Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Ailevi Akdeniz Ateşi, Kara Vebaya Direnç Kazandırdığı İçin Pozitif Seçilime Uğrayarak Yaygınlaşmış Olabilir!

Türk Popülasyonu Üzerinde Yapılan Araştırma, Ailevi Akdeniz Ateşi'nin Kara Vebaya Karşı Direnç Sağladığı İçin Evrimleşmiş Olabileceğini Gösteriyor!

Ailevi Akdeniz Ateşi, Kara Vebaya Direnç Kazandırdığı İçin Pozitif Seçilime Uğrayarak Yaygınlaşmış Olabilir!
6 dakika
4,798
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 3 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Bu yazıda, 2020 yılında Nature Immunology dergisinde yayımlanan bir makaleyi[1] inceleyeceğiz. İncelediğimiz bu çalışma, Doğu Akdeniz kökenli popülasyonlarda Ailevi Akdeniz ateşi görülme sıklığının, tarih boyunca süregelen veba salgınlarının kurmuş olduğu seçilimsel baskıyla ilişkisini irdelemektedir. Gelin şimdi bu tarihsel sürecin kalabalık insan nüfuslarının genetiğini şekillendirmesi nasıl incelenmiş adım adım konuşalım. Önce Ailevi Akdeniz ateşi ve vebada rol oynayan hücresel mekanizmaları ele alalım.

Pek çok bakteri, salgıladıkları toksinler aracılığıyla RhoA adı verilen bir hücre içi proteini etkisiz hale getirir. Bu proteinin aktif halde bulunması, akyuvarların hücre iskeletinin bir arada durması için elzemdir. Dolayısıyla bahsettiğimiz bakteriler bu proteini etkisiz hale getirerek bağışıklık sistemimizi bastırmış olurlar. Buna karşı bağışıklık sistemimizin de bir cevabı vardır. RhoA’nın etkisiz hale getirilmesiyle pirin inflamazomu aktif hale getirilir ve bu durum pro-inflamatuar sitokinlerin salınımı ve piroptozla sonuçlanır.

Tüm Reklamları Kapat

Vebaya sebep olan Yersinia pestis ve yakın kuzenleri olan Yersinia pseudotuberculosis ve Yersinia enterocolitica, az önce bahsettiğimiz RhoA proteinini etkisizleştiren bakterilerden bir noktada ayrılır: YopM adı verilen, pirin inflamazomunu etkisiz hale getiren bir virülans faktörüne sahiptirler. Ailevi Akdeniz ateşi görülen bireylerde pirin proteininde meydana gelen mutasyon, pirin inflamazomunun YopM tarafından etkisiz hale getirilmesini etkileyeceği için Ailevi Akdeniz ateşinin vebaya karşı direnç kazandırdığı düşünülmüştür.

İncelediğimiz makalede bu düşünce, genetik veritabanı analiziyle, fareler üzerinde yapılan analizlerle ve biyokimyasal analizlerle desteklenmiş, ayrıca günümüzde yaşayan Ailevi Akdeniz ateşi taşıyıcılarının tarihsel veba salgınlarından önce Orta Doğu civarında yaşayan ortak atalarla bağlantılı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Tüm Reklamları Kapat

Ailevi Akdeniz ateşinin kökeni ve olası yayılımı
Ailevi Akdeniz ateşinin kökeni ve olası yayılımı
Familial Mediterranean Fever Foundation

Yersinia Virülans Faktörü YopM’nin Pirin İnflamazomunu Baskılaması

Araştırmacılar, söz konusu mekanizmada rol alan proteinlerin birbirleriyle etkileşimini immünoblot yöntemiyle incelediler. YopM virülans faktörünün pirin proteininin yapısında 208'inci ve 242'inci sıralarda bulunan serin aminoasitlerini fosforile ederek 14-3-3 zeta adlı proteinin pirine bağlanmasını sağladığını ve bu bağlanmanın pirinin işlevini baskıladığını tespit ettiler.

Peki YopM bu fosforilasyon işlemini nasıl sağlıyordu?

YopM’nin PKN ve RSK adı verilen iki serin/treonin protein kinaz enzim ailesinin üyeleriyle etkileşime girdiğini biliyorlardı. Daha önceki çalışmalarında ise PKN kaynaklı pirin fosforilasyonunun YopM varlığında arttığını in vitro gözlemlemişlerdi. Bunun üzerine RSK kaynaklı pirin fosforilasyonunun da YopM varlığında nasıl etkilendiğini analiz ettiler ve fosforilasyonun sadece YopM ortamda varken gerçekleştiğini ve yüksek derecede gerçekleştiğini tespit ettiler.

Fosforilasyonun mekanizmasını anlamak için ise yine bir protein etkileşim analizi gerçekleştirdiler. Sonuçlara göre YopM, pirinin N-ucu ile doğrudan etkileşime giriyordu. Literatürdeki YopM-RSK etkileşimi çalışmalarını da inceleyince, YopM’nin RSKları pirine bağlayan bir adaptör protein olarak işlev gördüğü sonucuna vardılar. Sonuçlara göre hem pirin-YopM etkileşiminin hem de YopM-RSK etkileşiminin sağlanması ve ayrıca pirin proteininin PYRIN adı verilen spesifik bir bölgesinin var olması, pirin inflamazomunun işlevinin baskılanması için gereklidir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Öte yandan Ailevi Akdeniz ateşine sebep olan pirin mutasyonlarının, YopM’nin pirine bağlanmasını ve dolayısıyla pirin fosforilasyonunu azalttığını tespit ettiler. Fosforilasyonun pirinin işlevini baskıladığını hatırlarsak, bu demektir ki pirinin daha az fosforile olması vebanın virülans faktörü YopM’ye karşı, dolayısıyla da vebaya karşı bir çeşit direnç kazandırmış olacaktır.

Türk popülasyon haplotipleri, FMF ile ilişkili pirin mutasyonlarında yakın geçmişte evrimsel pozitif seçilim olduğunu gösteriyor.
Türk popülasyon haplotipleri, FMF ile ilişkili pirin mutasyonlarında yakın geçmişte evrimsel pozitif seçilim olduğunu gösteriyor.
Nature

Ailevi Akdeniz Ateşi ile Kara Veba İlişkili Olabilir mi?

Tüm bu bulgulardan sonra araştırmacıların hipotezi, Ailevi Akdeniz ateşi hastaları ve taşıyıcılarında pirin inflamazomunun Y.pestis’e diğer insanlardakine göre daha yüksek ölçüde tepki vereceğiydi.

Bu hipotezi test etmek için yaptıkları deneyler sonucunda, pirin proteinini sentezleyen tüm hücrelerden IL-1β salındığını fakat Ailevi Akdeniz ateşi ile ilişkili pirin mutasyonlarına sahip hücrelerden, normal hücrelere ve Ailevi Akdeniz ateşiyle ilişkili olmayan pirin mutasyonlarına sahip hücrelere kıyasla önemli ölçüde daha fazla IL-1β salındığını tespit ettiler. Hücreler Y. pestis ile enfekte edildiğinde ise Ailevi Akdeniz ateşi ile ilişkili pirin mutasyonlarının sebep olduğu IL-1β salınımının Y. pestis tarafından etkisiz hale getirilemediğini hatta IL-1β salınımının arttığını gördüler. Öte yandan normal hücrelerde IL-1β salınımı bundan çok daha düşük seviyelerdeydi. Yani kısaca, veba bakterisi normal hücrelerin sitokin salınımını engelleyebilirken, Ailevi Akdeniz ateşine sahip bireylerin hücrelerinde bu salınımı engelleyemez.

Aynı deney, Y.pestis gibi pirin baskılayıcı bir özelliğe sahip olmayan, yazımızın başında anlatıldığı gibi RhoA’yı etkisiz hale getirerek pirin inflamazomunun aktifleştirilmesine sebep olan bakterilerden birisi olan Burkholderia cenocepacia kullanılarak yapılmış ve IL-1β salınımının Ailevi Akdeniz ateşi hastalarında sağlıklı insanlarla aynı olacağı tespit edilmiş. Yani buradan açıkça görülüyor ki, Ailevi Akdeniz ateşi özellikle Yersinia virülans faktörü YopM’ye karşı spesifik bir bağışıklık sağlıyor, genel olarak bakteriyel enfeksiyonlara karşı değil. Ailevi Akdeniz ateşinin vebaya karşı sağladığı direnç, Ailevi Akdeniz ateşine sahip fareler üretip bu fareleri sağlıklı farelerle birlikte Y. pestis ile enfekte ederek gözlemlenmiş ve Ailevi Akdeniz ateşinin Y. pestis’e karşı direnç sağladığı hipotezi bir kez daha doğrulanmıştır.

Daha önce de bahsedildiği gibi Y. pestis’e karşı direnç sadece Ailevi Akdeniz ateşi hastalarıyla sınırlı değildir, taşıyıcılar da kapsam dahilindedir. Örneğin şu mutasyonların asemptomatik heterozigot taşıyıcılarında da monositlerinin sağlıklı bireylerinkilere göre daha fazla IL-1β salgıladığı tespit edilmiştir:

Tüm Reklamları Kapat

  • MEFV_p.M694V,
  • MEFV_p.M680I,
  • MEFV_p.V726A.

Bu mutasyonlar ne anlama geliyor? MEFV söz konusu gen, yani pirin proteinini ifade eden gen. Sonrasında gelen “p” harfi bu genin kodladığı “protein”den bahsedildiği anlamına geliyor. Sonrasında gelen M694V gibi X###Y formatındaki kodlamada ise ### pozisyonundaki X aminoasidinin mutasyon sonucu Y aminoasidine dönüştüğü ifade ediliyor. Yani MEFV_p.M694V notasyonunun anlamı: MEFV geninin kodladığı proteinin 694üncü pozisyonundaki metiyonin aminoasidi, valin aminoasidine dönüşmüştür.

Sonuç

Sonuç olarak bu çalışmanın sunduğu güçlü kanıtlar neticesinde denebilir ki, tarih boyunca süregelen veba salgınlarının, evrimsel süreçte çok yeni sayılan bir dönemde, Ailevi Akdeniz ateşiyle ilişkili MEFV mutasyonlarının pozitif seçilimini sağlamış olması muhtemeldir.

Yürütülen genetik veri analizleri neticesinde ise MEFV_p.M694V ve MEFV_p.V726A mutasyonlarına sahip bireylerin son ortak atalarının en az ~1800 yıl önce, yani Birinci Veba Pandemisinin başlangıcı olarak kabul edilen MS 541 senesindeki Justinian veba salgınından çok önce yaşadığı hesaplanmıştır. Her ne kadar tarihsel kayıtlara geçmiş olmasa da yakın tarihli biyoarkeoloji ve paleogenetik çalışmaları Y. pestis kaynaklı veba salgınlarının Geç Neolitik dönemden beri Avrasya'nın çeşitli bölgelerinde görüldüğünü gösteriyor.

Yakın Doğu ve Doğu Akdeniz'i yüzyıllarca etkilemiş olan veba salgınlarının sonucu olarak bu mutasyonlara sahip bireylerin, yüksek oranda ölüme yol açan bu salgınlarda hayatta kalarak genlerini gelecek nesillere aktarabilmesi için uygun koşulları sağlamıştır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
32
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 6
  • Bilim Budur! 4
  • İnanılmaz 3
  • Muhteşem! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Üzücü! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 06:05:31 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9076

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
G. Avar. Ailevi Akdeniz Ateşi, Kara Vebaya Direnç Kazandırdığı İçin Pozitif Seçilime Uğrayarak Yaygınlaşmış Olabilir!. (7 Ağustos 2020). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9076
Avar, G. (2020, August 07). Ailevi Akdeniz Ateşi, Kara Vebaya Direnç Kazandırdığı İçin Pozitif Seçilime Uğrayarak Yaygınlaşmış Olabilir!. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9076
G. Avar. “Ailevi Akdeniz Ateşi, Kara Vebaya Direnç Kazandırdığı İçin Pozitif Seçilime Uğrayarak Yaygınlaşmış Olabilir!.” Edited by Göksu Avar. Evrim Ağacı, 07 Aug. 2020, https://evrimagaci.org/s/9076.
Avar, Göksu. “Ailevi Akdeniz Ateşi, Kara Vebaya Direnç Kazandırdığı İçin Pozitif Seçilime Uğrayarak Yaygınlaşmış Olabilir!.” Edited by Göksu Avar. Evrim Ağacı, August 07, 2020. https://evrimagaci.org/s/9076.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close