Arsenik
Arsenik Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?
Periyodik Tablo Nedir?
Bu içerik, Evrim Ağacı'nın Periyodik Tablo projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır. Periyodik Tablo projesinin amacı, bugüne kadar keşfedilmiş veya üretilmiş bütün elementleri, özelliklerini ve ne tür alanlarda kullanıldıklarını, eğitici ve kolay bir şekilde tanıtan, öğrenimi kolaylaştırıcı bir biçimde sunan, dinamik bir elementler tablosu halinde sergilemektir. Bu içerik için kullanılan kaynaklar, yazının sonunda gösterilmiştir. Bu içerik, diğer tüm içeriklerimiz gibi, İçerik Kullanım İzinleri'ne tabidir.
Yazar
Cansu Yazıcı
Editör
Çağrı Mert Bakırcı
yazarlarınca hazırlandı.
Bu yazı, Periyodik Cetvel ve Elementler yazı dizisinin 34. yazısıdır. Dizinin ilk yazısına gitmek için buraya, dizideki tüm yazıları görmek için buraya tıklayınız. Yazı dizileri, EA Akademi'nin bir parçasıdır.
Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için giriş yapın veya kayıt olun.
- İngilizce İsim Arsenic
- Sembol As
- Atom Numarası 33
- Grup 15
- Periyot 4
- Oda Sıcaklığında Faz Katı
- Elektron Konfigürasyonu 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p3
- Semantik Elektron Konfigürasyonu [Ar] 3d10 4s2 4p3
- Atom Kütlesi 74.9215956 Da (6.00E-06)
- Blok p
- Kategori Metalsi
- Görünüm Metalik gri
- Atomik Yarıçap 115 pm
- Kaynama Sıcaklığı K
- Erime Sıcaklığı K
- Yoğunluk (Oda Sıcaklığında) 5.727 g/cm3
- Dünya Kabuğunda 1.8×10−6 kg/kg
- Şehir Toprağında 15.9 mg/kg (ppm)
- Meteoritlerde 1.80E-06
- Deniz Suyunda 3.7×10−9 kg/L
- İnsan Vücudunda 0.000007 %
- Güneş'te silisyuma göre mol oranı
- Güneş Sistemi'nde 6.6×10−6 silisyuma göre mol oranı
- Kayma (Shear) Modülü GPa
- Esneklik (Bulk) Modülü 22 GPa
- Poisson Oranı N/A
- Young Modülü 8 GPa
- Keşfedildiği Ülke
- Keşfeden/Gözleyen ve Keşif/Gözlem Yılı Middle-Eastern alchemists, Before AD 815
- İzole Eden ve İzolasyon Yılı Middle East, Before AD 815
- Bu yazı, Evrim Ağacı'nın kimyasal elementlere dair bilgileri barındıran Periyodik Cetvel projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
Özellikler
Kimyasal sembolü "As" olan arsenik elementi, periyodik cetvelin dördüncü periyodunun 5A grubunda yer alır. Atom numarası 33 ve atom ağırlığı ise 74.921595'tir. Bir arsenik atomu 33 elektrona, 33 protona ve dış kabukta 5 değerlikli elektrona sahiptir. Elementin erime noktası 1090K (817°C veya 1503°F) ve kaynama noktası ise 887K (614°C veya 1137°F) olarak ölçülmüştür. Yoğunluğu ise 5.776 gram/cm3'tür. Oda sıcaklığında katı fazda bulunmaktadır.[1]
Arsenik, sarı, siyah ve gri olmak üzere üç allotropik biçimde görünür; kararlı biçimi ise gümüş grisi ve kırılgan kristal bir katıdır. Havada hızla kararır ve yüksek sıcaklıklarda yanarak beyaz bir arsenik trioksit bulutu oluşturur. Metalik formda kırılgandır, sararır ve ısıtıldığında hızla, sarımsak kokusu olan arsenik trioksite oksitlenir. Metalik olmayan biçimi daha az reaktiftir ancak güçlü oksitleyici asitler ve alkaliler ile ısıtıldığında çözülür. Arsenik, doğada arsenik-75 olan kararlı bir izotop olarak bulunmaktadır.
Bulunma Sıklığı ve Üretimi
Dünya'da oksit biçiminde arsenik üretimi yılda yaklaşık 50.000 tondur. İhracatında ise başı çeken ülke Çin'dir ve onu Şili ve Meksika izlemektedir. Dünyada bulunan bakır ve kurşun cevherlerindeki arsenik kaynakları 10 milyon tonu aşmaktadır.
Uygulama ve Kullanım Alanları
Arsenik bronzlaşmada, piroteknikte ve atış küresinin sertleştirilmesi ve iyileştirilmesinde kullanılır. En önemli bileşikleri beyaz arsenik, sülfit, Paris yeşili, kalsiyum arsenat ve kurşun arsenattır. Bu bileşiklerden Paris yeşili, kalsiyum ve kurşun arsenatı ise tarımsal böcek ilacı ve zehir olarak kullanılmıştır.
Arsenik, transistörler gibi katı hal cihazlarında bir depolama temsilcisi olarak yaygın kullanım alanları bulunmuştur. Galyum arsenit, elektriği ışığa dönüştürmek için bir lazer malzemesi olarak kullanılır. Arsenik geçmişte hem böcek ilacı hem de ahşap koruyucu olarak kullanılmıştır. Sebep olabileceği çevre sorunları nedeniyle artık böcek ilacı olarak kullanılmamaktadır.
Tarihi
Arsenik eski Mısırlılar tarafından biliniyordu. Yine eski Mısırlılara ait bir papirüste, metalleri yaldızlamanın bir yolu olarak bahsedilmektedir. Yunan filozof Theophrastus ise iki arsenik sülfid mineraline dair bilgi sahibidir: Orpiment (As2S3) ve realgar (As4S4).
Çinliler de arseniği, Pen Ts'ao Kan-Mu'nun yazıları aracılığıyla tanımıştır. Ming Hanedanlığı döneminde (1500'ler) dünyada ki doğal oluşumlar üzerine farklı çalışmalar derlenmiştir. Bu çalışmalarda, arsenik bileşikleri ve bu bileşiklerin neden olduğu zararlara (özellikle de pirinç tarlalarında böcek ilacı olarak kullanımına) dikkat çekilmiştir.
Arsenik elementinin keşfi ise 1200'lerde Albertus Magnus'a atfedilmektedir. Ayrıca beyaz arsenik adı verilen tehlikeli bir arsenik türü de Antik çağlardan beri bilinmektedir. Bu beyaz arsenik (As2O3), bakır rafinenin bir yan ürünüdür. Bu bileşik, zeytinyağı ile karıştırılıp ısıtıldığında arsenik metali vermektedir.[2]
Etimolojisi
Yunanlıların "arsenikon" olarak benimsediği "sarı orpiment" anlamına gelen Farsça "zarnikh" kelimesi karşılığına da gelmektedir. Kelime aynı zamanda "erkeksi" veya "güçlü" anlamına gelen Yunanca "arsenikos" kelimesiyle de ilgilli olduğu belirtilmiştir. Bu kelime daha sonra da "arsenik"e evrilmiştir.[3]
Önlem ve Güven
Arsenik, bilinen en zehirli elementlerden biridir. Zararlı etkilerine rağmen inorganik arsenik bağları yeryüzünde küçük miktarlarda doğal olarak oluşur. Yiyecek, su ve hava yoluyla arseniğe maruz kalınabilir. Gıdalardaki arsenik seviyeleri, kimyasal zararlarından dolayı kaçınıldığı için oldukça düşüktür. Ancak balıklarda ve deniz ürünlerinde arsenik seviyeleri yüksek olabilir; çünkü balıklar yaşadıkları suda bulunan arseniği vücutlarına kolaylıkla alabilirler.
Neyse ki bu, esas olarak oldukça zararsız organik arseniğin bir formudur. Ancak, önemli miktarda inorganik arsenik içeren balıklar insanlar için tehlike oluşturabilir. İnorganik arseniğe çok yüksek oranda maruz kalma, kadınlarda kısırlığa ve bebek düşüklerine neden olabilir. Hem erkeklerde hem de kadınlarda cilt rahatsızlıklarına, enfeksiyonlara karşı direncin azalmasına, kalp rahatsızlıklarına ve beyin hasarına neden olabilir. Son olarak, inorganik arsenik DNA'ya zarar verebilir. Ölümcül bir arsenik oksit dozu genellikle 100 mg olarak kabul edilir.[4]
İlginç Bilgiler ve Diğer
Viktoryen dönemde, beyaz arsenik veya arsenik trioksit yaygın olarak kullanılan ve pazarlarda satılan bir üründü. Kadınlar, tarlalarda çalışabileceklerini göstermek için ciltlerini daha sağlıklı hale getirmeye çalışırken, sirke veya tebeşirle karıştırılmış arseniği ciltlerine bir cilt iyileştirici olarak sürüyorlardı.[5] Arsenik ne kadar zehirli olsa da çok küçük bir miktarının hayvan sağlığı için önemli olduğu düşünülmektedir.
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İlginizi Çekebilecek Sorular
- Sanal parçacık nedir?
- (e) sayısı nasıl oluyor da doğadaki değişimlere böylesine uyuyor?
- Neden türk edebiyatında hiç bilim kurgu kitabı yok?
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ JLAB Science Education. It's Elemental - The Element Arsenic. Alındığı Tarih: 08 Ocak 2021. Alındığı Yer: JLAB Science Education | Arşiv Bağlantısı
- ^ Royal Society of Chemistry. Arsenic - Element Information, Properties And Uses | Periodic Table. Alındığı Tarih: 08 Ocak 2021. Alındığı Yer: Royal Society of Chemistry | Arşiv Bağlantısı
- ^ Los Amolos National Laboratory. Periodic Table Of Elements: Los Alamos National Laboratory. Alındığı Tarih: 08 Ocak 2021. Alındığı Yer: Los Amolos National Laboratory | Arşiv Bağlantısı
- ^ Lenn Tech. Arsenic (As) - Chemical Properties, Health And Environmental Effects. Alındığı Tarih: 08 Ocak 2021. Alındığı Yer: Lenn Tech | Arşiv Bağlantısı
- ^ T. Pedersen. Facts About Arsenic. (28 Temmuz 2016). Alındığı Tarih: 08 Ocak 2021. Alındığı Yer: Live Science | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/03/2021 17:59:49 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9905
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
