İterbiyum

Özellikler

İterbiyum, "Yb" sembolü ile gösterilen ve atom numarası 70 olan kimyasal bir elementtir. Lantanid serisindeki on dördüncü ve sondan bir önceki elementtir ve +2 oksidasyon durumunda da kararlı davranır. Bununla birlikte, diğer lantanidler gibi, en yaygın oksidasyon durumu, oksit, halojenürler ve diğer bileşiklerde olduğu gibi + 3'tür.

Fiziksel özellikler

İterbiyum tipik bir metaldir. Parlak bir yüzeye sahip olup yumuşak ve sünektir. Erime noktası 824°C (1,515°F) ve kaynama noktası 1,427°C (2,600°F) olarak belirlenmiştir. Santimetre küp başına 7.01 gram yoğunluğa sahiptir.

Kimyasal özellikler

İterbiyum, diğer lantanid elementlerinden daha reaktif olma eğilimindedir. Havadaki oksijenle reaksiyona girmesini önlemek için genellikle kapalı kaplarda saklanır. Ayrıca suyla yavaş, asitler ve sıvı amonyakla daha hızlı reaksiyona girer.

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

İterbiyum, gadolinit, monazit ve ksenotim gibi birkaç nadir mineralde diğer nadir toprak elementleriyle birlikte bulunur. Doğal iterbiyum, yedi kararlı izotopun bir karışımıdır. Ticari olarak kullanımı olanı en çok monazit kumundan (~%0.03 iterbiyum) geri kazanılır. Ana madencilik alanları Çin, ABD, Brezilya, Hindistan, Sri Lanka ve Avustralya'dır ve iterbiyum rezervlerinin yaklaşık bir milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Dünya iterbiyum üretimi yılda yaklaşık 50 tondur.

Uygulama ve Kullanım Alanları

İterbiyum bazen itriyum veya diğer ilgili elementlerle ilişkilendirilir ve bazı çeliklerde kullanılır. Metali kullanıldığı alaşımlarında mukavemet katar ve diğer mekanik özelliklerini iyileştirmeye yardımcı olmak için kullanılabilir. Diş hekimliğinde bazı iterbiyum alaşımları kullanılmıştır. Bir iterbiyum izotopu, elektriğin bulunmadığı zamanlarda taşınabilir bir X-ışını makinesinin yerine bir radyasyon kaynağı olarak kullanılmıştır. Diğer nadir toprak elementleri gibi, fosfor katkısı için elektronik cihazlarda kullanılabilir ve endüstriyel bir katalizör görevi görebilir.

Tarihi

İterbiyum, 1878'de Cenevre Üniversitesi'nde Jean Charles Galissard de Marignac tarafından izole edildi. Keşfedilme hikayesi, 1794'te keşfedilen ve diğer nadir toprak elementleri (lantanoidler) ile kirlenmiş olan itriyum ile başladı. 1843'te erbiyum ve terbiyum itriyumdan çıkarıldı ve ardından 1878'de de Marignac iterbiyumu erbiyumdan ayırdı. Ayrışana kadar erbiyum nitratı ısıttı ve sonra tortuyu suyla ekstrakte etti ve iki oksit elde etti: kırmızı olan erbiyum oksit ve yeni bir element olduğunu bildiği beyaz olan iterbiyum. Bu elde edilen iterbiyumun bile daha sonra 1907'de başka bir nadir toprak elementi olan lutesyum içerdiği gösterildi.

1937'de iterbiyum klorür ve potasyumun birlikte ısıtılmasıyla küçük bir miktar iterbiyum metali elde edildi, ancak saf değildi. İlk olarak 1953'te saf bir örnek elde edildi.

Etimolojisi

İterbiyum, ismini İsveç'te Stockholm yakınlarındaki Ytterby kasabasından alır. Bu kasabadan sonra isimlendirilecek dördüncü element vardır. Diğer elementler yttrium, terbiyum ve erbiyumdur.

Önlem ve Güven

İterbiyumun Sağlığa Etkileri

İterbiyumun biyolojik bir rolü yoktur, ancak tuzlarının metabolizmayı uyardığı belirtilmiştir. İterbiyum cilt ve gözde tahriş oluşturabilir ve aynı zamanda şüpheli bir teratojendir. Tüm bileşikler kapalı kaplarda saklanmalı, havadan ve nemden korunmalı ve yüksek derecede toksik muamelesi görmelidir.

İterbiyumun Çevreye Etkileri

Metalik iterbiyum tozu yangın ve patlama tehlikesi oluşturur. İterbiyum bitkiler ve hayvanlar için herhangi bir tehdit oluşturmaz ve tuzları, zehirli ve kirletici olarak etki veren diğer elementlerin yerine kimya endüstrisinde katalizör olarak kullanılır.