Enerji İçecekleri Sağlıklı mı? Enerji İçeceği Tüketiminin Artması, Sağlığımızı Nasıl Tehdit Ediyor?

Özellikle son yıllarda, Avrupa ve Amerika’da popüler hale gelen enerji içecekleri (EB), dünya çapında milyar dolarlık hızlı bir şekilde büyüyen bir endüstri haline geldi. Ergenlik dönemindeki gençlerin %30 ile %50 arasında enerji içeceği tüketildiği gözlemlenmiştir.^[3] Zihinsel ve fiziksel uyarıcı özelliğine sahip olan enerji içeceklerinin pazara ilk girişinde de “enerji” teması ile ortaya çıkmıştır.

UNDARK

Her ne kadar enerji içeceklerinin sporcu içeceklerinin (SD) bir türü olduğu düşünülse de ve sıklıkla bu tür içeceklerle kıyaslansa da, enerji içecekleri sporcu içeceklerinden tamamen farklı bir üründür. Sporcu içeceklerinin orijinal amacı elektrolit ve karbonhidrat ikamesi sağlamaktı; ancak sonradan bu içeceklerin içine uyarıcılar ve katkı maddeleri da eklenerek enerji içecekleri üretilmeye başlandı. Çıkış yılı ve ülkesi konusunda tartışmalar olsa da, enerji içeceklerinin 1962 yılında Japon bir firma tarafından üretildiği düşünülmektedir.

Enerji İçeceklerini Oluşturan Bileşenler

Enerji içeceklerinin ana maddesi su ve şekerdir (sukroz ve/veya glikoz). Ayrıca, enerji karışımı olarak bilinen enerji içecekleri genellikle bir amino asit olan taurin, glukuronolakton, güçlü bir kafein formuna sahip bir Güney Amerika bitkisi olan guarana ve B vitaminleri ile birleştirilen kafein gibi bileşenler içermektedir.^[5] Çoğu enerji içeceğinde, iki fincan demlenmiş kahvede bulunan yani yaklaşık 200 mg kafein bulunmaktadır ve kafein dışında ek olarak başka uyarıcılar da bulunmaktadır. Ana bileşenler olan ve yüksek miktarda şeker ve kafein içermesi, içeceklere adını veren "enerjinin" kaynağıdır. Kişiden kişiye enerji içeceklerinin etkileri değişiklik gösterse de; kimyasal bir madde olan kafein, dayanıklılığı ve gücü artırarak, reaksiyon süresini iyileştirerek ve yorgunluğu geciktirerek fiziksel performansı artırmayı sağlar.^[2]

Nuvending

Bunlara ek olarak, içerdiği karnitin, glukuronolakton, inositol, efedrin, panax ginseng, süper citrimax ve taurin gibi maddelerinin güvenilirliği sağlayan ve kanıtlayan veri bulunmamaktadır; çünkü piyasada bu ürünler daha yeni ortaya çıkmıştır ve yeteri kadar araştırılma yapılamamıştır.^[1] Ayrıca, enerji içeceklerinin ambalajları üzerinde belirtilen kafeinden daha fazla kafein içeriyor olabilir; çünkü içerdiği katkı maddeleri de ek olarak kafein içermektedir.

Enerji İçeceklerinin Sağlık ile İlişkisi

Enerji içecekleri birçok hastalık ve sağlık sorunu ile ilişkilendirilmiştir. Bunun nedeni ise içeriğinde bulunan maddelerdir. Dünya Sağlık Örgütü (İng.: "World Health Organization" veya kısaca WHO), araştırmalar sonucunda yüksek miktarda enerji içeceği tüketiminin halk sağlığı için tehlike oluşturabileceğini açıklamıştır. Özellikle, enerji içeceklerinin çocuklar için tüketilmesi uygun olmayabileceği ile ilgili açıklamalar ve uyarılar bulunsa bile; bu dönemdeki bireyler en yüksek tüketici sınıfı olduğu gözlemlenmiştir.^[2]

Yüksek kafein tüketimi, insülin duyarlılığını azaltır; ayrıca içerdiği yüksek miktardaki şekerden dolayı obeziteye neden olabilir ve bunların sonucu olarak tip 2 diyabet ortaya çıkabilir. Bunlara ek olarak, aşırı dozda kafein tüketimi; çarpıntı, obezite, bulantı, uykusuzluk, sinirlilik, kusma, yüksek tansiyon, kasılmalar ve hatta bazı durumlarda ölüm dahil olmak üzere bir dizi semptomlara neden olur. Gebelik sürecindeki kadınlarda düşük yapma riskini arttırmaktadır ve ölü olarak dünyaya gelen doğumlara neden olmaktadır. Ayrıca, çocukluk ve ergenlik dönemindeki bireylerde bu içeceklerin tüketilmesinin heyecan arayan riskli davranışlara yol açtığı (veya en azından bunlara yatkın olan kişilerin bu içecekleri daha sık tükettiği) gözlemlenmiştir. Son olarak ise zihinsel sağlığın zayıflaması, nörolojik, metabolik ve kardiyovasküler sistem üzerinde olumsuz etkiler, böbrek veya diş sorunları gözlemlenmiştir.^[4]

Bunların yanı sıra; çocukluk ve erken ergenlik dönemindeki bireylerin vücut hacimleri ve boyutları nispeten yetişkinlere daha göre düşüktür. Bu nedenle bu çağdaki bireylerde, enerji içecekleri; yüksek miktarda kafein, fruktozlu mısır şurubu, düşük kalorili tatlandırıcılar ve bitkisel uyarıcılar gibi ilave şekerler içerdiği için ekstra olarak sağlık açısından etkilerinin gözlemlenmesi yüksektir.^[2]

Ek olarak, enerji içeceklerinin tüketimi; marihuana (cannabis), sigara ve alkol içimi ile endişe verici bir bağlantısı olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca, cinsel risk alma, kavga etmek, emniyet kemeri kullanmama ve cesaret duygusu ile risk alma gibi sorunlarla da ilişki göstermektedir.^[5]

Enerji İçeceklerinin Alkol ile Tüketilmesi

Enerji içeceği, alkol ile karıştırılırsa daha büyük tehlike ve sorunlara yol açmaktadır. İki sıvının birbiri ile birleştirilmesi riskli davranışlarda bulunma riskini arttırmaktadır. Enerji içecekleri uyanıklığı arttırdığı için alkolün getirmiş olduğu sarhoşluk belirtilerini örter bu yüzdende kişinin daha fazla alkol tüketebileceğine inanmasına yol açar. EB, alkole bağlı olarak geliştirilebilecek komplikasyonları ve yan etkileri arttırabilir. Ayrıca, enerji içecekleri ve alkolün karıştırılıp tüketilmesi ölümcül olaylar da dahil olmak üzere olumsuz kardiyovasküler, psikolojik ve nörolojik olaylarla doğrudan ilişkilendirilmiştir.^[2]

WILDCAT

Türkiye’de Enerji İçeceklerine Bakış

Türkiye’de, Tarım ve Orman Bakanlığının yaptığı kontroller sonucunda sahip olduğu bilgileri, 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanun’unun 31. maddesinin 6. fıkrası uyarınca bir karar vermişler ve açıklamışlardır. Bu çalışmanın amacı insanların sağlıklarını tehlikeli bir duruma düşüren gıdaların ve besinlerin belirlenmesidir. Bu kamuoyu açıklamasının içerisinde enerji içeceklerinin olduğu bir kısımda bulunmaktadır. Bir markanın enerji içeceğinin içerisinde “sildenafil” adı verilen bir madde, sağlık açısından uygunsuz bulunmuştur.^[7]

Ayrıca; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının yaptığı Türk Gıda Kodeksi Enerji İçecekleri Tebliği'nde enerji içeceklerinin tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretilmesi, hazırlanması, işlenmesi, muhafazası, depolanması, taşınması ve pazarlanmasını sağlamak üzere bu ürünlerin özelliklerini belirlemek amaçlanmıştır. ^[6]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Sonuç

Her ne kadar enerji ihtiyacını karşılamak için enerji içecekleri (EB) tercih edilse de, bunun yerine yapılabilecek daha sağlıklı alternatifler bulunmaktadır. Özellikle içerdiği kafein sayesinde enerji verdiği için kafein ihtiyacı belli bir miktarda kahveden sağlanabilir. Bunun yanı sıra, vücudun ihtiyacı olan bazı besinler ve sıvılar bulunmaktadır. Bunların başında su gelmektedir; çünkü ortalama olarak vücudun %60-70 gibi yüksek bir miktarı sudan oluşmaktadır. Bunlara ek olarak, sağlıklı bir diyet ile vücudun zindeliği ve aktifliği korunabilir. Bunun için protein, karbonhidrat ve vitamin tüketimine dikkat edilmesi gerekilmektedir. Son olarak, düzenli ve aktif bir yaşam stili ile vücudun serotonin ve endorfin seviyeleri artar bu sayede de daha fazla enerjik ve sağlıklı hissedilir.^[1]

RESVERALIFE

Ayrıca, enerji içecekleri (EB) üzerinde yapılan çalışmalar ile araştırmacılar şu sonuca varmaktadırlar:^[4]

Enerji içeceği tüketimiyle ilişkili sağlık riskleri öncelikle kafein içerikleri ile ilgilidir, ancak ortak enerji içeceği bileşenlerini tüketmenin uzun vadeli etkilerini değerlendiren daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Alkollü enerji içeceklerinin tüketimine bağlı olarak sağlık üzerinde olumsuz etkilere işaret eden kanıtlar artmaktadır. Gençler arasında yoğun enerji içeceği tüketiminin riskleri büyük ölçüde ele alınmadı ve gelecekte önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelmeye hazırlanıyor.