Brom

Özellikler

Brom elementinin kimyasal sembolü "Br"dir. Periyodik cetvelin dördüncü periyodunun 7A grubunda bulunmaktadır. Atom numarası 35 ve kütle numarası ise 79.904'tür. Erime noktası 265.95 K (-7.2°C veya 19.0°F) ve kaynama noktası ise 331.95 K (58.8°C veya 137.8°F) olarak ölçülmüştür. Oda koşullarında sıvı fazda bulunmaktadır. Periyodik tabloda bulunduğu grubun genel adı halojenlerdir. Yoğunluğu ise 3.11 gram/cm³'tür.

Oda sıcaklığında brom kahverengimsi kırmızı bir sıvıdır. Rahatsız edici ve boğucu bir kokuya sahip, renkli bir buharı vardır. Brom standart sıcaklık ve basınçlarda kolayca buharlaşır. Brom, kimyasal olarak klor ve flordan daha az aktiftir; ancak iyottan daha aktif bir elementtir. Bileşikleri diğer halojenlere benzer. Brom, organik çözücülerde ve suda çözünmektedir. Doğada asla tek başına bulunmaz ve metallerle reaksiyona girdiğinde tuz üretir.^[1]

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

Nadir bir element olan brom, doğada Dünya'nın kabuğuna dağılmış halde bulunmaktadır. Okyanus suyunda (ağırlıkça milyonda 65 parça), Ölü Deniz'de (litre başına yaklaşık 5 gram), bazı kaplıcalarda ve nadir bulunan çözünmeyen gümüş bromür minerallerinde bir miktar brom elementi bulunmaktadır. Doğal tuz yatakları ve tuzlu sular, brom ve bileşiklerinin ana kaynaklarıdır. Ürdün, İsrail , Çin ve Amerika Birleşik Devletleri 21. yüzyılın başlarında brom üretiminde dünyaya liderlik ettiler. Bu dönemde brom üreten diğer önemli ülkeler arasında Japonya, Ukrayna ve Hindistan bulunmaktadır.^[2]

Uygulama ve Kullanım Alanları

Brom, endüstride organobromo bileşikleri yapmak için kullanılır. Bunlardan en önemlileri, çevresel nedenlerden dolayı büyük ölçüde ortadan kalkmadan önce kurşunlu benzin için ideal olan dibromoetandı. Diğer organobrominler, böcek ilacı olarak, yangın söndürücülerde ve ilaç yapımında kullanılır. Brom, birçok narenciye aromalı soft içecekte emülgatör olarak kullanılan fumigantlar; boyalar, alev önleyici maddeler, su arıtma bileşikleri, dezenfektanlar, ilaçlar, fotoğrafçılık için maddeler ve brominatlar bitkisel yağ yapımında kullanılmaktadır.^[3]

Tarihi

Antoine-Jérôme Balard, Fransa'nın Montpellier şehrinde, bir miktar tuzlu suyu araştırırken bromu keşfetti. Tuzlu suyun çoğu buharlaştıktan sonra kalan konsantre tortuyu aldı ve içine klor gazı ekledi. Bunu yaparken yeni bir element olduğunu anladığı, turuncu-kırmızı bir sıvıyı serbest bırakmış oldu.

Bulgularını 1826'da Fransız Akademisi'nin dergisine gönderdi. Bir yıl önce; Heidelberg'de bir öğrenci olan Carl Löwig, profesörüne Keruznach'taki evinin yakınındaki doğal bir kaynağın sularından ürettiği bir brom örneğini getirmişti. Ondan daha fazlasını üretmesi istendi ve bunu yaparken Balard sonuçlarını yayınladı ve böylece keşfi yapan kişi tarafından tanınmış oldu.^[4]

Etimolojisi

Brom elementinin adı, pis koku anlamına gelen Yunanca "bromos"tan gelmektedir.

Önlem ve Güven

Brom atmosfer için oldukça zararlıdır. Brom atomları ozon tabakasında klor atomlarına göre 40 ila 100 kat daha yıkıcıdır. Antartika üzerindeki ozon kaybının yarısına kadarı brom içeren reaksiyonlardan kaynaklanmaktadır. Bir fümigant olarak kullanılan metil bromür, ozon tüketen bromun en büyük kaynağıdır. Atmosferdeki bromun yaklaşık %30'u insan faaliyetlerinden gelir, geri kalanı doğaldır.^[5]

Organik brominler, özellikle avlarının vücutlarında biriktiklerinde, memelilere de zarar verir. Hayvanlar üzerindeki en önemli etkilesi; sinir hasarı ve bunun yanında DNA hasarıdır, bu da kanser gelişme riskini artırabilir.

İlginç Bilgiler ve Diğer

Geçmişte, organik bromların sığırların mamasına karıştığı görüldü. İnsanlara bulaşmasını önlemek için binlerce inek ve domuzun öldürülmesi gerekiyordu. Sığırlar, karaciğer hasarı, görme kaybı ve büyümede gerileme, bağışıklığın azalması, süt üretiminin ve kısırlığın azalması ve kusurlu yavrular gibi semptomlar bulunuyordu.

İnsan vücudu yaklaşık yüzde 0.0004 brom içerir, ancak insan vücudunda bromun kullanımı bilinmemektedir.^[6]