Gezegen Atmosferinde Oksijen Tespit Edilirse Bu Ne Anlama Gelir?

Hepimiz yıldız tozuyuz, çünkü gezegenimizde ve vücudumuzda bulunan tüm elementlerin neredeyse tamamı yıldızlarda üretilmektedir. Büyük patlama sonrasında ilk nükleosentez sonuçlarına uygun olarak hafif gazlar oluştu (hidrojen, helyum ve lityum). Nükleosentezin detaylarına tırnak işareti ile ayrılmış kısımdan okuyabilirsiniz. Kaynak Wikipedi.

Big Bang’in ilk döneminden 300.000 yıl sonra evren bir "elektronlar ve atom çekirdekleri plazması"ndan oluşmaktaydı (Bu sürenin 380.000 yıl olarak kabulü WMAP uydusunun 2006 yılı verileriyle tezat oluşturur. Zira, yukarıdaki paragrafta da belirtildiği gibi, NASA'nın açıkladığı sonuçlara göre evrenin Big Bang'den 380.000 yıl sonrasında %12'sinin atomlara dönüştüğü belirlenmiştir.).[17] Isı yeterince yüksek olduğunda atom çekirdekleri mevcut olamazlar; bu durumda proton, nötron ve elektron karışımından söz edilebilir. İlksel evrende hüküm süren koşullarda ısı ancak 0,1 MeV’un (Elektron Volt, yaklaşık bir milyar derece) altına indiğinde nükleonlar, atom çekirdekleri hâlinde kombine olabilirler. Bununla birlikte bu koşullarda lityumdan daha ağır atom çekirdeklerinin oluşması mümkün değildir. Dolayısıyla Big Bang başlangıcından yaklaşık bir saniye sonra başlayan ve yaklaşık üç dakika süren bu evrede oluşan atom çekirdekleri yalnızca hidrojen, helyum ve lityum çekirdekleridir. Dolayısıyla bu evre ya da dönem ilk nükleosentez olarak adlandırılır. Günümüzde, modern kozmoloji araştırmacıları, sonuçların gözlemi ve anlaşılması bakımından, ilk nükleosentez konusuna artık tamamlanmış bir konu gözüyle bakmaktadır.

Evrenin soğumasını takip eden süreçte bu devasa hafif gaz bulutları kütle çekim etkisiyle ömrünü çabuk tüketen dev yıldızlara dönüştü, işte bu aşamada evren diğer elementler ile tanışmaya başladı. Güneşin çekirdeğinde yeterli basınç ve sıcaklık oluşmaya başladığında nükleer füzyonda başlamış olur, çekirdekler kaynaşır, sırasıyla helyum, karbon, Azot, Oksijen, Silisyum ve yıldızın yeterli kütlesi varsa bu en ağır elementlere kadar gider.

Asıl konumuza yavaşça girecek olursak. Görüldüğü üzere element sırasına göre bakıldığında oksijen 4. sırada görünüyor ve neredeyse her tip yıldız, kütlesi düşük olsa bile bu elementi üretebiliyor, dolayısıyla evrende bu kadar bol bulunan bir elementi dış bir gezegenin atmosferinde tespit etmek bize neden yaşam işareti versin ki?

Aslında konu o kadar da basit değil! Bu lanet element evrende gözlemleyebildiğimiz kadarı ile öyle bolca falan bulunduğu yok. Şu ana kadar iki yerde varlığını tespit edebildik; Orion bulutsusu ve Rho Ophiuchi bulutu. Tüm bunların elbette bir sebebi olmalı. Sebebi oksijen elementinin kendi doğasında yatıyor, element kendi elementi ile bir araya gelip O₂ (solunabilir oksijen) üretmekte oldukça isteksiz görünüyor, bu sorunun temel nedeni, elementin kendi elementiyle bağ kurmasının, diğer elementlere nazaran 2 kat fazla enerji gerektirmesi. Evet element olarak oksijen evrende bol, ancak kendisiyle bağ kurmaktansa gene kendi gibi evrende bol bulunan hidrojen ve karbon ile bağ kurmayı tercih etmesi. Hatırlarsanız Dünyanın oluşumu aşamasında ve sonrasında oksijen atmosferde bulunmuyordu, bu gezegenimizde oksijen yok anlamında değildi, sadece diğer elementlerle bağ kurmuştu. Evrende bulunan H₂ hidrojeni, O₂ oksijen ile kıyasladığımızda aradaki devasa farktan ne denli nadir bir gaz olduğunu daha iyi anlayacaksınız. Evet rakamlar çok hassas olmasa da yaklaşık olarak 1.000.000 da 1 dir.

Dünyanın oluşumundan yaklaşık 1,- 1,5 milyar yıl sonra atmosferimizde solunabilir oksijene rastlamaya başlıyoruz. Fotosentez yapan bakteriler, algler CO₂ 'yi atmosferden emerek fotosentezle enerjiye dönüştürür ve solunabilir oksijeni atmosfere salar.

Artık modern teleskoplar yıldızın önünden geçen gezegenleri tespit ediyor hatta bununla da kalmıyor, yıldızın önünden geçerken ışığın gezegenin atmosferinden soğrularak bize ulaşması ve ışığın spektrumunun normal yıldız ışığı spektrumu ile karşılaştırılması ve aralarındaki farklar bize gezegen atmosferinde ne tip gazlar olabileceğini göstermeye başladı. E neticede artık gezegen atmosferlerinde solunabilir oksijen olamayacağını öğrendiğimize göre, gün olurda bir gün tespit edildiğini öğrenirsek ilk ihtimallerden birisi, hatta en kuvvetli ihtimal, artık o gezegende yaşam olabileceği yönünde olacaktır. Evrende yalnız olmadığımızı öğrenmek belki de düşündüğümüzden daha yakındır.