Papağanlar (Psittaciformes)
- Bilimsel Adı Psittaciformes
- Halk Arasındaki Türkçe Adı Papağanlar
- Halk Arasındaki İngilizce Adı Parrots
- Klad Eotetrapodiformes
- Klad Elpistostegalia
- Klad Stegocephali
- Üst Sınıf (Superclass) Dört Bacaklılar (Tetrapoda)
- Klad Reptiliomorpha
- Klad Amniyot (Amniota)
- Klad Sauropsida
- Sınıf (Class) Sürüngenler (Reptilia)
- Klad Gerçek sürüngenler (Eureptilia)
- Klad Diapsidler (Diapsida)
- Klad Neodiapsida
- Klad Sauria
- Klad Archelosauria
- Klad Archosauromorpha
- Klad Archosauriformes
- Klad Arkozorlar (Archosauria)
- Klad Avemetatarsalia
- Klad Dinozoromorf (Dinosauromorpha)
- Klad Dinozor (Dinosauria)
- Klad Saurischia
- Klad Teropod (Theropoda)
- Klad Yeni theropodlar (Neotheropoda)
- Klad Averostra
- Klad Tetanurae
- Klad Orionides
- Klad Avetheropoda
- Klad Coelurosauria
- Klad Tyrannoraptora
- Klad Maniraptoromorpha (Maniraptoromorpha)
- Klad Maniraptoriformes (Maniraptoriformes)
- Klad Maniraptora (Maniraptora)
- Klad Pennaraptora (Pennaraptora)
- Klad Paraves (Paraves)
- Klad Avialae (Avialae)
- Klad Avebrevicauda (Avebrevicauda)
- Klad Pygostylia (Pygostylia)
- Klad Ornithothoraces (Ornithothoraces)
- Klad Euornithes (Euornithes)
- Klad Ornithurae (Ornithurae)
- Sınıf (Class) Kuşlar (Aves)
- Takım (Order) Papağanlar (Psittaciformes)
- Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
- Gözlem Ekle
Papağanlar (veya bilimsel adıyla "Psittaciformes" veya "psitasinler"), toplamda 92 ayrı cins altında kategorize edilen 398 tür ile temsil edilen, çoğunlukla tropik ve tropik-altı coğrafyaların sıcak topraklarında yaşayan; kalın dilli, etli, parlak tüylü kuşlardır.
Papağanlar; kuzgunlar, kargalar, alakargalar ve saksağanlar ile birlikte yeryüzünde yaşayan en zeki kuş türleri arasındadırlar. Bazı papağanlar insan seslerini taklit edebilirler ve bu nedenle sıklıkla evcil hayvan olarak hapsedilirler: Günümüzde 50 milyon civarında papağan (papağanların toplam popülasyonunun tahminen %50'si kadarı) kafeslerde hapsedilmiş halde yaşamaktadır. Kafese kapatılan papağanlarda delirme ve aşırı korku gibi psikolojik problemler görülür ve ömürleri neredeyse yarı yarıya kısalır: Papağanlar doğal ortamlarında ortalama 70 yıla kadar yaşayabilirken, kafeste beslenen papağanlar ortalama 30 ila 45 yıl arasında yaşayabilirler. Ayrıca yaşayan papağan türlerinin %30'undan fazlası tükenme tehdidiyle yüz yüzedir ve bu oran, benzer kuş grupları arasındaki en yüksek değerdir.
Papağanların kıvrık gagaları oldukça kalındır ve üst gagaları hareketlidir. Dilleri sert ve oldukça pürüzlü bir yapıya sahiptir. Alt gagaları ise yiyecek kırma için yiyecekleri tutan bir parça görevi görür. Gaga ve dilleri sayesinde kabuklu yiyecekleri kırarak ve soyarak tüketebilirler. Diyetleri tohumlar, yemişler, tomurcuklar ve diğer bitki parçalarından oluşur; bazı papağan türleri hayvanlar ve leşleri de yerler.
Ayakları kısadır ve dört parmakları bulunmaktadır. Bu parmakların ikisi ayağın önünde, diğer ikisi ise ayağın arkasında bulunur. Ön parmaklar birbirlerine bağlıdır. Ayakları tırmanmaya çok elverişlidir. Papağanlar, hareket ederken gagalarını üçüncü bir ayak olarak kullanabilirler ve bu nedenle tripedal türler olarak bilinirler (örneğin insanlar bipedaldir, köpekler kuadrupedaldir).
Papağanlar, yuvalarını ağaçlara ve kaya yarıklarına yapmayı tercih ederler. Genellikle kapalı ve aralık olan yerlerde yuva yapmayı seçerler. Papağanlarda eşler birbirlerine bağlılık gösterirler. Papağanlar, iç döllenme ile ürerler. Papağanlar ve pek çok kuş türünde üreme organı olarak kloak bulunur. Dişiler genellikle yılda 2-3 yumurta üretirler. Küçük yapıda olanlarda ise bu sayı artabilir.
Evrimsel Tarih ve Taksonomi
Taksonomik bir takım olan Psittaciformes, gerçek papağanlar (Psittacoidea), kakadular (Cacatuoidea) ve Yeni Zelanda papağanları (Stigopoidea) olmak üzere 3 süperaileye ayrılırlar. Cacatuoidea, büyük ibibikleri ile bilinen bir papağan süper familyasıdır. Strigopoidea ise Yeni Zellanda papağanlarını içeren bir süper familyadır.
Güney Amerika ve Avustralasya'daki papağan çeşitliliği, takımın Avustralasya merkezli Gondwana'da evrimleşmiş olabileceğini düşündürmektedir.[3] Fosil kayıtlarındaki papağanların azlığı, bu hipotezin doğrulanmasını zorlaştırmaktadır. Moleküler araştırmalar, papağanların Gondwana'da evrimleşmiş olduğunu doğrulamakta ve 59 milyon yıl önce evrimleştiğini ortaya koymaktadır.
Modern papağanların en eski kayıtları 20-23 milyon yıl öncesine aittir. Fosil kayıtları çoğunlukla Avrupa'dandır ve anatomik olarak modern papağanlara ait olduğu açıkça anlaşılan kemiklerden oluşmaktadır.
Ekolojik Dağılım ve Habitat
Papağanlar, Amerika, Asya, Afrika ve Okyanusya'nın tropikal orman bölgelerinde yaşarlar. Ağaçların içine yaptıkları yuvalarında yaşamlarını sürdürür ve yumurtalarını bırakırlar. Türkiye'de kafes harici doğal ortamda yaşayan iki papağan türü bulunmaktadır. Bunlar Yeşil papağan ve İskender papağanıdır.
Popülasyon ve Koruma Statüsü
Papağanların bilinen 400'e yakın türü bulunmaktadır. Sadece Psittacidae ailesinde bilinen ve sınıflandırılmış 322 tür bulunmaktadır. Psittacoidea süperailesine ait türlerin yaklaşık 18 kadarının nesli son 500 yılda tükenmiştir. Aynı zamanda Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği ve pek çok diğer ulusal ve kâr amacı gütmeyen kurumlar, özellikle gerçek papağanlar olarak bilinen Psittacoidea süper ailesine bağlı türlerin soyunun tükenme tehlikesinde olduğunu belirtmektedir.
Davranış ve Etoloji
Çoğu papağan türü zamanlarının büyük bir kısmını ağaçların gölge kısımlarında tüneyerek veya tırmanarak geçirir. Papağanlar yürürken genellikle yuvarlanan bir yürüyüşle yürürler.[8] Papağanların sağlığını, durumlarını anlattığı pek çok vücut hareketi ve davranışı bulunmaktadır. Mesela erkek papağanlar, dişi papağanlara çeşitli sesler çıkararak çiftleşme için kur yapar. Papağanlarda kanat tüylerinin tamamen açılması ve kabartılması olası bir saldırının göstergesi olabilir. Aynı zamanda erkek papağanlar dişilere kur yapmak amaçlı kanatlarını kullanabilirler. Papağanlarda tüylerin tamamen vücuda yapışık olması ve tiz sesler korku ve acının göstergesi olabilir.
Diyet ve Metabolizma
Papağanlar türlerine göre genellikle çiçek, meyve ve tohumlarla beslenir. Ayrıca hayvansal besin alan bazı papağan türleri de bulunmaktadır. Bu hayvansal besin eklembacaklılardan karşılanmaktadır. Papağanlar beslenme ihtiyaçlarına göre ikiye ayrılabilir: Tohum ve çekirdek ağırlıklı beslenen papağanlar ve meyve ve sebze ağırlıklı beslenen papağanlar. Papağanlar için insanların tükettiği gıdaların büyük bir çoğunluğu oldukça zararlıdır ve toksin etki göstermektedir. Bu sebeple evde beslenen papağanlara verilen besinlere oldukça dikkat edilmelidir.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar
Papağanlar çevredeki sesleri ve özellikle insan seslerini çok iyi öğrenerek taklit edebildikleri, parlak tüyleri ve çeşitli renkleri ve insanlarla iyi geçindikleri gibi sebeplerden dolayı birçok evde kafeste bakılırlar. Papağanlar evde bakıldıklarında insanlara "papağan hastalığı" olarak da bilinen psittakozu bulaştırabilirler. Evlerde beslenen pek çok türü sahiplerine çok sıkı bağlıdır ve sahibinden sevgi ister. Papağanların tüyleri eski zamanlarda ve günümüzde törenlerde ve dekorasyon için kullanılmıştır. Eski zamanlarda papağanlar inanışlarda da görülmektedir. Eski Peru'nun Moche halkı kuşlara tapardı ve genellikle papağanları tasvir ederdi. İnsanlar tarafından önemli ve kültürlerde yeri olan bu kuşlar için her yıl 31 Mayıs'ta Dünya Papağan Günü kutlanmaktadır.[9]
Etimoloji
"Psittaciformes" ismi, eski Yunancada "papağan" anlamına gelen ψιττακός ("psittacus") sözcüğünden gelmektedir; ancak bu sözcüğün kökeni belirsizdir.[10], [11]
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 11
- 4
- 2
- 1
- 1
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- www.worldbirdnames.org. Parrots, Cockatoos – Ioc World Bird List. Alındığı Tarih: 31 Ağustos 2022. Alındığı Yer: www.worldbirdnames.org | Arşiv Bağlantısı
- E. L. Mellor, et al. (2021). Nature Calls: Intelligence And Natural Foraging Style Predict Poor Welfare In Captive Parrots. Proceedings of the Royal Society B. doi: 10.1098/rspb.2021.1952. | Arşiv Bağlantısı
- ^ T. F. Wright, et al. (2008). A Multilocus Molecular Phylogeny Of The Parrots (Psittaciformes): Support For A Gondwanan Origin During The Cretaceous. academic.oup.com. doi: 10.1093/molbev/msn160. | Arşiv Bağlantısı
- V. A. Cussen, et al. (2015). The Relationship Between Personality Dimensions And Resiliency To Environmental Stress In Orange-Winged Amazon Parrots (Amazona Amazonica), As Indicated By The Development Of Abnormal Behaviors. PLOS ONE, sf: e0126170. doi: 10.1371/journal.pone.0126170. | Arşiv Bağlantısı
- G. J. Dyke, et al. (2008). A New Psittaciform Bird From The London Clay (Lower Eocene) Of England. onlinelibrary.wiley.com. doi: 10.1111/1475-4983.00126. | Arşiv Bağlantısı
- R. S. D. Kloet, et al. (2005). The Evolution Of The Spindlin Gene In Birds: Sequence Analysis Of An Intron Of The Spindlin W And Z Gene Reveals Four Major Divisions Of The Psittaciformes. Molecular Phylogenetics and Evolution, sf: 706-721. doi: 10.1016/j.ympev.2005.03.013. | Arşiv Bağlantısı
- M.P. Braun, et al. A Molecular Phylogeny Of The Genus Psittacula Sensu Lato (Aves: Psittaciformes: Psittacidae: Psittacula, Psittinus, Tanygnathus, Mascarinus) With Taxonomic Implications. Alındığı Tarih: 31 Ağustos 2022. Alındığı Yer: biotaxa.org doi: 10.11646/zootaxa.4563.3.8. | Arşiv Bağlantısı
- ^ Z. P. Demery, et al. (2011). Vision, Touch And Object Manipulation In Senegal Parrots Poicephalus Senegalus. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. doi: 10.1098/rspb.2011.0374. | Arşiv Bağlantısı
- ^ Northern Parrots. World Parrot Day. Alındığı Tarih: 31 Ağustos 2022. Alındığı Yer: Northern Parrots | Arşiv Bağlantısı
- ^ O. Schrader. Prehistoric Antiquities Of The Aryan Peoples : Schrader, O. : Free Download, Borrow, And Streaming : Internet Archive. (23 Ocak 2017). Alındığı Tarih: 31 Ağustos 2022. Alındığı Yer: Internet Archive | Arşiv Bağlantısı
- ^ V. Ball. Further Notes On The Identification Of The Animals And Plants Of India, Which Were Known To Early Greek Authors. Alındığı Tarih: 31 Ağustos 2022. Alındığı Yer: www.jstor.org | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 14:02:05 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12336
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.