Milyonlarca Ağaç Dikmek, İklim Değişikliğini Yavaşlatmak Yerine, Hızlandırabilir mi? Coğrafyaya Bağlı Olarak, Evet!

İklim değişikliğine karşı düşük maliyetli ve yüksek etkili bir çözüm olarak ağaç dikme fikri, tüm dünyada giderek daha fazla yaygın hâle geldi. 2016'da, Hindistan’da bulunan Allahabad’da bir günde 50 milyon ağaç dikilirken, 2019 yılında Etiyopya’nın günde 350 milyon ekim yaptığı iddia edildi. İklim aktivizmini pek umursamayan ve sağcı bir gazete olan İngiltere'nin Daily Mail gazetesi bile, tüm okuyucularını ağaç dikmeye teşvik eden bir kampanya başlattı. Geçmiş senelerde yapılan araştırmalar da, bu geniş çaplı ağaç dikme kampanyalarını destekleyerek, ağaçların karbonu emip depolama potansiyelini vurgulamıştı.^[4]

Fakat ne yazık ki çözüm göründüğü kadar basit değil.

Ağaçlar, iklim değişikliğini yavaşlatmamıza yardımcı olsa da tek başlarına tersine çeviremezler. Altta yatan sorun, toplumumuzun, Dünya'nın iklimini daha önce hiç yaşamadığımız seviyelere kadar ısıtan sera gazları, özellikle karbondioksit (CO₂) salıyor olmasıdır. Bu etkinin bir sonucu olarak, büyük buz tabakaları eriyor, hâlihazırda yükselen deniz seviyelerine katkıda bulunuyor ve kasırga ve kuraklık gibi aşırı hava olayları daha şiddetli hâle geliyor. Bu sebeple, geldiğimiz bu noktada, artık sadece tüm emisyonlarımızı durdurmak yeterli değil. Aynı zamanda havadan karbondioksiti çıkarmanın yollarını bulmamız gerekiyor.

Araştırmacılar, bu soruna bir çözüm olarak ileri sürülen küresel çapta ağaç dikme girişimlerinin, bazı durumlarda karbon tutmayı artırmadıklarını, aksine olumsuz sonuçlara yol açtığını keşfettiler. Araştırma bulgularına göre, ağaçların iklimi etkilemesinde birden fazla etken olduğu için, daha derin sorunlar da beraberinde geliyor.^[5]

Sorunlardan biri, ağaçların çimen veya kar gibi toprağı örtebilecek diğer şeylerle karşılaştırıldığında “karanlık” olmasıdır. Daha fazla ağaç dikmek, tipik olarak araziyi daha "karanlık" hale getirir. Karanlık yüzeyler daha fazla ısıyı emdiğinden, görece koyu renk ağaçlarla kaplı bir yüzey, güneşten gelen ısıyı daha fazla hapsedecek ve yerel iklimi ısıtacaktır. Ağaçların CO₂ depolama, ısınmayı azaltma, ek ısıyı hapsetme veya ısınma yaratma eğilimleri arasında hassas bir denge bulunur. Sonuç olarak bu, ağaç dikme işlemlerinin yalnızca belirli yerlerde iklim değişikliğini durdurmaya yardımcı olduğu anlamına gelir.

Spesifik olarak, 2007’de yapılan ve sonraki incelemelerle de tekrar tekrar onaylanan bir çalışmada, yeni ağaçlar dikmek için en uygun bölgelerin, ağaçların en hızlı büyüdüğü ve dolayısıyla en fazla CO₂'yi tuttuğu tropik bölgeler olduğu belirtildi.^[6] Aksine, kutuplara yakın, karlı bölgelere ağaç dikmenin net bir ısınmaya neden olması muhtemelken, ılıman iklimlere dikmek ise (İngiltere, Avrupa'nın çoğu bölgesi ve ABD'nin bazı bölgeleri gibi) iklim üzerinde net bir etkiye sahip olmayabilir.

Yapılan başka bir çalışmada belirtilen diğer sorun ise, yerel biyoçeşitliliğin yer değiştirmesi, istilacı türlerde artış, tozlayıcılarda gözle görülür azalma, tarım arazilerinde ve dolayısıyla gıda üretimindeki azalmadır.^[7] Bu olumsuz sonuçlar, çevre için daha sağlıklı olacak yerel ağaç türlerinin bir karışımını kullanmak yerine, egzotik monokültür plantasyonlarının yaygın kullanımı ile bağlantılıdır.

Güney Afrika, bu etkilere en iyi örnektir. Yerli olmayan Avustralya akasyaları, 19. ve 20. yüzyıllarda kum tepelerini stabilize etmek ve kereste üretimi için bölgeye dikilmiş, ancak zamanla istilacı hâle gelerek geniş arazilere yayılmıştır. Sonuç olarak, doğal fundalıkları ve otlakları ele geçirmiş ve bölgedeki yer altı su seviyesini önemli ölçüde düşmesine sebep olmuşlardır.

Sonuç

Karbon tutmayı en üst düzeye çıkarma, ekosistemleri geri kazanma ve insanların geçim kaynaklarına yardımcı olma gibi üçlü avantajla, ormanların restore edilmesi, bu noktada oldukça büyük önem arz ediyor. Önceliğimiz, fosil yakıtlara olan bağımlılığımızı azaltarak mevcut ormanların korunması olmalıdır. Yeniden ağaçlandırma stratejisi, kendi başına bir nihai amaç olmaktan ziyade, iklim değişikliğinin yavaşlatılmasının, biyolojik çeşitliliğin korunmasının ve sosyo-ekonomik istikrara ulaşmanın bir yolu haline gelmelidir.