Her düşünceye, ideolojiye, dine, inanca veya akıma; yanlış, hatalı ve insanı kötüye sürüklüyor olsa bile yine de saygı duymak zorunda mıyız?

Toplumda, sadece bizim toplumumuzda da değil neredeyse bütün toplumlarda kabul görmüş yaygın bir sanı var. Dinsel inançlar saldırılara karşı savunmasızdır ve olağandışı kalınlıkta bir saygı duvarıyla korunması gerekir. Bu saygı herkesin birbirine göstermesi gerektiğinden farklı bir saygı konumundadır. Din merkezinde bazı fikirler barındırır ve biz bunları kutsal ya da mübarek veya benzeri kelimelerle adlandırırız. Bunların esas anlamları '' işte hakkında kötü söz söyleme izninizin olmadığı bir fikir ya da bir kavram; kötü söz kesinlikle söyleyemezsiniz. Neden söyleyemezsiniz ? Çünkü söyleyemezsiniz. Eğer birisi sizin onaylamadığınız partiye oy verirse, bu konuda onunla istediğiniz kadar tartışmakta serbestsiniz. Bu konuda herkes bir görüş bildirecektir ama kimse kendini rencide edilmiş hissetmeyecektir. Eğer birisi vergilerin azalması ya da artması gerektiğini söylerse, bu konuda da eleştiri yapmakta özgürsünüz. Ancak diğer taraftan birisi gelip '' Bu cumartesi elektrik düğmelerine bile dokunmamalıyım, inançlarıma aykırı'' derse ona şöyle demelisiniz, '' Buna saygı duyarım''

Neden muhafazakar partiyi ya da işçi partisini, cumhuriyetçileri ya da demokratları, şu ya da bu model ekonomiyi ya da Windows yerine Macintosh'u desteklemek tamamen meşrudur da kainatın nasıl meydana geldiğiyle ve onu kimin yarattığıyla ilgili bir fikir beyan etmek yasaktır? Kutsal konular olduğu için mi ? Genelde dinsel görüşlere itiraz etmemeye alışkınız ancak bu dillendirildiğinde ortaya çıkan hiddetin boyutları enteresandır. Herkes bu konuda tamamen çıldırır çünkü bu konular üzerine bir şey söylemeye izniniz yoktur. Ancak meseleyi mantıksal olarak düşündüğünüzde bu konunun diğer hiçbir konudan farkı yoktur. Diğer konular gibi din ve inanç konusu da tartışmaya açıktır ve hiçbir dini görüş ya da inanç saygı konusu değildir. Hepsi de değerlendirme konusudur. Ayrıca bir dine inanmıyorum demek ya da o din üzerine tartışmak o dine saygısızlık yapıldığı anlamına asla gelmez. Hiçbir dine, hiçbir inanca, hiçbir ideolojiye, hiçbir fikre saygı duyma zorunluluğumuz yoktur. Bir şeye saygı duymamak, saygısızlık yaptığımız anlamına gelmemektedir. Saygı duymazsın ama saygısızlık da yapmazsın. Yani demem o ki din ya da inanç tartışmanın, eğer özel bir anlaşma yapmadıysak, siyaset tartışmaktan, ya da futbol tartışmaktan hiçbir farkı yoktur ve olmamalıdır da.

Her düşünceye, ideolojiye, dine, inanca veya akıma saygı duymak zorunda değilsiniz. Saygı duymanız gereken şey; ideolojiyi, dini veya herhangi bir akımı savunanların fikir ve vicdan hürriyeti olmalıdır.

Buna en iyi cevabı fikrimce Karl Popper ile verebiliriz. Tolerans Paradoksu adını verdiği bir kavram vardır kendisinin. Eğer tolere bir toplum içinde yaşamak istiyorsak, tolere etmeyenlere tolere etmememiz gerekir. Bunu Karl Popper'in kendisinden alıntı yaparak aşağıda uzun haliyle yazıyorum.

''Sınırsız hoşgörü, hoşgörünün yok olmasıyla sonuçlanacaktır. Eğer hoşgörünün kapsamını hoşgörüsüzleri de kapsayacak biçimde genişletirsek, eğer hoşgörülü bir toplumu hoşgörüsüzlerin şiddetli saldırılarından korumaya hazır olmazsak; o zaman hoşgörülüler ve onlarla birlikte de hoşgörü, hoşgörüsüzler tarafından yok edilecektir. Ancak bu dediklerimle, hoşgörüsüzlere hiçbir zaman hoşgörüsüz felsefelerini açıklama ve anlatma olanağı verilmemesi gerektiğini söylemeye çalışmıyorum. Onları mantık temelli tartışmalar ve kamuoyu yoluyla hizada tutabildiğimiz sürece doğrudan baskı uygulamak akıllıca olmayacaktır ancak taraftarlarına; bizimle uygar bir tartışmaya girmenin bile yanlış olduğunu, anlattıklarımızın aldatmacadan ibaret olduğunu söylemeye başladıklarını ve bizimle mantık zemininde buluşmayı değil de argümanlarımıza silahları ve yumruklarıyla karşılık vermeyi düşündüklerini fark edersek -gerekirse şiddet kullanarak- onları baskılama hakkımızı saklı tutmalıyız. Hoşgörünün selameti adına, hoşgörüsüzleri hoşgörmeme hakkımızı saklı tutmalıyız. Hoşgörüsüzlüğü savunan veya öven her hareketin yasadışı olduğunu söylemeli ve hoşgörüsüzlüğe ya da ayrımcılığa başvurmayı da tıpkı cinayet, insan kaçırmak ve köle ticareti yapmak gibi bir suç kabul etmeliyiz.''

Eğer bu ideoloji bizi de onlar gibi yapmak istemeyen ve bu ideolojiyi bize dayatmayan bir fikir, ideolojiyse evet.

Mesela veganların markete girip bütün sütleri dökmesi ve bizim gibi hepçil insanlara hakaret etmesi ahlakı aşar.

Ancak diğer veganların et ve süt tüketenlere laf etmeyip hakaret etmemesi, olması gerekendir.

Herkesin doğrusu ve yanlışı farklıdır mesela bir kapitalist için komünist bir düzen, bir komünist içinse kapitalist düzen hatalıdır.Ancak ve ancak bu iki ideolojinin arkasında binlerce yüzbinlerce belki milyonlarca savunan insan vardır. Ateistler islama müslümanlar da ateizme saydı duymalıdır. Liberaller ve sollar birbirine dogru yaklaşmalıdır her ikisi de çunkü kendi iyiliğini ya da toplumun ve devletin iyiliğini ister.

Siyahı beyazıyla sevmelidir insan.

Cevap: evet, saygı duyun insanlar diğer canlılardan düşünce olarak ayrılır. Bu kutsaldır herkes farklı düşünebilir.