Sodyum
Sodyum Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Özellikler
Sodyum, "Na" sembolü ile gösterilen ve atom numarası 11 olan kimyasal bir elementtir. Yumuşak, gümüş-beyaz renkli ve oldukça reaktif bir metaldir. Periyodik tablonun birinci grubunda yer alır ve bir alkali metal olarak tanımlanır. Bilinen tek kararlı izotopu 23Na'dır. Serbest metal hali doğada oluşmaz, bileşikler ile ayrıştırılması gerekir.
Sodyum, yerkabuğunda en sık bulunan altıncı elementtir. Sodalit ve kaya tuzu (NaCl) gibi çok sayıda mineralde bulunur. Pek çok sodyum tuzu suda kolayca çözünür. Saf hali, suda kendiliğinden alev alabildiği için yağ veya gazyağı içinde depolanır. Sodyum metali su üzerinde yüzer. Oda sıcaklığında sodyum metali, bir bıçakla kesebileceğiniz kadar yumuşaktır.
Bulunma Sıklığı ve Üretimi
Sodyum yeryüzünde bol miktarda bulunan bir elementtir. Yer kabuğu %2,27 sodyum içerir.[1] Aynı zamanda güneşte ve diğer birçok yıldızda bulunur. Sodyumun okyanusta tahmini bulunma oranı litre başına 1.08 × 104 miligramdır.[2] Bu nedenle, sodyumun en çok bulunan alkali metal olduğunu söylemek mümkündür. Yüksek reaktivitesinden dolayı asla saf bir element olarak bulunmaz.
Sodyum pek çok mineralde bulunur. En yaygın sodyum minerali halit veya sodyum klorür tuzudur. Saf sodyum, erimiş sodyum klorürün elektrolizi ile elde edilebilir.[3] Yıllık üretimi yaklaşık 100.000 ton olan metalik sodyum, yalnızca özel uygulamalarda kullanılmaktadır.[4]
Uygulama ve Kullanım Alanları
Sodyum ve bileşikleri; gıda muhafazası, nükleer reaktörlerin soğutulması ve sodyum buharlı lambaların üretiminde aktif olarak rol alır. Aynı zamanda diğer elementleri ve bileşikleri saflaştırmak ya da rafine etmek için kullanılır. Sodyum içeren bileşiklerin başlıca uygulamaları; sodyum klorür, hidroksit ve karbonat üretimidir. Bu bileşiklerden her yıl milyonlarca ton üretilmektedir.
Sodyum klorürün; buzlanmayı önleme, buz çözme, ve gıdalarda bozulmayı önlemek amaçlı koruyucu madde olarak kullanımları bir hayli yaygındır. Sodyum bikarbonat ise fırında pişen yiyecekler için kabartma maddesi olarak kullanılır. Birçok önemli ilaca biyolojik kullanılabilirliklerini artırmak için sodyum eklenmiştir. Çoğu durumda potasyum daha iyi özellik gösteren bir iyon olarak gösterilse de, düşük fiyatı ve atom ağırlığı nedeniyle sodyum seçilir.[5], [6] Sıvı sodyum, bazı nükleer reaktör türlerinde ısı transfer sıvısı olarak kullanılır.[7], [8]
İnsan bedeninde sodyum; kan hacmini, kan basıncını, ozmotik dengeyi ve pH (asit-baz) dengesini düzenleyen minerallerden biridir. Yeni doğanlar için günde yaklaşık 120 miligram sodyum ihtiyacı bulunurken, 10 yaşın üzerindeki kişiler günde yaklaşık 500 miligram sodyum almalıdır.[9]
Tarihi
Orta Çağ Avrupası'nda baş ağrısının çaresi olarak Latince adı "sodanum" olan bir sodyum bileşiği kullanılırdı.[10] Bazen soda olarak adlandırılan sodyum, bileşiklerde uzun süredir tanınmasına rağmen, 1807'de Sir Humphry Davy tarafından sodyum hidroksitin elektrolizi yoluyla ayrıştırıldı.[11] [12]
Etimolojisi
Sodyumun kimyasal kısaltması ilk olarak 1814'te Jöns Jakob Berzelius tarafından atomik semboller sisteminde yayınlandı. "Na" sembolü, elementin yeni Latince adı olan "natrium"un kısaltmasıdır. Natrium, hidratlanmış sodyum karbonattan oluşan ve mineral forma sahip bir tuz olan Mısır natronunu ifade eder.[13] Sodyum kelimesi, İngiliz sodasından ve Latince'de "baş ağrısına çare" anlamında kullanılan "sodanum" kelimesinden gelmektedir.
Önlem ve Güven
Yutulması ve teması (gözlerde, deride veya burunda) ciddi yanıklara neden olabilir.[14], [15] Sodyum, su ile temas ettiğinde hidrojen (yüksek derecede patlayıcı) ve sodyum hidroksit (suda çözünerek daha fazla yüzey serbest bırakan) oluşumu nedeniyle kendiliğinden patlar. Bu nedenle, su ile temas etmesi son derece tehlikelidir. Nemli olmayan ve nispeten kuru bir ortamda muhafaza edilmelidir.
İlginç Bilgiler ve Diğer
- Sir Humphry Davy, potasyumu keşfettikten sadece birkaç gün sonra sodyumu keşfetti.
- Sodyum, vücut hücrelerindeki uygun sıvı dengesini korumaya ve yiyeceklerimizi sindirmemize yardımcı olur.
- Vücudumuz, terlediğinde sodyum kaybeder. Bununla birlikte, çoğu insan vücutlarının ihtiyaç duyduğundan daha fazla sodyum tüketir.
- Vücuttaki sodyum seviyesi kritik seviyede azaldığında, kaslara kramp girme riski yükselir.
- Sodyum elementinin zehirli olmadığı kabul edilir ancak sodyum içerikli besinlerin fazla tüketilmesi yüksek tansiyona neden olabilir.[17]
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 11
- 6
- 4
- 2
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ N. N. Greenwood, et al. (1997). Chemistry Of The Elements. ISBN: 9780750633659. Yayınevi: Butterworth-Heinemann. sf: 69.
- ^ D. R. Lide. (2003). Crc Handbook Of Chemistry And Physics, 84Th Edition. ISBN: 9780849304842. Yayınevi: CRC Press.
- ^ T. Eggeman, et al. (2007). Sodium And Sodium Alloys. American Cancer Society. doi: 10.1002/0471238961.1915040912051311.a01.pub3. | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Klemm, et al. (2000). Sodium And Sodium Alloys. American Cancer Society. doi: 10.1002/14356007.a24_277. | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. P. Remington, et al. (2005). Remington: The Science And Practice Of Pharmacy. ISBN: 9780781746731. Yayınevi: LWW. sf: 365-366.
- ^ A. F. Holleman, et al. (2001). Inorganic Chemistry. ISBN: 9780123526519. Yayınevi: Academic Press. sf: 1103-1104.
- ^ T. H. Fanning. Sodium As A Fast Reactor Coolant. (1 Ocak 2007). Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: web.archive | Arşiv Bağlantısı
- ^ Nuclear Regulatory Commission. Sodium-Cooled Fast Reactor (Sfr) Technology And Safety Overview. (1 Ocak 2015). Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: Nuclear Regulatory Commission | Arşiv Bağlantısı
- ^ Nu Info. Sodium. Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: Nu Info | Arşiv Bağlantısı
- ^ L. W. Baker, et al. (1999). Chemical Elements : From Carbon To Krypton. ISBN: 978-0-7876-2847-5. Yayınevi: U·X·L.
- ^ The Royal Society. (1808). I. The Bakerian Lecture, On Some New Phenomena Of Chemical Changes Produced By Electricity, Particularly The Decomposition Of The Fixed Alkalies, And The Exhibition Of The New Substances Which Constitute Their Bases; And On The General Nature Of Alkaline Bodies. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, sf: 1-44. doi: 10.1098/rstl.1808.0001. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. E. Weeks. (1932). The Discovery Of The Elements. Ix. Three Alkali Metals: Potassium, Sodium, And Lithium. American Chemical Society (ACS), sf: 1035. doi: 10.1021/ed009p1035. | Arşiv Bağlantısı
- ^ P. V. D. Krogt. 11. Natrium (Sodium) - Elementymology & Elements Multidict. Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: elements.vanderkrogt | Arşiv Bağlantısı
- ^ J. G. Routley. (1993). Sodium Explosion Critically Burns Firefighters. www.usfa.fema.gov. | Arşiv Bağlantısı
- ^ W. S. Clough, et al. Behaviour In The Atmosphere Of The Aerosol From A Sodium Fire. (1 Ocak 1970). Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: osti | Arşiv Bağlantısı
- A. M. Helmenstine. Get 10 Interesting Facts About The Element Sodium And Its Benefits. Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: ThoughtCo | Arşiv Bağlantısı
- ^ Ducksters. Chemistry For Kids: Elements - Sodium. Alındığı Tarih: 6 Ocak 2021. Alındığı Yer: Ducksters | Arşiv Bağlantısı
- R. J. Angelici. (1999). Synthesis And Technique In Inorganic Chemistry (Revised). ISBN: 9780935702484. Yayınevi: University Science Books.
- A. Earnshaw, et al. (1997). Chemistry Of The Elements. ISBN: School of Chemistry. Yayınevi: Butterworth-Heinemann. sf: 69.
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 15/12/2024 01:02:55 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9879
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.