Protoavis'in Kuşların Evrimi'ndeki Konumu İle İlgili Açıklamalar

Araştırma yaparken protoavis adlı bir canlı ile ilgili birkaç yazı gördüm. Bu yazılarda protavisin tam anlamıyla bir kuş olduğu, archeopteryx'ten bile 75 milyon yıl daha yaşlı olduğu, hatta dinozorlardan bile daha yaşlı olduğu, bu yüzden bu fosilin hem archeopteryx'in bir ara form olmadığını kanıtladığını hem de bu fosilin en eski dinozorlardan bile yaşlı olduğu için kuşların sürüngenlerden evrimleştiği görüşünü de çürüttüğünü duydum. Makale arşivinize de baktım fakat protoavis ile ilgili bir yazınızı bulamadım. Bu konu hakkında bana bilgi verebilir misiniz acaba? Şimdiden teşekkürler.

İlk olarak şunu anlamak gerekiyor: Şu anda kuşların evriminde Archaeopteryx'in önemli bir ara geçiş türü olması ve yakın geçmişe kadar bildiğimiz en eski tür olması, onun atası konumunda olabilecek bir türün var olmadığı anlamına gelmiyor. Veya Archaeopteryx'in ilk kuş türü olduğu anlamına da gelmiyor ki zaten ortada böyle bir iddia yok. Bilim düşmanları kuşların evriminde bir tek Archaeopteryx türünü bildikleri için bunun üzerinden oyunlar oynamaya çalışıyorlar. Ki unutmamak gerekir ki kuşların evrimiyle ilgili bilgilerimiz tamamen değişecek olsa bile, yine kuşların ortaya çıkışını açıklayacak doğa yasası evrim olacaktır, kuşların özel bir canlı grubu olmadığını biliyoruz. Zaten Protoavis veya bir diğer türün keşfi de Evrim gerçeğini değiştirmemekte, sadece bilgilerimizi güncellemekte ve sağlamlaştırmaktadır. Bilim, kendi içinde devinen ve gelişen bir bilgi türüdür, bu şekilde yeni keşiflerle güncellenir.

Aşağıda Protoavis'e ait keşfedilen kemikleri görmekteyiz:

İkinci olarak konunun nasıl abartıldığını, Protoavis'in "dinozorlardan bile eski yaşaması" gibi bir iddianın yaratılmasından görebiliriz, bu, insanların gülünçleştiği noktaları bizlere göstermektedir. Dinozorların tarihi 250-300 milyon yıl kadar eskilere gitmektedir; hatta işin içine sürüngenlerden dinozorlara giden kolda dinozorların atası konumundaki aileleri eklediğimizde bu süre çok daha eskilere ulaşmaktadır. Protoavis'in yaşadığı dönem ise 200-210 milyon yıl öncesidir. Kısaca dinozorların evrimleşmesinden, eğer ki Protoavis'i en ilkin kuş türlerinden biri olarak göreceksek bu canlıya kadar olan süre 40-90 milyon yıl arası gibi bir süredir. Bu, yüzlerce türün evrimleşmesi için yeterli bir süredir.

Kısaca Protoavis ile ilgili sorunlar zamansal sorunlar ya da Evrim'i "sarsması" ile ilgili zırvalar değildir. Protoavis'i ilginç kılan, Archaeopteryx türünden daha "kuşsu" özelliklere sahip olduğu iddiasıdır, çünkü keşfi yapan bilim insanlarının incelemeleri bu yönde veriler içermektedir. En azından eldeki şimdiye kadar değerlendirilmiş veriler buna işaret etmektedir, tabii bu bilgiler değişime açıktır.

Archaeopteryx ile ilgili geçtiğimiz sene yayınlanan bir araştırma, bu türün kuşlardan çok dinozorlara yakın olabileceği ile ilgili birçok veriyi ortaya çıkarmıştır. Henüz bu sonuçlar halen tartışılmaktadır ve netleştirilmemiştir, genelgeçer olarak kabul görmemiştir; ancak bu bize bir Evrimsel Süreç olasılığını ve Evrim'in işleyişine dair bazı ipuçlarını göstermektedir ve bu noktada bazı hatırlatmalar yapmakta fayda vardır:

Evrim, zincirsel bir süreç değildir. Dallanarak gelişir ve bir popülasyon, birçok türün evrimine sebep olabilir. Bir türün içerisindeki dallanma, birçok dallanmaya yol açabilir; bu da bir sürü yeni tür demektir. İşte Archaeopteryx türü ile Protoavis arasındaki muhtemel ilişki de bunu göstermektedir. İlk keşfedildiğinden bu yana birçok inceleme altına alınan Archaeopteryx türü ile ilgili bilgilerimiz sürekli güncellenmektedir. Bu, pekçok tür için geçerlidir. Ancak Archaeopteryx, sürüngenlerden kuşların evrimindeki tek tür değildir, bu bilim düşmanlarının ve felaket tellallarının sandığının aksine. Çünkü dediğimiz gibi Evrim dallı bir süreçtir ve sadece tek bir türün soyuna yeterince zaman verildiğinde birçok yeni türün evrimleştiği görülebilir. Bu açıdan bakıldığında evrimsel süreç şöyle gelişmiş olabilir:

Sürüngenlerin evrimleşmeye başladığı 340-300 milyon yıl öncesindeki dalanmalardan (türleşmelerden) biri ilkin dinozorlara gidecek kola ayrılmış olabilir. Bu dinozor kolunun ilkin evrimsel sürecinde meydana gelen erken bir dallanma, kuşların dinozorlardan evriminin başlangıcına sebep olmuş olabilir. Ancak bu iki canlı grubunun birbirlerine yakın bir evrim süreci takip etmiş olmaları ve evrimsel süreçte edinilen benzer özellikler, bulunan fosillerin sınıflandırılmasını zorlaştırıyor olabilir. Ayrıca unutmamak gerekir ki teruzorlar ve ataları "uçan sürüngenler"dir ve kuş değillerdir. Kuşlar ise ayrı bir sınıftır, dinozorlar süperfamilyası altında. 

Yapılan son araştırmalar Protoavis türünün bir kiyameran (chiameran) fosil, yani birden fazla akraba türe ait fosiller kullanılarak özellikleri belirlenmiş bir tür olduğunu düşündürmektedir. Yani bulunan 2 Protoavis fosilinin de kemiklerinde, döneme ait bazı diğer türlerin kemikleri ile karışım olduğu düşünülmektedir. Örneğin kafatasının bazı kemikleri coelurosaur grubu dinozorlara aitmiş gibi gözükmekteyken uzuvlara ait kemikler ceratosaurlara benzemektedir. Bu sebeple yapılan incelemelerin pek güvenilir olmadığı düşünülmektedir, bu nedenle de net bir sonuca henüz varılmamıştır.

Uzun lafın kısası, kuşların dinozorlardan evrimini incelemek ve nihai yargılara varmak taksonomların, anatomistlerin, genetikçilerin, kısaca Evrimsel Biyologların işidir. Bu işin eğitimini almayan biinin bu konuda nihai bir yargıya varması cehalet olacaktır. Şu anda bulunduğumuz noktada kuşların evrimi halen tam olarak aydınlatılmamış bir konudur. Bu, "Evrim'i zora sokan" bir durum değildir, zira kuşları bir kenara bırakacak olursak geriye kalan milyonlarca türün evrimi bilinmektedir. Ayrıca bilim halen gelişmekte olan bir alandır, her şeyi %100 açıklamasını beklemek hata olacaktır. Bilim, diğer bilgi türlerine göre binlerce kat gerçekçi sonuçlar verir ve bu yüzden en güvenilir bilgi türüdür. Kaldı ki kuşların evrimi bu bahsettiğimiz kadar da sıkıntılı bir durum değildir, kuşların evrimine dair onlarca tür bilmekteyiz, bu bir iki tür sadece belli başlı sıkıntılara sahip olanlardır. Günümüzde tüm biyologlar, Protoavis'in bir kuş türü olmasıyla ilgili söylenenler doğru olsa bile bunun Evrim Kuramı ile ilgili herhangi bir şeyi değiştirmeyeceğini, sadece kuşların evrimini tarihsel olarak biraz daha geriye iteceği konusunda hemfikirlerdir.

Protoavis ve Archaeopteryx gibi araştırma altındaki türlerle ilgili yeni bilgiler geldikçe bilim dünyasından, biz de sizlerle paylaşacağız.

Teşekkür: Mehmet Topuz