Metilmalonik Asidemi Nedir? Asidemi Hastaları Nelere Dikkat Etmelidir?

Metilmalonik asidemi, B12 vitaminine bağımlı olan bir enzim olan Metilmalonil-CoA Mutaz enziminin eksikliğinin yol açtığı otozomal resesif geçişli bir metabolik hastalıktır. Metilmalonil-CoA'nın Süksinil-CoA'ya dönüşümünü sağlayan bu enzimin yokluğunda Metilmalonil-CoA birikimi, kan ve idrarda belirgin düzeyde artmış metilmalonil asit atılımı ile sonuçlanmaktadır.

Sağlıklı bireylerde de fizyolojik tepkimelerin ara metabolitleri olarak ortaya çıkan organik asitler, organik asidemisi olan bireylerde amino asit, karbonhidrat veya yağların yıkımında rol alan enzim ya da proteinlerin eksikliği sonucunda biyolojik sıvılarda birikir, asit-baz dengesini ve hücre içi biyokimyasal yolakları etkiler. Anormal olarak birikmiş organik asitler, idrar ile atılırlar.

Başlıca organik asidemiler akçaağaç şurubu idrar hastalığı, metilmalonik asidemi, propiyonik asidemi ve izovalerik asidemidir. Tüm organik asidemilerin insidansı 1:3.000 olarak belirlenmiştir.^[1]

Belirti ve Semptomlar

Metilmalonik asideminin ağır olan formu yaşamın ilk günlerinde bulgu verirken, hafif formu ileri dönemlerde ortaya çıkabilir. Bazı hastalarda ise enfeksiyonla birlikte veya fazla protein tüketimiyle beraber ortaya çıkmaktadır. Geç başlangıçlı hastalarda hastalığın belirti ve semptomları daha ılımıdır.

Hastalığın laboratuvar bulgularında hiperamonyemi, metabolik asidoz, hipoglisemi, anemi, nötropeni, trombositopeni ve vücut sıvılarında metilmalonik asit atılımı vardır. Hastalar kliniğe yenidoğan döneminde tekrarlayan kusma, beslenme güçlüğü, dehidratasyon, kilo kaybı, hipotoni, hipotermi, bilinç durumu değişikliği, letarji ile getirilir. Ayrıca gelişme gerilikleri, demans, nöbetler ve hareket bozuklukları da görülebilir.

Hastalığın yaygın belirtileri şunlardır:

• Kanda ve idrarda metilmalonik asit görülmesi,
• Tekrarlayan kusma,
• Beslenme güçlüğü ve ağırlık kaybı,
• Dehidratasyon,
• Hipotoni,
• Hipotermi,
• Bilinç durumunda değişiklikler.

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Metilmalonik asidemi, otozomal resesif geçiş göstermektedir. Metilmalonil-CoA Mutaz enziminin geni 6. kromozomda yer almaktadır. Bu genin bildirilmiş mutasyon sayısı 80'den fazladır.^[2] Akraba evlilikleri hastalığın görülmesinde önemli bir risk faktörüdür.

Teşhis Yöntemleri

Hastalığın teşhisi gaz kromatografisi/kütle spektroskopisi analizi ile birlikte idrar ve serumda artmış metilmalonat atılım düzeyi ile yapılabilmektedir. Ayrıca deri fibroblast kültürlerinde Metilmalonil CoA Mutaz enziminin direkt veya indirekt aktivitesi, moleküler genetik analiz ve B12 vitamini metabolizması üzerinde araştırma yapılarak da tanı kesinleştirilebilmektedir.

Tedavi

Hastalığın tedavisi toksinlerin uzaklaştırılmasını, metilmalonik asit ve diğer ilişkili metabolitlerin oluşumunun azalması için diyet kısıtlamalarını ve enzimlerin aktivitesini arttıracak farmakolojik tedavi ajanlarını içerir.^[3] Normalde izolösin, metionin, valin ve treonin aminoasitleri propiyonil CoA'ya, propiyonil CoA da metilmalonil CoA'ya dönüşmektedir. Fakat bu hastalarda propiyonat üretimi artmıştır. Bu nedenle akut atak tedavisinden sonra izolösin, valin ve treonin içermeyen aminoasit karışımları ile düşük proteinli diyet başlanılmalıdır.

Proteinin diyetle alımının azaltılması ile ketoasidoz, hipoglisemi ve hiperamonemi önlenebilmektedir. Fakat bu kısıtlamalar uzman diyetisyen eşliğinde dikkatlice yapılmalıdır. Verilecek uygun aminoasit miktarları idrar ve kandaki metilmalonat ölçümü ile belirlenir. Metilmalonik asit ve diğer metabolitlerin birikimi kontrol altına alınırsa istenen büyüme yakalanabilir. Karaciğer ve böbrek nakilleri diğer tedavi seçeneklerindendir.

Müddet Tahminleri (Prognoz)

Hastalığın tanı yaşının küçük olması ve B12 tedavisine yanıt vermemesi kötü prognoz ile ilişkilidir. Hastaların çoğunda ciddi gelişim gerilikleri görülebilmektedir. Yenidoğan döneminde ya da yaşamın ilerleyen zamanlarında metabolik krizler ile hastalar kaybedilebilmektedir. Açıklanamayan metabolik asidoz ve şüpheli klinik belirtileri olan tüm bebek ve çocuklar, özellikle akraba evliliği olan ailelerde metilmalonik asidemi değerlendirilmelidir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Hastalığın insidansı Japonya'da 1/50.000, Almanya'da 1/250.000 ve Tayvan'da 1/85.000 olarak bildirilmiştir.^[4] Türkiye'de görülme sıklığı henüz tam bilinmemektedir.

Etimoloji

Metilmalonik asit, malonatın metillenmiş bir türevi olan dikarboksilik asit anlamına gelmektedir.