Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu (SARS) Nedir? SARS Koronavirüsü Halen Aramızda mı?

Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu (SARS) Nedir? SARS Koronavirüsü Halen Aramızda mı? Live Science
SARS-CoV illüstrasyonu.
7 dakika
3,862
Tıbbi İçerik Uyarısı

Bu içerik tıp ve sağlık ile ilişkilidir. Sadece bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır. Bireysel bir tıbbi tavsiye olarak görülmemelidir. Evrim Ağacı'ndaki hiçbir içerik; profesyonel bir hekim tarafından verilen tıbbi tavsiyelerin, konulan bir teşhisin veya önerilen bir tedavinin yerini alacak biçimde kullanılmamalıdır.

Daha Fazla Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat
SARS: Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu
  • Türkçe Adı SARS: Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu
  • İngilizce Adı Severe acute respiratory syndrome
  • OrphaNet 140896
  • Diğer İsimleri SARS-1

İngilizce ismi ile "Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS)" bilinen, insan dışı hayvanlardan insanlara geçen zoonotik kökenli viral solunum yolu hastalığıdır. Hastalığın etkeni SARS-CoV isimli koronavirüsler ailesi diye bilinen Coronaviridae üyesidir. Diğer yandan yakın kuzeni, 2019'da pandemi nedeni olan SARS-CoV-2 virüs suşuna "2" sayısının verilmesi bu sebeptendir. Çünkü 2002-2003 yılları arasında pandemi nedeni olan SARS-CoV, aslında virüsün "1" numaralı üyesidir.

İlk olarak Kasım 2002'de Çin'in Guangdong bölgesinde klinik olarak ortaya çıkmıştır. Etkeni olan SARS-CoV virüsleri tek zincirli, pozitif polariteli, zarflı RNA virüsleridir. SARS-CoV, genellikle yüksek ateşle (>38.0°C/100.4 °F) başlar. Baş ağrısı, vücut ağrısı, genel rahatsızlık hissi ile birlikte başta hafif solunum semptomları, ishal, ilerleyen günlerde öksürük ve pnömoni (zatürre) görülebilir. Ana bulaş yolu solunum damlacıklarıyla olur.

Tüm Reklamları Kapat

SARS-CoV'un elektron mikroskobu altındaki görüntüsünün renklendirilmiş hali.
SARS-CoV'un elektron mikroskobu altındaki görüntüsünün renklendirilmiş hali.
New Scientist

Belirti ve Semptomlar

Hastalık prodromal semptom adı verilen grip benzeri belirsiz semptomlar ile başlar. Örneğin halsizlik, yorgunluk, huzursuzluk, boğaz ağrısı, kas ağrısı gibi. Ardından solunum yolu semptomları da eşlik ederek yüksek ateş ile seyreder. Şiddetli akut solunum yolu sendromunda en belirgin semptom 38 dereceyi geçen ateştir. Semptomlar genellikle 4-6 gün içerisinde başlar. Nadir vakalarda bu sayı 1 gün veya 14 gün de olabiliyor. Adın da anlaşılacağı üzere alt solunum yolunu tutarak, viral pnömoniye veya sekonder bakteriyel pnömonilere neden olabilir.

  • Ateş (>38.0°C)
  • Yorgunluk,
  • Halsizlik
  • Baş ağrısı
  • Kas ağrısı
  • İshal
  • Kuru öksürük
  • Nefes darlığı

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

SARS şüphesi olan hastayla yakın temasta bulunmak ve tekrar salgın olması halinde riskli bölgelere seyahat etmiş olmak hastalık için risk oluşturmaktadır. SARS-CoV'un ana konağının nalburunlu yarasa (Rhinolophidae) ailesindeki türler ve ara taşıyıcısı misk kedileri (Viverridae) olduğu belirlenmiştir. Misk kedileri (civet), tropikal Asya ve Afrika'ya özgü noktürnal (gececil) ufak memelilerdir. Öyle ki Maclaud nalburunlu yarasa (Rhinolophus maclaudi) türünde SARS-CoV ile %88-92 oranında genetik benzerliğe sahip koronavirüsler tespit edilmiştir. Bu da filogenetik olarak SARS-CoV'un yakın akrabası belki de ortak atası olma olasılığını gösterir. Söz konusu türlerden insanlara (Homo sapiens) geçtikten sonra evrimleşip, pandemiye neden olmuştur.

Tüm Reklamları Kapat

Unutulmamalıdır ki söz konusu bu salgınlar da evrimsel sürecin bir parçasıdır. Tıpkı bizler gibi mikroorganizmalar da nesillerinin devamı için çabalamaktadırlar. Mikroorganizmaların bakış açısından doğal seçilim iken, diğer hayvanlar için genetik sürüklenme olabilir. Dolayısıyla türcülüğün veya ırkçılığın bu konuda hiçbir anlamı ve faydası bulunmamaktadır. Öte yandan insanlar için ölümcül sayılan enfeksiyon etkenlerinin çoğunluğunun neden yarasalardan kaynaklandığını şu yazımızda bahsetmiştik.

Enfeksiyon ile bağlantısı olmayan Afrika misk kedisi (Civettictis civetta) türü.
Enfeksiyon ile bağlantısı olmayan Afrika misk kedisi (Civettictis civetta) türü.
Singita (Wildlife Report)

Bulaş Yolları

Temel bulaş mekanizması damlacık ve temas (fomite) yoluyladır. Özellikle kontamine yüzeylere dokunduktan sonra ağız, burun ve mukozalara temas ile bulaşır. Bunun yanında damlacık ile bulaş da sık görülür. Damlacık ile solunum yolu bulaşı sık sık karıştırılır. Damlacık ile bulaşta mukozalardan çıkan partiküller 5 mikrondan büyük olduğu için 1-2 metre sonra yere çöker ve yüzeylerde kalır. Ancak solunum yolu bulaşında partiküller yaklaşık olarak 5 mikrondan küçük olduğu için havada asılı kalır ve en ufak rüzgar ile yayılabilir. Bu tarz bulaşın en güzel örnekleri şarbon, kızamık ve tüberküloz (verem) etkenleridir.

Teşhis Yöntemleri

Diğer enfeksiyon ajanları gibi kan tetkiklerinde virüs ve özgül antikorlar tespit edilebilir. Bu yöntemler arasında başlıca PCR ve ELISA kullanılır. Aynı zamanda laboratuvar testleri arasında enfeksiyon belirteçleri ve akut faz reaktanları da şüphe etmekte yardımcıdır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Moleküler Testler arasından PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) kullanımı açısından kan, dışkı, solunum sekresyonlarından alınan örnekte virüsün RNA'sı (genetik materyalinin) gösterilebilir. Ayrıca daha pahalı yöntemler olan ELISA (Electron Immuno Sorbent Assay) ve IFAT (Immunofluorescence Antibody Test) gibi kanda antikor testleri de kullanılabilir. Aynı şekilde kanda yükselmiş olan IgM ve IgG antikorlarının seviyesinin yükselmesi de şüphe açısından yardımcıdır. Klinik tanılardan ziyade akademik araştırmalar ve aşı çalışmaları için in vivo (canlı besiyerinde) hücre kültüründen yararlanılır.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Doğrudan tedavisi olmadığından başlıca semptomatik tedavi uygulanır. Yani hastanın semptomlarını azaltmak ve hayat kalitesini yükseltmek hedeflenir. Viral kaynaklı bir sendrom olduğundan antibiyotiklerin doğrudan etkisi yoktur. Ancak sekonder olarak gelişen bakteriyel enfeksiyonlarda antibiyotikler tedavide kullanılır. Oksijen ve mekanik ventilatörler kandaki düşük oksijen satürasyonunu yükseltmek için kullanılır. Hasta kişilerin ve onları tedavi eden sağlık çalışanlarının izolasyonu sağlanır. 2020 itibariyle mevcut bir aşısı yoktur.

Koronavirüs yapısının 3D illüstrasyonu.
Koronavirüs yapısının 3D illüstrasyonu.
Wikimedia

Müddet Tahminleri (Prognoz)

Seyri (prognozu) en kötü etkileyen durumlardan biri de sitokin fırtınası adı verilen süreçtir. Bu aşamda çok sayıda akyuvarlardan (lökositten) çeşitli inflamatuar sinyal molekülleri salgılanır ve yarardan çok, zarar sağlayarak bağışıklık sisteminin vücuda hasar vermesi ile devam eder. 2002-2003 yıllarındaki pandemi sırasında Çin'de iyileşen vakaların bazılarında sekel (hastalık nedeniyle oluşan doku bozukluğu) kalmıştır. Bunlar arasında osteoporoz, femoral nekroz ve pulmoner fibrozis adı verilen akciğer dokusunun bir kısmının bağ dokusuna dönüşmesi bulunuyor.

2002-2003 yılları arasında 8096 kişiye bulaşan SARS, bilindiği kadarıyla 774 kişiyi öldürmüştür. Yani fatalitesi yaklaşık %10'dur. Yaklaşık olarak 24 yaş altındaki ölüm oranı %1'den azdır. 65 yaş üstü ölüm oranı ise %55'ten fazladır. Ayrıca fatalite ve mortalite tanımları halk arasında sık sık karıştırılır. Ancak ikisi çok farklı tanımlardır. Fatalite, söz konusu hastalık nedeniyle tanı konulmuş hastalardaki ölüm oranı demektir. Mortalite ise genel popülasyon içinde belli bir hastalığa bağlı toplam ölüm oranı anlamına gelir. Enfeksiyon hastalıkları uzmanı Anthony Fauci şöyle diyor:

SARS; 21.yüzyılın ilk pandemik mikrobuydu. 2002'de tedavi edilemeyen atipik pnömoni vakalarının patlak verip aylar içinde 29 ülkeye yayılan SARS-CoV; alınan kanlardan yapılan tahliller sonucu Çin'in Guangdong bölgesindeki canlı hayvan satıcılarının %13'ünün enfekte olduğunu göstermişti. Salgın kontrol altına alındıktan sonra bile 2004 yılında Çin'de 4 yeni vakanın ortaya çıkması virüsün saldırmak için fırsat kolladığını gösteriyordu. Belki de şu anda yaşanacakların bir fragmanıydı. Sınır ve ülke bilmeyen milkroplar ve tarih bizi küresel bir topluluk olarak yargılayacak.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

2003 yılında 29 ülkeye yayılmış ve %10 oranında fatal seyretmiştir. Özellikle Hong Kong'da kontrol altına alınana kadar 1755 kişiye bulaşmıştı. 29 ülke arasında Türkiye yoktu. İnsandan insana geçiş zincirlerinin meydana geldiği ülkeler özellikle Kanada'da Toronto, Çin Hong Kong Özel İdari Bölgesi, Çin Taipei, Singapur ve Vietnam'da Hanoi bölgesidir. Altı ay içinde bu salgın dünyaya 40 milyar dolara mal olmuştur. Ayrıca salgın sırasında çok az miktarda evcil hayvanda test pozitif çıkmıştır. Fakat başka hiçbir canlıya bulaştırmadıkları gözlenmiştir. 2004'ten itibaren hiçbir SARS-CoV-1 vakasının görülmediği rapor edilmiştir.

Tüm Reklamları Kapat

SARS pandemisinin epidemiyolojik dağılım haritası.
SARS pandemisinin epidemiyolojik dağılım haritası.
Gomerpedia

Önlem Yöntemleri

Temas İzolasyonu

Hastanın mümkünse ayrı odaya alınması, hasta ile her türlü işlemde eldiven giyilip izolasyon sağlanması. Ardından el hijyeni sağlanması. Hastanın kıyafetleri kırmızı atık torbasına atılmalıdır. Hastadan sorumlu personel dışında odaya kimse alınmamalıdır (Kırmızı Yıldız ile simgelenir).

Damlacık İzolasyonu

Hastanın ayrı odaya alınması, cerrahi maske takılması, koruyucu gözlük kullanılması. Aynı mikroorganizma ile enfekte bireyler koşullar yeterli değilse aynı odaya yerleştirilebilir. Fakat yataklar arasında en az 1 metre bulunmalıdır. Mümkünse bağışık kişiler hastadan sorumlu olmalıdır. Önlük ve eldiven resmi kural değildir. Hasta gerekmedikçe oda dışarısına çıkmamalıdır; çıkması gerektiği durumlarda cerrahi maske ile çıkmalıdır.

Solunum İzolasyonu

Hava değişimini sağlamak için negatif basınçlı odaların sağlanması, mümkünse dışarıdan gelen hava ile odanın havalandırılması. Özel havalandırma ya da ventilasyon sistemi gereklidir. Hava akımı koridordan odaya olmalıdır (negatif basınç). Saatte 6-12 kez hava değişimi sağlanmalıdır. Eğer odadan dışarı hava çıkıyorsa filtre edilmelidir. Oda kapısı kapalı tutulmalıdır. Gerekmedikçe hasta odadan çıkmamalıdır. Çıkması gerekiyorsa cerrahi maske takmalıdır. N95 maskeler odaya giren sağlık personelleri tarafından kullanılmalıdır, hastanın kendisinin cerrahi maske takması gerekir. Zira N95'in inspirasyon (nefes alma) sırasında filtre yapma işlevi vardır.

Standart Önlemler

Hasta olan insanlarla yakın temastan kaçınmak, hasta olunduğunda evden çıkmamak; göz, burun, ağza dokunmaktan kaçınmak, sürekli kullanılan nesne ve yüzeyleri temizlemek.

Tüm Reklamları Kapat

İzolasyon koşulları altında sağlık personelinin giyinme sırası şu şekilde olmalı:

  1. Önlük
  2. Maske
  3. Gözlük-yüz koruyucu
  4. Eldiven

Çıkartma sırası işe şu şekilde:

  1. Eldiven
  2. Gözlük-yüz koruyucu
  3. Önlük
  4. Maske

Etimoloji

Dünya Sağlık Örgütü üyesi Dr. Carlo Urbani, SARS'ı yeni ve tehlikeli bir enfeksiyon olarak tanımlayan ilk kişilerdendir. Kendisi karantina odasındaki 18 günlük mücade sonrası SARS nedeniyle hayatını kaybetmiştir. İngilizce "severe acute respiratory syndrome" olarak adlandırılır ve Türkçe karşılığı "şiddetli akut solunum yolu sendromu"dur.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
12
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 16
  • Muhteşem! 7
  • Bilim Budur! 6
  • Korkutucu! 5
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • İnanılmaz 2
  • Grrr... *@$# 2
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 1
  • İğrenç! 1
  • Umut Verici! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • WHO. Disease Information Vaccines Other Travel Health Risks General Precautions Mode Of Travel Considerations Sars (Severe Acute Respiratory Syndrome). (31 Mart 2020). Alındığı Tarih: 31 Mart 2020. Alındığı Yer: WHO | Arşiv Bağlantısı
  • Wikipedia. Severe Acute Respiratory Syndrome. (31 Mart 2020). Alındığı Tarih: 31 Mart 2020. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
  • CDC, et al. Risk Factors For Sars Among Persons Without Known Contact With Sars Patients, Beijing, China. (31 Mart 2020). Alındığı Tarih: 31 Mart 2020. Alındığı Yer: CDC | Arşiv Bağlantısı
  • D. H. CRAWFORD. (2019). Ölümcül Yakınlıklar: Mikroplar Tarihimizi Nasıl Şekillendirdi?. ISBN: 9786053161738. Yayınevi: METİS.
  • Dr. Emel YILMAZ. Sağlık Bakımıyla İlişkili Enfeksiyonların Kontrolünde İzolasyon. (31 Mart 2020). Alındığı Tarih: 31 Mart 2020. Alındığı Yer: Klimik | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 12:57:59 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8455

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. Vatansever, et al. Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu (SARS) Nedir? SARS Koronavirüsü Halen Aramızda mı?. (31 Mart 2020). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8455
Vatansever, S., Türkoğlu, P. (2020, March 31). Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu (SARS) Nedir? SARS Koronavirüsü Halen Aramızda mı?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/8455
S. Vatansever, et al. “Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu (SARS) Nedir? SARS Koronavirüsü Halen Aramızda mı?.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 31 Mar. 2020, https://evrimagaci.org/s/8455.
Vatansever, Selinay. Türkoğlu, Pedram. “Şiddetli Akut Solunum Yolu Sendromu (SARS) Nedir? SARS Koronavirüsü Halen Aramızda mı?.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, March 31, 2020. https://evrimagaci.org/s/8455.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close