Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Mavi Renkteki Birçok Canlıda, Mavi Rengi Oluşturan Pigmentler Bulunmaz!

Mavi Renkteki Birçok Canlıda, Mavi Rengi Oluşturan Pigmentler Bulunmaz! Pixabay
Morpho kelebeği
5 dakika
3,043
Evrim Ağacı Akademi: Optik ve Renkler Yazı Dizisi

Bu yazı, Optik ve Renkler yazı dizisinin 8. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Lümen Nedir? Lümen Hesabı Nasıl Yapılır? Lüks ile Lümen Arasındaki Fark Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Mavi, gökyüzü ve denize baktığımızda gördüğümüz renk olsa da, canlıların bedeninde diğer renklere göre çok daha az bulunur. Örneğin mavi balinalar ve mavi alakargalar (Cyanocitta cristata) mavi rengi taşırlar; fakat canlıların vücudunda gördüğünüz her mavi renk, diğer renkler gibi veya bu türlerdeki gibi oluşturulmaz. Basitçe, bir ışık oyunundan ibarettir!

Aslında renklerin gerçek bir fiziksel olgu olmadığını, sadece elektromanyetik dalgaların farklı frekanslarının beynimizde farklı şekillerde algılanmalarının bir sonucu olduğunu biliyoruz; dolayısıyla elbette tüm renkler, en nihayetinde beyinde oluşan algılardan ibaret. Gerçekte hiçbir şeyin "rengi" yok; dolayısıyla mavi de en az diğer renkler kadar algısal bir olgu. Ancak mavi, bunun ötesine geçerek, gözlerimize ve beynimize daha "özel" bir oyun oynuyor.

Tüm Reklamları Kapat

Canlıların Büyük Çoğunluğu Mavi Pigmente Sahip Değiller!

Dünya'da birçok hayvan, sahip oldukları renkleri taşıdıkları pigmentlere borçludur. Pigmentler, görünür ışık aralığındaki dalga boyuna sahip olan ışık ışınlarının belirli dalgaboylarını soğurup, diğerlerini yansıtarak canlı organizmalara renk veren kimyasallardır. Pigmentleri (dolayısıyla canlıların renklerini) birbirinden ayıran özellik, kimyasal yapılarındaki farklılıktır. Kimyada, elektronların üst katmanlara fırlayabilmeleri için o orbitaller arasındaki gerekli olan enerjiyi dışarıdan almaları gerekir ve gerekli olan bu enerji miktarı, her pigmentte birbirinden farklıdır. Buna bağlı olarak, bir canlının taşıdığı pigmentlerin miktarı ve çeşidi, dışarıdan bakıldığında ne renkte görüneceğini doğrudan belirler.

Buna ek olarak hayvanların bazılarının da sahip oldukları renkler aynı zamanda yediklerine de bağlıdır. Kendi besin kaynaklarıyla beslenen hayvanlar, aynı zamanda bu besinlerin pigmentlerini sindirip, onları işleyerek, kendi renklerini elde ederler. Örneğin flamingolar, aslında yaygın kanının aksine, yumurtadan çıktıklarında beyaz-gri renktedir; ancak tükettikleri karideslerden aldıkları beta-karoten veya kantakantin gibi pigmentleri vücutlarında işleyerek, zamanla hepimizin de bildiği pembe rengi alırlar. Eğer besin kıtlığı yaşanacak olursa veya flamingolar düzgün beslenmeyecek olurlarsa yetişkin flamingolar da beyaz veya soluk bir pembe renkte görünürlerdi.

Tüm Reklamları Kapat

Bir flamingo yavrusu.
Bir flamingo yavrusu.
Sun Sentinel

İlginç olan, canlıların vücudunda bazı istisnalar dışında hiçbir zaman mavi rengi taşıyan pigmentlere sahip olmamasıdır! Bunun sebebini bilim insanları tam olarak bilmese de, tahminleri, bu pigmentin üretilmesi için absorbe edilmesi gereken enerjiyi canlıların karşılayamadığı yönünde.

Öyleyse yaban hayatta görülen mavi renkli hayvanların rengi nereden geliyor? Bunun cevabı, pigmentler değil: optik fizikte!

Fiziğin Etkisi ve Morpho menelous

Mavi rengin oluşturduğu bu göz yanılması, ışığın doğasının bir sonucudur. Işık, hem parçacık hem dalga gibi davranır; ancak burada bizi ilgilendiren, ışığın dalga özelliğidir: İki dalganın tepe veya çukur noktalarının çakışmasıyla ışığın bir yapıcı girişim deseni, tepe ve çukurlarının çakışmasıyla ise yıkıcı (yok edici) girişim deseni oluşur. Yani iki tepe noktası bir araya gelince daha büyük bir tepe, iki çukur noktası bir araya gelince daha büyük bir çukur oluşur; bir tepe ve bir çukur bir araya geldiğindeyse bu ikisi birbirini götürür ve etkisini sönümler.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

İki dalga kaynağının oluşturduğu girişim deseni
İki dalga kaynağının oluşturduğu girişim deseni
Pixels

Birçok insanın mavi kelebek emojisi olarak bildiği kelebek türünü ele alalım: Morpho kelebekleri olarak bilinen Morpho menelous türü, Orta ve Güney Amerika'da bulunur. Bu kelebekler olağanüstü bir mavi renge sahiptirler. Aşağıda bunu görebilirsiniz:

Morpho menelous
Morpho menelous

Bu renk, bir pigmentten kaynaklanmamaktadır; yani bu kelebeklerin kanadından örnek alacak olsanız, mavi renkli pigmentler bulamazdınız! Bu baş döndürücü mavi renk, kanatlarında bulunan çam ağacına benzeyen mikroyapıların ışık ile etkileşimi ve bu yapıların sıralanışı sonucu ortaya çıkar.

Çıkıntı şeklindeki bu mikroyapıların aralarında boşluklar bulunur. Bu boşluklara giren ışık ışınları kırılır ve farklı yönlere yayılır. Yayılma sonucu bazı dalga boyları yıkıcı girişim oluştururken bazı dalga boyları da birbirini güçlendirir ve yansımaya sebep olur. Mavi renk de yansıtılması için gerekli olan dalga boyu aralığına sahip olduğu için, aslında büyük çoğunluğu kahverengi olan bu canlıları muhteşem maviler olarak görürüz.

Morpho kelebeğinin kanat yapısı
Morpho kelebeğinin kanat yapısı
ResearchGate

Bu hayvanların göz alıcı bir mavilikte olmasının sebebi, kanatlarında bulunan kırmızı ve yeşil ışığı absorbe edebilen pigmentlerdir. Bu pigmentlerden yansıyan ışık, kanatların maviliğini daha da parlak hale getirir. Pigmentler aracılığıyla değil de fizik ve birçok dış etmen sebebiyle oluşturulan bu renkler "yapısal renkler" olarak adlandırılır.

Kelebeklerin gerçek renklerini görmek isterseniz, bu hayvanları farklı açılardan ve mikroskop altında incelemeniz gerekir. Örneğin bilim insanları, bu hayvanların renklerini ve optik fizik ile açıklanan özelliklerini taramalı elektron mikroskobu kullanarak incelemektedirler. Bunu yapan bilim insanlarından biri olan evrimsel biyolog Prof. Dr. Antónia Monteiro, şöyle diyor:

Tüm Reklamları Kapat

Bazı kelebeklerin parlak renk tonlarına sahip olmasının nedeni, pullarının üzerinde, gelen ışıkla girişim yapan ve yapısal renkler olarak bilinen (karşılık gelen pigmentleri üretmeden) gölgeler oluşturan ince kitin filmlerin olmasıdır. Kitin katmanının üst ve alt yüzeylerinden yansıyan ışık demetleri, birbirleriyle girişim yapabilir ve filmin kalınlığına bağlı olarak belirli renkler ortaya çıkarabilir.

Gerçekten Mavi Olan Canlı Hiç Yok mu?

Geçmişten günümüze yapılmış birçok bilimsel tanımda ve deneyde sıklıkla istisnaların olduğunu biliyoruz. Bu durum, mavi renk için de geçerli. Pigmentleri sayesinde mavi renkte olan hayvan sayısı çok az olsa da, bu sayı sıfır değil: Zeytinkanatlı kelebekler (Nessaea aglaura) Nymphalidae ailesine ait bir kelebek türüdür. Bu canlıların kanatlarının küçük bir kısmında, gerçek ve pigmentli mavi rengi görürüz.

Olivewing Kelebeği
Olivewing Kelebeği
Wikipedia

Aynı zamanda Mavi Zehirli Ok Kurbağaları (Dendrobates tinctorius azureus) da mavi renk pigmentine sahip olan tek omurgalıdır. Bu iki canlı türüne hangi açıdan bakarsak bakalım, gözlerimiz bize oyun oynamaz, gerçekten de mavi renklidirler.

Mavi Zehirli Ok Kurbağası
Mavi Zehirli Ok Kurbağası
Wikipedia

Elbette mavi rengin herhangi bir evrimsel avantajı veya dezavantajı olup olmadığı da sorulabilir. Burada önemli olan, bu hayvanların yaşadıkları çevre şartlarıdır. Her ne kadar mavi pigmentleri üretmek daha masraflı olsa da, mavi renkteki canlıların kendi ortamlarında daha yüksek bir başarı oranına sahip oldukları bilinmektedir. Bu avantaj; karşı cinsi etkilemek ve avcıları uzak tutmak gibi konularda ortaya çıkmaktadır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Optik ve Renkler Yazı Dizisi

Bu yazı, Optik ve Renkler yazı dizisinin 8. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Lümen Nedir? Lümen Hesabı Nasıl Yapılır? Lüks ile Lümen Arasındaki Fark Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
26
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 11
  • Tebrikler! 9
  • Bilim Budur! 6
  • İnanılmaz 5
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • Seeker. The Subatomic Challenge Behind Synthesizing The Color Blue. (21 Haziran 2019). Alındığı Tarih: 17 Mart 2021. Alındığı Yer: YouTube | Arşiv Bağlantısı
  • J. Hanson. Why Is Blue So Rare In Nature?. (9 Ocak 2018). Alındığı Tarih: 17 Mart 2021. Alındığı Yer: YouTube | Arşiv Bağlantısı
  • W. Kandinsky. The Invention Of Blue. (10 Ağustos 2017). Alındığı Tarih: 17 Mart 2021. Alındığı Yer: YouTube | Arşiv Bağlantısı
  • Dunn-Edwards Paints. The Color Blue: History, Science, Facts. (5 Aralık 2015). Alındığı Tarih: 17 Mart 2021. Alındığı Yer: Dunn-Edwards Paints | Arşiv Bağlantısı
  • E. Taggart. The History Of The Color Blue: From Ancient Egypt To The Latest Scientific Discoveries. (12 Şubat 2018). Alındığı Tarih: 17 Mart 2021. Alındığı Yer: My Modern Met | Arşiv Bağlantısı
  • Ask Nature. Wing Scales Cause Light To Diffract And Interfere. (21 Ağustos 2017). Alındığı Tarih: 17 Mart 2021. Alındığı Yer: Ask Nature | Arşiv Bağlantısı
  • A. Daniel. This Is Why The Color Blue Is Actually Rare In Nature. (17 Ocak 2019). Alındığı Tarih: 17 Mart 2021. Alındığı Yer: Best Life | Arşiv Bağlantısı
  • S. A. Sigit. The Rarest Pigment On Earth Is Blue Pigment, But Why Blue Is Everywhere?. (31 Temmuz 2018). Alındığı Tarih: 17 Mart 2021. Alındığı Yer: earthbuddies | Arşiv Bağlantısı
  • S. L. Gallou. Why Is The Colour Blue So Rare In Nature?. (20 Ağustos 2019). Alındığı Tarih: 17 Mart 2021. Alındığı Yer: The University Of Adelaide | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 05:23:05 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9718

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
D. Tavas, et al. Mavi Renkteki Birçok Canlıda, Mavi Rengi Oluşturan Pigmentler Bulunmaz!. (18 Mart 2021). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9718
Tavas, D., Bakırcı, Ç. M. (2021, March 18). Mavi Renkteki Birçok Canlıda, Mavi Rengi Oluşturan Pigmentler Bulunmaz!. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9718
D. Tavas, et al. “Mavi Renkteki Birçok Canlıda, Mavi Rengi Oluşturan Pigmentler Bulunmaz!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 18 Mar. 2021, https://evrimagaci.org/s/9718.
Tavas, Deniz. Bakırcı, Çağrı Mert. “Mavi Renkteki Birçok Canlıda, Mavi Rengi Oluşturan Pigmentler Bulunmaz!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, March 18, 2021. https://evrimagaci.org/s/9718.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close