COVID-19 salgınıyla mücadele ettiğimiz şu günlerde temel bir soru ortaya çıktı: "Bilim ve teknolojide bu kadar ilerleyen ülkeler, nasıl oluyor da salgınla mücadelede havlu atacak duruma geliyorlar?”

Doğal olarak, bundan yaklaşık 50 yıl önce Ay’a astronot, çok yakın bir zamanda da Mars’a keşif robotları gönderen Amerika Birleşik Devletleri’nin bu mücadelede çok geride kalmasını açıklamakta zorlanıyoruz. Ancak, dünyanın birçok yerinde bu duruma yöneltilen eleştiriler neoliberalizmin sorgulanmasına yol açmış halde. Neoliberalizmin insan sağlığını kötü etkilediği, sağlık hizmetlerinin pahalı ve ulaşılması güç olmasının salgın hastalıklarla mücadele gibi çok önemli konularda toplumları çaresiz bıraktığı dile getirilmekte.

2018 yılında bilim insanları Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (ISS) gizlenen beklenmedik bir ziyaretçi keşfetti. İlk bakışta beklenmedik ziyaretçinin birçok ilaca dirençli Enterobacter bugandensis olarak bilinen bakterinin beş farklı türü olduğu anlayan araştırmacılar, şimdi en az 13 suşun keşfedildiğini söylüyor. Bu da orijinal türlerin mutasyonlar sayesinde daha önce Dünya'da hiç görülmemiş birkaç yeni bakteri türüne evrimleştiği anlamına geliyor.

Elbette insanların bakterilerle hiç temas etmemesi mümkün değildir. Çeşitli hastalıklarla bağlantılı bu kadar çok tür varken, özellikle ISS gibi önemli yerlerde ne tür bakterilerin bulunduğunu bilmek önemlidir. ISS çok sık kontrol edilen bir ortam olduğundan, bu yeni bakteri türlerinin keşfi gelecekteki uzay yolculuğu çabaları hakkında bazı ilgi çekici soruları gündeme getirdi.

Öncelikle, bu makalemizin, "Evrim Ağacı" Nedir, Nasıl Tasarlanır? Soy Ağaçları ile Evrim Ağacı Arasındaki İlişki Üzerine... başlıklı yazımızın içerisinde geçen bir kısmın oldukça geliştirilmiş ve zenginleştirilmiş hali olduğunu belirtmek isteriz. Ancak burada daha geniş bir şekilde işlememizin, okurlarımızın evrimi kavraması açısından çok daha faydalı olacağını düşünüyoruz. Üstelik bu yazı dizimizi toparlayacak ve konuyla ilgili son noktayı koyacak bir yazı olması açısından önem arz etmektedir. Umuyoruz ki tüm okurlarımıza faydalı olacaktır. Hemen, o kışkırtıcı soruyla başlayalım:

İlk olarak, konu hakkında uzman olmayan kişiler tarafından yönlendirilen bu tür yargılayıcı soruların neredeyse her zaman hatalı olduğunu belirterek başlayalım. Örneğin, soru içerisinde "şöyle böyle, dolayısıyla evrimin gerçekleşmesi mümkün değildir." kalıbı, soruyu baştan sona hatalı kılmaktadır; çünkü soru sahipleri, konuyu tam olarak kavrayamadan yargılara varmaktadırlar. Yani soruya anlam yüklemektedirler. Bu da, bilimsel açıdan hatalı bir yaklaşımdır. Çünkü az sonra göreceğimiz gibi, bir neslin önceki ve sonraki neslinin kendisiyle aynı türden olmasının evrime engel olan hiçbir tarafı yoktur; tam tersine, evrimin öngördüğü zaten kısa nesillerde fiziksel değişim ve dolayısıyla bariz türleşmelerin yaşanmasının pek mümkün olmadığıdır. Ancak öncelikle bazı bilgiler vermemiz gerekmektedir.

Özellikle son yıllarda, Avrupa ve Amerika’da popüler hale gelen enerji içecekleri (EB), dünya çapında milyar dolarlık hızlı bir şekilde büyüyen bir endüstri haline geldi. Ergenlik dönemindeki gençlerin %30 ile %50 arasında enerji içeceği tüketildiği gözlemlenmiştir.^[3] Zihinsel ve fiziksel uyarıcı özelliğine sahip olan enerji içeceklerinin pazara ilk girişinde de “enerji” teması ile ortaya çıkmıştır.

Her ne kadar enerji içeceklerinin sporcu içeceklerinin (SD) bir türü olduğu düşünülse de ve sıklıkla bu tür içeceklerle kıyaslansa da, enerji içecekleri sporcu içeceklerinden tamamen farklı bir üründür. Sporcu içeceklerinin orijinal amacı elektrolit ve karbonhidrat ikamesi sağlamaktı; ancak sonradan bu içeceklerin içine uyarıcılar ve katkı maddeleri da eklenerek enerji içecekleri üretilmeye başlandı. Çıkış yılı ve ülkesi konusunda tartışmalar olsa da, enerji içeceklerinin 1962 yılında Japon bir firma tarafından üretildiği düşünülmektedir.

Merkezi otoritenin etkin ve belirleyici olduğu toplumlarda, eğitim genellikle ideolojik bir aygıt işlevi görür. Nitekim coğrafyamızda da eğitim, milliyetçilik ve dinsellik ekseninde şekillendi. Özellikle AKP iktidarıyla beraber eğitimin bilimsel ve laik yapısı büyük hasarlar aldı. Örneğin; son eğitim müfredatı, İslamcı hegemonyanın homojen kimlik idealini açığa vuran bir girişimdir. Yeni eğitim modelinin kalıcılaşması ise tüm yaşam alanlarının dinselleşmesiyle sonuçlanacaktır. Hiç kuşkusuz, akla ve aydınlanmaya açılmış bu savaşın kaybedeni halk olacaktır.

Son eğitim müfredatına bakıldığında, özellikle sosyal bilimler alanında hakim ideolojinin ağırlığı göze çarpmaktadır. Bu da sosyal bilimler alanı üzerinden sosyal bir mühendislik çalışması yapıldığını göstermektedir. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği gibi sayısız anti demokratik anlayışın olduğu bu eğitim modeline muhalefetin yüksek sesle itiraz etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde otokrasi teokratik bir rejime evrilecektir.

Özellikle yüz, kirpik, burun ve kaş kıllarınız olmak üzere vücudunuzdaki tüm kılların köklerinde bulunma ihtimali olan ve kirpik maytları olarak bilinen hayvanlar yaşadığını biliyor muydunuz?

İnsan türünde bu maytlardan 2 farklı tür yaşamaktadır: Demodex folliculorum ve Demodex brevis. Trombidiformes takımının Demodicidae ailesine ait, parazitik yaşayan bu maytların neredeyse hiçbir zaman dikkate değer bir zararları yoktur. Elbette, parazitik olmaları bakımından size hiçbir şey kazandırmadan kaynaklarınızdan kullanırlar ve korunurlar; ancak yine de bunun size etkisi yok denecek kadar azdır. Görselde de görüldüğü gibi kıl köklerinde yaşarlar. Boyları genelde 0.1 milimetre ile 0.4 milimetre arasında değişir. Nadiren de olsa bazı iltihaplanmalara neden olabilirler.