Neptün Nedir? Neptün Hakkında Neler Biliyoruz?

Neptün; hızlı ve güçlü rüzgarların hüküm sürdüğü, soğuk ve karanlık bir buz devidir. Güneş Sistemi içerisinde sekizinci sıradadır ve Güneş'e en uzak gezegendir (2006 yılında Plüton'un gezegen statüsü düşürüldükten sonra, "sistemin son gezegeni" olma unvanını geri almıştır). Neptün, Güneş'e Dünya'dan otuz kat daha uzakta olduğu için, Dünya'dan çıplak gözle görülemez.

Güneş Sistemi kapsamında, Mars ile Jüpiter arasında yer alan asteroid kuşağının ötesindeki gezegenlere dışsal gezegenler adı verilir ve Neptün de bu anlamda dışsal bir gezegen olarak kabul edilir. Neptün, dışsal gezegenler arasında dördüncü sırada yer almaktadır. Kendisi büyük bir gezegen olsa da uyduları küçüktür.^{[1], [8]}

Neptün, keşfinden sonraki ilk yörüngesini 2011 yılında tamamlamıştır. 165 yıllık yörüngesinin bir sonraki turu 2176 yılında tamamlanacaktır. NASA'nın Voyager 2 adlı uzay aracı, Neptün'ü de ziyaret etmek üzere uzaya gönderilen ilk uzay aracıdır.^[1]

Neptün Nasıl Keşfedildi?

Neptün'ün keşfi, Uranüs'ün yörünge hareketlerinde anormal hareketler algılanmasıyla başlamıştır. Bu durum üzerine yapılan gözlemler sonucunda, çıplak gözle görülemeyen bir gök cisminin buna neden olabileceği düşünülmüştür. Matematikçi Le Verrier, Uranüs'ün yörüngesini bozan gezegenin yerini ve büyüklüğünü kâğıt üzerinde belirlemeyi başarmıştır. 1846 yılındaysa Le Verrier'in verdiği koordinatlar ışığında; Berlin Rasathanesi'nde Gottfried Galle ve yardımcısı Heinrich Louis d’Arrest'ın yapmış olduğu gözlemler sonucunda Neptün keşfedilmiştir. Böylece Neptün, keşfi öncesinde matematiksel olarak ilk kez tahmin edilen gezegen olarak literatüre geçmiş ve bu keşfi sayesinde, Isaac Newton'un kütleçekim teorisinin belli sınırlardaki başarısını doğrulamıştır.^{[2], [3]}

Neptün'ün Adı Nereden Geliyor?

Neptün'ün keşfinin ardından, 23 Eylül 1846 yılında gezegenin ne yönde isimlendirileceğine yönelik tartışmalar ortaya çıkmıştır. Le Verrier, 30 Eylül'de gezegeni "Neptün" olarak adlandırmayı önerse de arkadaşı François Arago’nun katkılarıyla bu isimden vazgeçip gezegene kendi ismini yani Le Verrier'i vermiştir. İngiliz Boylamlar Bürosu, Neptün adını çoktan benimseyip kabul ettiği için bu isim uluslararası bağlamda da çabuk benimsenmiştir.

Tüm bu gelişmeler ışığında The American Journal of Science and Arts dergisinin Mayıs 1847 tarihli sayısında keşfedilen bu yeni gezegen için Boylamlar Dairesi Bürosu ve Le Verrier'in kararıyla, Neptün adının verildiği kesinleştirilmiştir. Neptün, ismini Yunan deniz tanrısı olan Neptün'den almaktadır (Yunan mitolojisindeki karşılığı Poseidon'dur).^[3]

Neptün'de Yaşam Potansiyeli Var Mı?

Neptün, bir gaz devidir; yani Dünya gibi kayalık bir gezegen değildir, tamamen gazdan oluşmaktadır. Bu nedenle Neptün'deki ortam, inanılmaz yüksek basınç ve sıcaklıkla karakterize edilir.^[1] Ayrıca Neptün'ü oluşturan gazların da organik doğada olmayışı, Neptün'ü bildiğimiz anlamıyla yaşam için uygun olmayan bir habitat yapmaktadır. Bu nedenle de Neptün'de yaşam olması beklenmemektedir.

Neptün Nasıl Oluşmuştur?

Neptün; yaklaşık 4,5 milyar yıl önce, Güneş Sistemi'ni oluşturan gaz ve toz bulutundan kalan parçaların yerçekimi ile kümelenmesiyle oluşmuştur. Bu maddenin ihtiva ettiği elementler, bunların toplam kütlesi ve birikimin Güneş'e olan uzaklığı, Neptün'ün bir gaz devi olarak oluşmasına sebep olmuştur. Uranüs gibi, Neptün’ün de Güneş'e aslında daha yakın bir mesafede oluştuğu ama sonrasında (yaklaşık 4 milyar yıl önce) dış Güneş Sistemi'ne kaydığı düşünülmektedir.

Neptün'ün oluşumunda; gezegen kütlesinin çoğunluğu (%80’i ve daha fazlası), küçük bir çekirdeğin etrafında toplanan buz, metan ve amonyak gibi malzemelerden oluşmuştur. Bu çekirdek, kayalık değildir ama katıdır; kütlesi de Dünya ile yaklaşık olarak aynı düzeydedir. Neptün'ün atmosferiyse çoğunlukla hidrojen, helyum ve metandan oluşur.

Neptün komşusu Uranüs’ün mavi-yeşil renginden farklı olarak atmosferik yapısı daha canlı ve parmak mavi olan bir gezegendir. Neptün’e yoğun mavi rengi veren bilinmeyen bir bileşen olduğu düşünülmektedir.^[8]

Uzaklık, Boyut ve Kütle

Neptün, 24.622 kilometre yarıçapa sahip olması dolayısıyla Dünya'dan yaklaşık dört kat daha geniş bir gezegendir: Yani Dünya, bir madeni para büyüklüğünde olsa, Neptün bir beyzbol topu büyüklüğünde olurdu.

Neptün ortalamada Güneş'ten 4,5 milyar kilometre (30 astronomik birim) uzaklıktadır. 1 astronomik birim (AU olarak kısaltılmaktadır), Güneş'ten Dünya'ya olan mesafedir. ve bu mesafeden Güneş’ten Neptün’e gidildiğinde yolculuk 4 saat sürmektedir.^[1]

Yörünge ve Dönüş Hareketleri

Neptün'ün kendi etrafındaki 1 turu (1 Neptün Günü) yaklaşık olarak 16 Dünya saati sürmektedir. 1 Neptün yılı ise yaklaşık 165 Dünya yılına (60.190 Dünya gününe) tekabül etmektedir.

Plüton'un eksantrik oval şekilli yörüngesi, onu her 248 Dünya yılında bir, 20 yıllık bir zaman dilimi boyunca Neptün'ün yörüngesinin içine getirmektedir. Plüton'un Güneş'e Neptün'den bile daha yakın olduğu bu geçiş süreci, en son 1979'dan 1999'a kadar gerçekleşmiştir.

Plüton, seyri boyunca Neptün'e fazlasıyla yaklaşabilir: Neptün'ün Güneş'in etrafındaki her üç turu için, Plüton'un iki tur tamamlaması gerekir. Bu durum, bir döngüye sebep olduğu için bu gezegen hareketi modeli, iki cismin yakın mesafede yaklaşmasını önlemektedir.

Neptün'ün dönme ekseni, Mars ve Dünya'nın eksen eğikliğine benzeyen biçimdedir. Ayrıyeten Güneş etrafındaki yörüngesinin düzlemine göre 28 derece eğimlidir. Bu nedenle Neptün'de de Dünya'daki gibi mevsimler yaşanmaktadır. Fakat Neptün'deki mevsim geçişleri çok daha uzun periyotlarla (toplamda dört mevsimin her biri 40 yıldan fazla sürecek şekilde) tamamlanır.^[1]

Neptün'ün Yapısı

Neptün, dış Güneş Sistemi'nde kalan dışsal gezegenler içindeki iki buz devinden biridir (diğeri buz devi olan Uranüs'tür). Neptün, bu buz devlerinden daha yoğun olanıdır. Neptün'ün kütleçekim kuvveti, Dünya'nınkinden yaklaşık 27 kat daha güçlüdür.^[1]

Bilim insanları, Neptün'ün soğuk bulut yapılarının altında sıcak bir su okyanusu olabileceği ihtimali üzerinde durmaktadır. Aşırı yüksek basınç dolayısıyla, yüksek yüzey sıcaklığına rağmen bu suyun kaynamıyor olma ihtimali bulunmaktadır.

Neptün'ün manyetosferinin ana ekseni, dönüş eksenine kıyasla yaklaşık olarak 47 derece eğilmektedir. Manyetik ekseni dönme ekseninden yaklaşık olarak 60 derece eğik olan Uranüs gibi, Neptü'’ün de manyetik alanı bu hizalama nedeniyle her dönüşte gezegen yapısında biçimsel değişim yaratmaktadır.

Unsplash

Neptün'ün İklimi

Neptün, Güneş Sistemi içerisinde rüzgar yoğunluğunun en fazla gözlemlendiği gezegendir. Güneş'ten epeyce uzak olmasına ve dolayısıyla görece düşük enerji girişi olmasına rağmen, Neptün'ün rüzgarları Jüpiter'inkinden üç kat, Dünya'nınkinden dokuz kat daha güçlüdür. Neptün'ün bu rüzgarları, donmuş metan bulutlarını gezegen boyunca saatte 2.000 kilometreden hızlı hareket ettirmektedir. Dünya'daki en güçlü rüzgarlar bile saatte sadece yaklaşık olarak 400 kilometreye ulaşmaktadır.

Agora Bilim Pazarı

Genel Kimya İlkeler ve İçyüzünü Kavrama (Atkins, Jones)

ISBN: 9786053551225
Sayfa Sayısı: 792
Ebatlar: 13.5×20 cm
Basım Yılı: 2013

Devamını Göster

₺570.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

1989 yılında, Neptün'ün güney yarımküresinde "Büyük Karanlık Nokta" olarak adlandırılan oval yapılı büyük bir fırtına görüldüğü raporlanmıştır. Bu fırtına eğer Dünya'da yaşansaydı, gezegenimizin tamamını etkilerdi. Büyük Karanlık Nokta, sonradan ortadan kaybolsa da gezegen yörüngesinde farklı yerlerde yeni formlarda tekrar ortaya çıkmıştır.^{[1], [9]}

Neptün'ün Uyduları ve Haklarında Bazı Bilgiler

Neptün'ün uyduları şunlardır:^[1]

• Despina
• Galatea
• Halimede
• Hippocamp
• Laomedeia
• Larissa
• Naiad
• Nereid
• Neso
• Proteus
• Psamathe
• Sao
• Thalassa
• Triton

Bu uydulardan en bilindik ve büyük olanı (ve ilk keşfedileni) Triton'dur. Triton, 1846 yılında William Lassell tarafından keşfedilmiştir.^{[1], [3]}

Triton, diğer uydulara ve Neptün'e göre ters bir yörüngede dönmektedir. Triton'un yüzey sıcaklığı, -235 santigrat derece civarındadır.

Triton'un Voyager uzay cihazı tarafından incelenmesinden beri sıcaklığı bir miktar artış göstermiştir ve bu sıcaklık artışının nedeni henüz bilinmemektedir.

Neptün'ün Halkaları

Neptün’ün keşfinden kısa bir süre sonra, astronom William Lassell gezegeni gözlemlediği sırada gezegenin çevresinde soluk bir halka tespit etmiştir. Sonrasında, dış Güneş Sistemi gezegenlerini incelemek üzere gönderilen Vogayer 2 uzay aracı, Ağustos 1989'da Neptün’ün etrafında bir halka sistemi olduğunu kanıtlamıştır.

Neptün'ün 4 adet halkası mevcuttur ve halkalar içten dışa doğru şu şekilde adlandırılmaktadır:^{[4], [5], [6], [7], [9]}

• Galle halkası
• Le Verrier halkası
• Plateau halkası
• Adams halkası

Neptün’ün halkalarının Satürn'e kıyasla karanlık ve silik olduğu bilinmektedir. Bu halkalar, gezegen yüzeyinden yaklaşık olarak 60.000 km uzaklıkta, koyu renkli ve ince yapıdalardır. Halkalar, gezegeni tamamen çevrelemekte ama buna rağmen parçalı bir şekilde görünmektedirler.^[1]

Neptün'ün Adams halkasının yay şeklinde parçaları vardır. Bu toz kümelerine Liberté (Özgürlük), Egalité 1 (Eşitlik), Egalité 2, Fraternité (Kardeşlik) ve Cesaret şeklindedir. Bunlar, olağanüstü bir stabiliteye sahiptir ve 1980 yılındaki keşiflerinden beri neredeyse hiç değişmemişlerdir. Bilim insanları, halkaları stabilize eden uydunun Galatea olduğunu düşünmektedir.^[1]