Selenyum
Selenyum Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Wikimedia Commons
-
Periyodik Tablo
Periyodik Tablo Nedir?
Bu içerik, Evrim Ağacı'nın Periyodik Tablo projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır. Periyodik Tablo projesinin amacı, bugüne kadar keşfedilmiş veya üretilmiş bütün elementleri, özelliklerini ve ne tür alanlarda kullanıldıklarını, eğitici ve kolay bir şekilde tanıtan, öğrenimi kolaylaştırıcı bir biçimde sunan, dinamik bir elementler tablosu halinde sergilemektir. Bu içerik için kullanılan kaynaklar, yazının sonunda gösterilmiştir. Bu içerik, diğer tüm içeriklerimiz gibi, İçerik Kullanım İzinleri'ne tabidir.
Bu içerik Bionluk metin yazarlarından Cansu Yazıcı tarafından hazırlanmıştır. Bu, Bionluk ile Evrim Ağacı arasındaki karşılıklı bir dayanışma projesinin ürünüdür. - Periyodik Cetvel
yazarlarınca hazırlandı.
Özellikler
Selenyum, kimyasal sembolü "Se" ve atom numarası 34 olan kimyasal bir elementtir. Periyodik cetvelin dördüncü periyodunda, 6A grubunda yer alır ve "komşusu" Kükürt (S) ile benzer kimyasal davranış ve reaksiyonlara sahiptir.
Fiziksel Özellikleri
Selenyum, farklı allotropik formlarda bulunabilir. Bunların en popülerleri, kırmızı amorf bir toz, kırmızı kristalli bir materyal ve "metalik selenyum" adı verilen gri kristalin metal benzeri bir formdur. Bu son form, ışıkta karanlıkta olduğundan daha iyi elektrik iletir ve fotosellerde kullanılır.
Selenyum havada yanar ve sudan etkilenmez ve yalnızca konsantre nitrik asit ve alkalilerde çözünür. Kristal selenyumun 0,001 saniye boyunca aydınlatılması iletkenliğini 10 ila 15 kat arttırır. Kırmızı ışık, daha kısa dalga boylu ışıktan daha etkilidir.
Kimyasal Özellikleri
Selenyum birçok kimyasal reaksiyonda katalizör olarak kullanılır. Selenyum, bileşiklerinde -2, +4 ve +6 oksidasyon durumlarında bulunur. Elementin kendisi zehirli olmamasına karşın bileşiklerinin çoğu son derece zararlıdır.
Bulunma Sıklığı ve Üretimi
Yer kabuğundaki Selenyum oranı yaklaşık %5 ila %6 oranındadır. Bakır ve nikelin elektrolitik rafinasyonunda esas olarak anot şimşeklerinden elde edilmiştir. Diğer kaynaklar, bakır ve kurşun üretimindeki baca tozu ve piritlerin kavurulmasında oluşan gazlardır. Selenyum, bu metalin rafine edilmesinde bakıra eşlik etmektedir.
Orijinal cevherde bulunan selenyumun yaklaşık %40'ı, elektrolitik işlemlerde biriken bakırda yoğunlaşabilir. Bir ton eritilmiş bakırdan yaklaşık 1.5 kilogram selenyum elde edilebilir Selenyum iyileştirmeye yönelik çalışmalar en yoğun biçimde Almanya, Japonya, Belçika ve Rusya'da yapılmaktadır. Selenyumun küresel endüstriyel üretimi yılda yaklaşık 1500 tondur ve yaklaşık 150 ton selenyum endüstriyel atıklardan ve eski fotokopi makinelerinden geri dönüştürülmektedir.[3]
Uygulama ve Kullanım Alanları
Selenyum çevrede doğal olarak bulunur. Hem doğal süreçler hem de insan faaliyetleri yoluyla doğaya serbest bırakılır. İyi gübrelenmiş tarım toprağında yaklaşık 400 mg/ton selenyum bulunmaktadır. Bu element, doğal olarak fosfatlı gübrelerde bulunur ve genellikle bu gübrelere eser besin olarak eklenir.
Bir element olarak doğal formunda selenyum sentetik olarak şimdilik yaratılamaz veya yok edilemez; ancak selenyumun başka bir forma dönüşebilme özelliği mevcuttur. Selenyum dâhili kullanımlarına ek olarak imalatta da kullanılmaktadır. Camı renklendirme amacıyla da kullanılan bu element, cam ve emayelerde kullanıldığında koyu kırmızı renk oluşturabilir. Ayrıca fotoğraf tonerleri, foto hücreleri, elektrikli gözler ve kameralar için ışık ölçerler yapmak için de bu elementten yararlanılır ve paslanmaz çeliğe de eklenebilir.[1]
Tarihi
Selenyum, 1817'de Stockholm'de Jöns Jacob Berzelius tarafından keşfedildi. Berzeleus, sülfürik asit üzerindeki çalışmalarına devam ederken asidin yapıldığı odaların köşelerinde toplanan kırmızı-kahverengi bir tortu ilgisini çekti. Önceleri bu tortunun tellür elementi olduğunu düşündü çünkü ısıtıldığında turp benzeri güçlü bir koku yayıyordu.
Berzelius, daha sonraları bu kokunun aslında yeni bir kimyasala ait olduğunu anladı. Bu "kokulu" keşfin, sülfür ile benzerlik göstermesi ve sülfür ile tellür arasında ara özelliklere sahip olması da Berzelius'un ilgisini çekmişti.
Son olarak Berzelius, çalışmaları sırasında bu kimyasal kokudan etkilendi ve ayrıca bu element üzerinde çalışanlar da bu kokudan dolayı solunum yollarında problem yaşadılar.[2]
Etimolojisi
Selenyum elementinin adı, Ay'ın Yunanca adı olan "selene"den türemiştir.
Önlem ve Güven
Selenyuma farklı şekillerde maruz kalınabilir. Selenyum maruz kalma esas olarak gıda yoluyla olur çünkü selenyum doğal olarak tahıllarda ve ette bulunur. Bunun yanı sıra yiyecek, su yoluyla veya yüksek konsantrasyonlarda selenyum içeren toprak veya hava ile temas edildiğinde de maruz kalınılabilir. Bu bilgi pek de şaşırtıcı değildir çünkü selenyum doğal olarak çevrede yaygın olarak bulunmaktadır. İnsanların sağlığı korumak için günlük olarak belirli miktarlarda selenyum alması gerekir. Gıda yoluyla selenyum alımı çoğu durumda normalden daha yüksek olabilir çünkü geçmişte tarım arazilerine selenyum açısından zengin birçok gübre uygulanmıştır.[3]
Tehlikeli atık sahalarının yakınında yaşayan insanlar, selenyuma toprak ve hava yoluyla daha fazla maruz kalma olasılığı daha yüksektir. Selenyum, bu ve benzeri alanlar aracılığıyla sulama yoluyla yeraltı sularına veya yüzey sularına karışabilir. Bu durum selenyumun yerel içme suyuna karışmasına neden olur ve su yoluyla selenyum teması geçici olarak artabilir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
![Tebrikler!]()
3
-
![Mmm... Çok sapyoseksüel!]()
2
-
![Bilim Budur!]()
1
-
![İnanılmaz]()
1
-
![Merak Uyandırıcı!]()
1
-
![Grrr... *@$#]()
1
-
![Muhteşem!]()
0
-
![Güldürdü]()
0
-
![Umut Verici!]()
0
-
![Üzücü!]()
0
-
![İğrenç!]()
0
-
![Korkutucu!]()
0
- ^ A. Bradford. Facts About Selenium. (29 Kasım 2016). Alındığı Tarih: 8 Ocak 2021. Alındığı Yer: livescience.com | Arşiv Bağlantısı
- ^ Royal Society of Chemistry. Selenium - Element Information, Properties And Uses | Periodic Table. Alındığı Tarih: 8 Ocak 2021. Alındığı Yer: Royal Society of Chemistry | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b Lenn Tech. Selenium (Se) - Chemical Properties, Health And Environmental Effects. Alındığı Tarih: 8 Ocak 2021. Alındığı Yer: Lenn Tech | Arşiv Bağlantısı
- Encyclopedia Britannica. Selenium | Chemical Element. Alındığı Tarih: 8 Ocak 2021. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 30/05/2023 00:55:07 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9907
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
