vəziyyətin bildirilməsi, ifadəsidir: Canlı populyasiyaların gen və xüsusiyyət bölgüsü nəsillər boyu dəyişməlidir. Buna təkamül deyilir. Ancaq göründüyü kimi, təkamül qanunu özlüyündə "niyə" və ya "necə" baş verdiyini anlamadığımız bir anlayışdır. Təkamül bizə yalnız nəyin baş verdiyini söyləyir.

Təkamül nəzəriyyəsi nədir?

Təkamül nəzəriyyəsi, təbiətdəki təkamül qanununu anlamaq üçün səylərimizlə yaratdığımız metodlar, məlumatlar və təhlillər toplusudur. Təkamül nəzəriyyəsi təkamülün "niyə" və "necə" olduğunu araşdırır.

Tüm Reklamları Kapat

Canlıların necə təkamül keçirdyini, bu təkamülə səbəb olan digər qüvvələrin necə işlədiyini, gen paylanmasına təsir edən xüsusiyyətlərin nələr olduğunu araşdırır, onların içərisində əlaqə qurur və əlimizdəki detallı izahları inkişafetdirir. Təkamül nəzəriyyəsi ümumiyyətlə "üst termin" dir və bir çox digər nəzəriyyələri də öz içində ehtiva edir. Məsələn, mutasiyaların nuklidlər üzərində paylanmasının dəyişməsini araşdıran nəzəriyyələrdən biri də Neytral Təkamül nəzəriyyəsidir. Təkamül və ekologiya arasındakı əlaqəni araşdıran nəzəriyyələrdən biri r / K seleksiya nəzəriyyəsidir. Hansı canlıların sonrakı nəsilləri meydana gətirəcəyini araşdıran nəzəriyyələr arasında təbii seçmə nəzəriyyəsi, cinsi seleksiya nəzəriyyəsi və s. tapılır. Hətta cinsi seleksiya nəzəriyyəsi altında bir çox alt nəzəriyyələr mövcuddur: Qırmızı Kraliça nəzəriyyəsi, qrup seleksiyası nəzəriyyəsi kimi...

Bu nəzəriyyələrin hər biri fərqli təbiət qanunlarını (məsələn, təbii seçmə qanunu və ya cinsi seleksiya qanununu) araşdırır və digər qanunlarla birləşdirən izahatlar verir. Məsələn, təbii seçmə və cinsi seleksiyanın ümumiyyətlə bir-birini tarazlaşdırıcı qüvvə kimi işlədiyini bu şəkildə bilirik və izah edirik. Bütün bu nəzəriyyələr fərziyyələrdən istifadə edərək özlərini inkişaf etdirmək, gücləndirmək, digər alternativləri öyrənmək və zərurət olduqda təkzib etmək üçün hipotezlərdən istifadə edirlər. Fərziyyələr sınaqdan keçirilir, təsdiqlənir və ya təkzib edilir. Ynlışolduğu müəyyən edilərsə, qəbul edilmir, fərqli sınaqlar nəticəsində təkzib edilməyib davamlı tutarlı nəticələr verirsə, dəqiqlik dəyəri güclənir və teoriyanın vacib bir hissəsinə çevrilir. Onu gücləndirir, detallaşdırır, sağlamlaşdırır. Uzun sözün qısası, nəzəriyyələri qanunları izah edir.

Tüm Reklamları Kapat

Təkamül Biologiyası nədir?

Təkamül Biologiyası bu sahədəki bütün tədqiqatçıları, tədqiqatları və məqalələri özündə ehtiva edən elm sahəsinin adıdır.

Bəs Digər Elmlərdə də Bu Tərz Ayrımlar Varmı?

Bəli!

Bütün bunları fizika ilə bir analogiya qurulmaqla daha asan başa düşülə bilər: Cazibə qüvvəsi (cisimlərin bir-birinə tərəf meyl etməsi) eynilə təkamül kimi bir təbiət qanundur. Bunu öyrənsək də, öyrənməsək də, anlasaq da, anlamasaq da, o vardır və daim hərəkət halındadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Nyutonun cazibə nəzəriyyəsi, Eynşteynin Nisbiilik nəzəriyyəsi, Kvant cazibə nəzəriyyəsi bu təbiət qanununu araşdıran, niyə və necə bu şəkildə olduğunu işləyən nəzəriyyələrdir. Bu nəzəriyyələr olmadan cazibə qüvvəsinin necə işlədiyini anlamağımız mümkün deyildir. Necə ki təkamül nəzəriyyəsi olmadan təkamül qanununun necə işlədiyini anlaya bilməyəcəyimiz kimi ... Bu nəzəriyyələr bir-birini əhatə edə, inkar edə, gücləndirə və zəiflədə bilər.

Beləliklə, bütün bu nəzəriyyələri, Bütün bu nəzəriyyələri, bu nəzəriyyələr üzərində işləyən, sübut axtaran, təcrübələr aparan insanları özündə cəmləşdirən elm sahəsinə Fizika (bəzən daha dəqiq desək "Cazibə Fizikası") deyilir.

Okundu Olarak İşaretle
6
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Raporla
Mantık Hatası Bildir
Yukarı Zıpla
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 1
  • Tebrikler! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • F. J. Ayala. (2008). Science, Evolution, And Creationism. PNAS, sf: 3-41. | Arşiv Bağlantısı
  • D. F. Futuyma. (Bilimsel Rapor, 1998). Evolution, Science, And Society: Evolutionary Biology And The National Research Agenda.
  • S. F. Mason. (1962). A History Of The Sciences. ISBN: 0020934009. Yayınevi: Macmillan General Reference.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 13:59:49 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8893

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close