Yapay zeka modelleri, dünyanın en önde gelen matematik yarışmalarından biri olan Uluslararası Matematik Olimpiyatları'nda (İng: "International Mathematical Olympiad", IMO) tarihte ilk kez altın madalya seviyesinde prestijli bir başarıya imza attı. Bu başarı, yapay zeka teknolojisinin en büyük destekçileri için inkar edilemez bir övünç hakkı olsa da şu anda, Google ve OpenAI'nin en gelişmiş yapay zeka programları bile hala son derece zeki bir genci geçebilmiş değil.

Her ne kadar kulağa tuhaf gelse de karmaşık matematik, yapay zekanın hâlâ en büyük engellerinden biri. Bunun neden böyle bir sorun olmaya devam ettiğine dair pek çok analiz mevcut, fakat genel olarak bu durum, yapay zeka teknolojinin çalışma prensiplerinden kaynaklanıyor. ChatGPT ve Google Gemini gibi yapay zekalar, bir komut aldığında kelimeleri ve harfleri "token" denilen küçük parçalara ayırıyor, sonra bunları analiz edip uygun bir cevap tahmin ediyor. Yapay zeka için bir cevap, sadece en olası token dizisi demek. Ancak biz insanlar; kelimeleri, cümleleri ve düşünceleri bir bütün olarak algılıyoruz.

UFO’lar (Tanımlanmamış Uçan Cisim) spesifik bir iddia değil, genel bir konudur. Los Angeles Savaşı, Kemerburgaz UFO ve Phoenix Işıkları gibi olaylar UFO’lar konusunda spesifik birer iddiadır. Bu sebeple böylesine geniş bir konuyu uzunca işlediğimiz için elbette her yönüne değinmemiz mümkün olmayacaktır.

Bu makalede; 51. Bölge, Ekin Çemberleri, Roswell Olayı, Antarktika’daki Naziler, Mars’taki Yüz, Reptilianlar gibi UFO komplolarıyla ilişkilendirilen birçok konuya değinmeden, UFO’lara dair bilimsel bir perspektif sunmaya çalışacağız.

Bir yapay zeka sistemi, iki bronz sütunun üzerine işlenmiş ve Roma tarihi boyunca kopyaları yapılmış en ünlü Latin yazıtlarından biri olan Res Gestae Divi Augusti (Tr: "Yüce Augustus'un Fiiliyatı", "Augustus'un Eylemleri") isimli yazıt hakkında yeni detaylar ortaya çıkardı. Araştırmacılar, otobiyografik olduğu düşünülen yazıtı analiz etmek için Aeneas adlı bir yapay zeka kullandı. Diğer Latin yazıtlarıyla karşılaştırıldığında Augustus'un Eylemleri, Romanın yasal belgelerinde kullanılan dil ile benzerlikler gösteriyor. Ayrıca, emperyal siyasi söylemler veya emperyal gücü sürdürmeye yönelik bir mesajlar içeriyor. Google DeepMind'da bilgisayar mühendisi olarak çalışan ve bu makalenin ortak yazarı olan Yannis Assael şöyle söylüyor:

Assael ve ekibi daha önce antik Yunan yazıtlarını restore ve kategorize etmeye yarayan Ithaca isimli bir yapay zeka sistemi geliştirmişti. Adını Romalıların efsanevi atası, Truva kahramanı Aeneas'tan alan sistem ise Ithaca'nın sistemi ile benzer şekilde çalışıyor ancak Yunanca yerine Latince kullanıyordu.

Günlük hayatta birçok şiddet olayı ile karşılaşıyoruz. Kadına şiddet, erkeğe şiddet, çocuğa şiddet, hayvana şiddet, doğaya şiddet, eşcinsellere şiddet, siyahilere şiddet; fiziksel şiddet, sözlü şiddet, psikolojik şiddet ve daha nicesi...

Bu şiddeti ortadan kaldırmak için kullanılan yasal hakları kategorize ettiğimizde ilginç bir tepki gelebiliyor:

Bütün organizmaların hayatta kalmak için demire ihtiyacı vardır. Tek bir istisnayla: Borrelia burgdorferi isimli bakteri laym hastalığına neden olan bakteridir ve demir yerine manganez kullanabilecek şekilde evrimleşmiştir. Laym hastalığı, bulaşmadan sonra eğer hızla tedavi edilmezse eklemleri, kalbi ve sinir sistemini harap eden, günümüzde tedavi edilebilen bir hastalıktır.

Neredeyse tüm organizmalar için demir, yeni proteinler ve enzimler üreten süreçler için temel gereksinimdir. Muhtemelen bunun en ünlü örneği demirin hemoglobindeki görevidir. Hemoglobin, neredeyse tüm omurgalıların kırmızı kan hücrelerinde bulunan oksijen taşıyıcı proteindir. Hemoglobinin en önemli bileşenlerinden birisi demirdir ve bu, oksijene bağımlı olan omurgalılar için demirin önemini gösteren önemli bir göstergedir. Demir, sadece hemoglobinde bulunan bir element değildir, sayısız diğer enzimde ve proteinde de bulunur.

Tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis kompleksi organizmalarının neden olduğu hava yoluyla bulaşan bir enfeksiyon hastalığıdır. Öncelikle bir akciğer patojeni olmasına rağmen M. tuberculosis vücudun hemen hemen her yerinde hastalığa neden olabilir. M. tuberculosis enfeksiyonu, bakterilerin granülomlar içinde izole edildiği konakçıda tutulma durumundan, hastanın öksürük, ateş, gece terlemesi ve kilo kaybını içerebilen semptomlar göstereceği bulaşıcı bir duruma dönüşebilir; sadece aktif tüberküloz bulaşıcıdır.

Tüberküloz, birçok düşük ve orta gelirli ülkede önemli bir morbidite ve mortalite nedeni olmaya devam etmektedir ve ilaca dirençli tüberküloz birçok ortamda önemli bir endişe kaynağıdır. Yeni tüberküloz vakalarına katkıda bulunan başlıca risk faktörleri arasında yetersiz beslenme, HIV enfeksiyonu, alkol kullanım bozuklukları, sigara kullanımı ve diyabet yer almaktadır. Bu risk faktörleriyle mücadele, farklı sektörlerin işbirliğini ve multidisipliner bir yaklaşımı zorunlu kılmaktadır.

Aşılarla ilgili kritik bir faktör, etkililik oranı olarak bilinen bir orandır. Bu oran, aşılı olan ve olmayan gruplar arasında hastalığa yakalanma riskinin değişimini verir. mRNA aşıları için bu oran %95 civarında, diğer birçok aşı içinse %50-80 civarındadır. Yani aşı olmayan gruptaki her 100 kişi için, örneğin mRNA aşısı ile aşılanan grupta 5 kişinin hasta olmasını bekleriz.

Ancak "hasta olmak", oldukça geniş bir kavramdır. Salgın başından beri izah ettiğimiz üzere, COVID-19'a yakalananların da çoğu hastalığı hafif-orta şiddette atlatmaktadır; ancak %20'lik bir kısımda semptomlar daha ağır olmakta, %5-10 arası hastanelik olmakta, %1 kadarı da ölmektedir. Bunlar, ilk etapta kulağa az gelse de, milyarlarca insana vurulduğunda milyonlarca ölüme ve kalıcı hasara karşılık gelmektedir. COVID-19'un tehlikesi budur.

Kaliteli bir dram veya gerilim filmi, hele ki bir de zihinsel problemleri konu ediniyorsa adeta tadından yenmez. Ancak Night Shyamalan'ın büyüleyici ürkünçlüğüne rağmen Split'inde gösterildiği iddia edilen disosiyatif kişilik bozukluğunun veya Martin Scorsese'nin baş döndürücü gerilimi Shutter Island'da gösterildiği iddia edilen delüzyon bozukluğunun (kuruntulu rahatsızlık) aktarılış biçimi düşünüldüğünde, hangi filmlerin psikolojik rahatsızlıkları daha düzgün, hangilerinin daha hatalı yansıttığını bilmenin bilimseverler için önemli olduğunu düşünüyoruz.

Bu nedenle, hazırlayacağımız bu listede, zihinsel hastalıkların bilimsel olarak isabetli olarak gösterildiği çok sayıda filmi ve sorunlu/hatalı bir şekilde gösterildiği birçok filmi (ve gerekçelerini) bulacaksınız.

Sonradan anlama önyargısı (İng: "hindsight bias"), geçmiş hakkında düşünen insanların, belirli olayların yaşanma/gerçekleşme ihtimalini, o geçmiş zamanda yaşarken aynı olayların olayların yaşanma/gerçekleşme ihtimaline nazaran daha olası bulmasına yönelik bir bilişsel önyargıdır.^[1][2] Bir diğer deyişle insanlar, bir olay gerçekleştikten sonra, o olayın gerçekleşme ihtimalinin yüksek olduğunu "zaten başından beri bildiklerini/düşündüklerini" zannetmeye meyillilerdir.^[3] Halbuki bu kişilere o olay gerçekleşmeden önce olayın gerçekleşme ihtimali sorulduğunda, olay gerçekleştikten sonra yaptıkları geçmişe dönük olasılık değerlendirmesine göre çok daha düşük bir beklenti içerisinde oldukları görülmektedir.^[4] Bu nedenle insanlar, "Bunun olacağını biliyordum!" diyerek kendilerini kandırmaya açıktırlar.^[5]

Bu tür bir önyargıyı, geçmişten bugüne dek birçok sahada görmek mümkündür: Tarihçiler, belirli savaşların sonuçlarına yönelik tahminlerini yazarken, hekimler klinik deneylerin sonuçlarına yönelik tahminlerinden söz ederken, adalet sistemi içerisinde bireyler belirli kazaların gerçekleşme ihtimaline yönelik tahminlerini gözden geçirirken sıklıkla bu önyargıya kapılırlar.^[6][7]