Richard Dawkins'in Meşhur WEASEL Kodu ile Evrimi Öğrenin!

Ana menümüzdeki Projeler altında Gelincik Evrim Algoritması adıyla bulabileceğiniz veya buraya tıklayarak erişebileceğiniz Weasel Programı, Richard Dawkins'in Kör Saatçi kitabında yer alan, çok kereler incelenmiş, benzerleri türetilmiş, tartışılmış deneysel bir bilgisayar programıdır. 

Dawkins bu kodu “bir maymunun daktiloda rastgele tuşlara basarak Shakespeare’in herhangi bir eserini yazması ihtimali” üzerinde tartıştığı yerde gündeme getirir. Konuyla ilgili tartışmaları ve evrim karşıtları tarafından ileri sürülen bu tür benzetmelerin (analojilerin) neden hatalı olduğunu buradaki yazımızdan öğrenebilirsiniz.

Rastgele Evrim?!

Dawkins, "rastgele tuşlara basan maymun" analojisini, evrimi doğru bir şekilde yansıtan bir forma sokmak için, Shakespeare’in sadece bir cümlesini ele alır ve bunu rastgele yazdırma ihimalleri üzerinde durur. Shakespeare’den seçtiği örnek cümle “Bir gelinciğe benziyor.” şeklinde çevrilebilecek olan 28 harfli “METHINKS IT IS LIKE A WEASEL” cümlesidir (METHINKS veya me-thinks, "beni düşündürüyor", "andırıyor ki bu bir..." anlamında kullanılagelen eski bir İngilizce kalıptır). 

Bunun için de bir maymun değil, 3 yaşındaki kızını kullanır. Kızı daktilonun tuşlarına rastgele basar. Elbette kızının bu şekilde bu cümleyi yazması imkânsıza yakın bir olasılıktır.

Dawkins bu noktada bilgisayarı, doğadaki evrim yasasını daha doğru yansıtacak biçimde kullanmaya başlar ve ilk iş olarak tamamen rastlantısal bir kod yazar ve bekler. İmkânsızlık yine ortadadır. Program 28 harften oluşan tamamen rastlantısal binlerce satır üretir ama amaçtan çok uzaktadır. Bunu yukarıda bağlantısını verdiğimiz sayfamızda Yöntem kutusundan Maymun Modu'nu seçerek siz de görebilirsiniz. Olasılık hesabı olarak bir değer isteyenler için belirtelim ki bu şekilde bir yaklaşım ile o cümleyi rastgele yazma ihtimali yaklaşık 10 milyar kere milyon kere milyon kere milyon kere milyonda birdir. Bu nedenle bilgisayarınız ya da işlemciniz kilitlenebilir, ekrandaki deneme sayısı 100 bini geçince sayfayı yenileyerek buna engel olmanızı tavsiye ederiz.

Ama zaten yaratılışçı evrim karşıtları tarafından ileri sürülen bu model, “faydalı mutasyonların kalıcı olması", yani birikimli doğal seçilimin gerçekçi bir modeli değildir. Dawkins bunu modellemek için başka bir kod yazar. Bu koda geçmeden önce, Dawkins'in denemediği üçüncü bir metot ortaya atarak onu incelemek istiyoruz. Sonrasında da Dawkins'in kullandığı “birikimli” metoda geçeceğiz.

Hedeflenmiş Evrim?

Kendi geliştirdiğimiz bu ikinci metot için “hedefli” kelimesini kullanacağız. Bu fikre aslında DAWKINS’in metodundan daha da hızlı biçimde hedef cümleye ulaşmak için bir alternatif ararken ulaşmıştık; ama denemelerimiz şaşırtıcı (hatta akla aykırı) biçimde bizim "akıllı tasarım" ürünü olan “hedefli evrim” metodumuzun Dawkins'in “birikimli evrim” metodundan daha geç sonuca ulaştığını gösterdi. İşte bir noktadan durup bir olayın nasıl olabileceğine sadece “aklederek” varmak ile deney yaparak anlamak arasındaki farka iyi bir örnek! Ancak yine de deneysel açıdan iyi bir zihin jimnastiği olduğu için hedefli evrim metodunu da metot seçenekleri arasından kaldırmadık.

Hedefli evrim metodunda bilgisayar rastgele 28 harf üretir. Sonra bunu hedef cümlenin 28 harfi ile karşılaştırır. Hedef cümledeki $n$'inci harf ile o an denenen cümledeki $n$'inci harf aynı ise, artık o harfe dokunmaz. Diğer harfler için rastgele harfler üretmeye devam eder. Bu metot ile ulaşabildiğimiz en erken sonuç 56. deneme oldu. Ancak “faydalı mutasyon / sonraki nesile aktarma / doğal seçilim” yaklaşımını tam anlamıyla modellemeyen bir yaklaşım olmadığını da tekrar belirtelim.

Birikimli Evrim!

Üçüncü yaklaşım ise Dawkins’in “birikimli seçilim” olarak ifade ettiği metot. Bu metotta yaptığımız, basitçe, ilk baştaki cümleyi "yavrulatmak". Dawkins'in anlatımıyla:

Şimdi bu gelişigüzel cümle ‘yavrulasın’, bilgisayar cümleyi durmadan tekrarlasın, ama kopyalarken gelişigüzel hata -mutasyon- yapma olasılığı olsun. Sonra da mutasyon geçirmiş anlamsız cümleleri yani asıl cümlenin yavrularını incelesin ve hedef cümleye en çok benzeyenini (bu benzerlik ne kadar az olursa olsun) seçsin.

Bu metodu denemek isteyenler yukarıdaki bağlantıda yer alan sayfamızda metot kutusunda “birikimli” seçeneğini seçerek deneyebilirler. 

Sayfanın alt kısmında yer alan Geçmiş kutusunda ise tüm denemelerin listesini görebilirsiniz. “Bekleme” (İng: "Delay") kutusu ile denemeler arası beklenecek süreyi (10 ile 999 arası) ayarlayabilirsiniz.

Umarız “Bir DNA birdenbire nasıl tesadüfen oluştu.” manipülasyonuna yıllardır açıkladığımız “Birdenbire olmadı. Faydalı mutasyonların korunması ile birikimli bir şekilde ulaşıldı.” açıklaması için iyi bir örnek sergilemişizdir.

Tabii ki Shakespeare’in bir cümlesi ile DNA aynı şey değil. Ama 40-60 nesil arasında tamamen anlamlı bir cümleye nasıl ulaşıldığını görünce; on milyonlarca yılda, milyarlarca nükleotite sahip trilyonlarca hücreyi barındıran milyonlarca bireyden oluşan yüz binlerce neslin kademeli olarak nasıl evrimleştiğini biraz daha iyi anlayabilirsiniz.

Kod Hakkında Ek Bilgi

Kod, sadece HTML + JavaScript kullanılarak yazılmıştır. İnceleyen amatör yazılımcıların ya da alan dışı ilgi duyan insanların da anlayabilmesi için karmaşık ya da hazır fonksiyonlar kullanılmamış, if / then satırları görsel olarak da bir if bloğu oluşturacak şekilde düzenlenmiş, her bir satırın üstüne o an hangi işlemi yaptığı, neden böyle bir satıra gerek duyduğu // (yeşil) açıklama satırları ile açıklanarak algoritmanın da anlaşılması sağlanmıştır. Stiller hiç kullanılmamıştır. Görünümün basit, kodun kolayca okunabilir olması amaçlanmıştır. Dileyen herkes sayfada sağ tıklayıp “Kaynağı göster” seçerek sayfanın içerdiği kodları görebilir.

Sayfa tüm tarayıcılarda çalışmakta; ancak en iyi görüntü performansını Google Chrome tarayıcı ile vermektedir.