Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Mars Yüzeyinde Fotosentezin Mümkün Olduğu Gösterildi!

Mars Yüzeyinde Fotosentezin Mümkün Olduğu Gösterildi!
9 dakika
1,697
Evrim Ağacı Akademi: Fotosentez Yazı Dizisi

Bu yazı, Fotosentez yazı dizisinin 9. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Fotosentez Nedir? Fotosentezin Evrimiyle Başlayan Büyük Oksitlenme Olayı, Atmosferde Oksijen Devrimini Nasıl Yarattı?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Mars yüzeyindeki mikro-oyuklarda özellikle fotosentezin mümkün olduğunu ilk kez göstermiş olduk.

Almanya - Berlin’deki Alman Uzay Merkezi’ne bağlı Gezegen Araştırma Enstitüsü’nde çalışan bilim insanı Jean-Pierre de Vera böyle diyor. Antarktika likeni, Dünya’da simüle edilen Mars koşullarında hayatta kalmanın ötesine geçip koşullara uyum sağlayabileceğini göstermiştir.

34 günlük deney sırasında -51 santigrat kadar düşük sıcaklıklarda hayatta kalma ve radyasyon bombardımanlarına dayanma becerisi bile kendi başına bir başarı gibi görünebilir. Fakat bir mantar ve yosun ortakyaşarlığı olan liken, bu kadar sert Mars koşullarında normal bir yaşam sürdürmeye fizyolojik olarak uyum sağlayabileceğini de kanıtladı, Mars toprağı veya kayalarındaki çatlaklar gibi “mikro-oyuklar” içinde radyasyona karşı siperde kalarak “korumalı” koşullar altında olmak şartıyla. De Vera şunları söyledi:

Tüm Reklamları Kapat

Daha önce Mars koşullarına uyum konusunda herhangi bir çalışma yapılmamıştı. Uyum sağlamanın araştırılması çok önemlidir, çünkü çevresiyle ilişki içindeki yaşamın etkileşimleri hakkında bize birçok bilgi sağlar.

Önceki Mars simülasyon deneyleri, verilen bir süre sonunda organizmaların sadece hayatta kalıp kalmadığını ölçmeye odaklanırdı. De Vera ile Alman ve ABD meslektaşlarından oluşan grubu, aksine, deney boyunca likenin aktivitelerini ölçtüler ve Journal Planetary and Space Science dergisinin Eylül 2013 sayısında ayrıntılarıyla yayınladılar. Likenin sadece uyku durumunda hayata tutunmaktan ziyade normal aktivitelerine devam edip etmediğini görmek istediler.

İki liken örnek grubu, yaklaşık düdüklü tencere büyüklüğündeki Mars simülasyon haznesinin içine yerleştirildi, hazne de yaklaşık gardırop büyüklüğündeki buzdolabının içine oturtuldu. Bu, araştırmacıların Mars koşullarıyla ilgili atmosferik kimya, basınç, sıcaklık, nem ve güneş radyasyonu gibi hemen hemen her şeyi simüle etmelerini sağladı, yalnızca Mars kütleçekimi ve galaktik radyasyonun ilave katkısı dışında her şeyi.

Tüm Reklamları Kapat

Mars haznesindeki liken örneklerinden biri Mars yüzeyinde görülebilecek şiddetli radyasyona maruz bırakıldı, ikinci örnek grubu ise “korumalı” koşullardaki yaşamı simüle etmek için yaklaşık 24 kez daha düşük radyasyon dozu aldı. Üçüncü bir liken örneği grubu haznenin dışında kontrol amacıyla tutuldu.

İki liken örnek grubu da Mars koşullarında bir ayı hayatta kalarak tamamladılar. Fakat yüzey radyasyon koşullarını simüle eden ksenon lambasından verilen ağır radyasyon dozu, korumasız örnek grubunun hayata tutunmaktan daha fazlasını yapmasını engelledi.

Sadece “korumalı” liken, güneş ışığını kendisi için kimyasal enerjiye çevirmek amacıyla fotosentezi kullanmak gibi normal aktivitelerine devam etti. Korumalı liken, başlangıçtaki “şok” sürecinden sonra, deneyin başından sonuna dek fotosentez aktivitelerini durmadan artıracak kadar iyi bir şekilde uyum sağlayarak çabucak toparladı. De Vera durumu şöyle açıkladı: “Mars yüzeyindeki mikro-oyuklarda özellikle fotosentezin mümkün olduğunu ilk kez göstermiş olduk.”

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Deney için seçilen liken, P. klorofanum, Mars simülasyonu öncesinde de hayatta kalma şampiyonu olarak kendini kanıtlamıştı. Araştırmacılar liken örneklerini Antarktika’daki Kuzey Victoria Toprakları’nda bulunan kayalık Black Ridge’in tepesindeki evinden test için topladılar; Mars’taki birçok yerden farklı olmayan donmuş, kurak arazilerden.

Son Mars simülasyon deneyi, bir ay boyunca bütün gezegeni battaniye gibi örten Mars toz fırtınalarını simüle etmeye çalışmadı. Fakat de Vera likenin toz, kar veya buzla kaplı olsa da Dünya’da binlerce yıl dinlenme hâlinde hayatta kaldığına dikkat çekiyor.

Mars’ta hayatta kalabilecek tek Dünyalı, liken değildir. De Vera tarafından yürütülen diğer çalışmalar, metanojen olarak bilinen metan üretici bakterilerin de Mars’ta varlığını sürdürebileceğini göstermiştir. De Vera konuyla ilgili olarak şunu söyledi:

Araştırmanın yapıldığı süre boyunca Dünya’daki yaşamın Mars’ta yaşamak, yani metabolik olarak aktif olmak ve fizyolojik olarak uyum sağlamak üzere hayatta kalabileceğine dair önemli göstergeler elde edilmiştir.

Deney sonuçları, bir süredir Mars’ta yaşam kanıtları aramakta olan robotik çalışmalar için müthiş çıkarımlar sunmaktadır. Öncelikle böyle çalışmaların olası Mars yaşamını yüzey radyasyonuna karşı korumalı olan toprak altındaki veya kaya içlerindeki “mikro-oyuk” ortamında aramaya odaklamasını doğrulamaktadır. İkinci olarak da Mars yaşamının, tabii eğer Dünya’daki yaşama benziyorsa, bugüne kadar gerçekten hayatta kalabileceği düşüncesine umut vermektedir.

Likenin Mars koşullarına dikkat çekici uyumu, üçüncü ve eşit derecede önemli bir ders daha göstermekte, NASA ve diğer uzay kuruluşlarının sürekli yaptığı Dünya organizmalarının Mars’a kazara gitmemesi gerektiği uyarısını haklı çıkarmaktadır. İnsanların Mars’ı kolonize etmeye ve belki de bu süreç dâhilinde gezegenin arazi yapısını değiştirmeye karar verdiği o olası gün gelinceye kadar, gezegen koruma tedbirlerine devam etmek uygun gibi görünmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Günümüzde Mars yüzeyi bütün bir yıl boyunca kupkuru ve donmuş olduğundan, Dünya üzerinde tam anlamıyla Mars gibi olan bir alan içinde laboratuvar simülasyonu bulmak zordur. Fakat iki bölge, Antarktika’daki Yukarı Kuru Vadiler ile Şili’deki Atacama Çölü’nün aşırı kurak iç bölgeleri neredeyse benzerdir. Bu bölgeler, Dünya üzerinde yaşamın noktalarını veya Mars’taki yaşam olasılıklarını anlamak isteyen bilim insanlarının ilk gidecekleri yerdir.

Maryland, Baltimore’daki Johns Hopkins Üniversitesi’nde biyoloji doçenti olan Jocelyne DiRuggiero iki bölgeden alınan örnekler üzerinde çalışmaktadır. Bu iki uç çöl bölgesinde yaşayan mikrobik topluluklar arasındaki benzerlikler ve farklılıklarla ilgilenmektedir. İki yerde de çok az sıvı su vardır. Atacama’nın iç bölgelerinde iki yağış arasında yıllar geçebilir, ancak burada hava sıcaktır, bu nedenle yağış olduğunda çok kısa bir süre için kayda değer miktarda sıvı su bulunabilir.

Antarktika’daki Yukarı Kuru Vadileri’nden biri olan Üniversite Vadisi’nde sıvı su farklı bir şekilde mevcuttur. Üniversite Vadisi Atacama’dan daha düzenli yağış alır, fakat burası o kadar soğuktur ki yağış hep kar şeklindedir ve hep donmuş kalır.

Antarktika’daki Kuru Vadi, Dünya’nın su tesisatının nasıl şekillendiğini inceleyen bilim insanları için ideal bir yerdir; bugünkü arazi yapısı milyonlarca yıl önce aşınarak oluşmuştur ve o zamandan beri çok az artçı erozyona uğramıştır. Araştırmacılar, Dünya üzerinde milyonlarca yıl önce neyse bugün de aynı olduğu bilinen tek bölge olduğu için, Kuru Vadileri “kadim (eski) bölge” olarak isimlendirmişlerdir.

Tüm Reklamları Kapat

Johns Hopkins Üniversitesi jeologlarından Bruce Marsh, Kuru Vadileri 1993 yılında keşfetti. Marsh, yürüyerek gezebileceğiniz bir “müze” olarak tanımladığı bu yer hakkında şunları söylüyor:

Dünya’nın su tesisatının bu şekilde açıkta olduğu tek yerdir burası. 180 milyon yıl önce oluşan magmatik aktivitelerin geride bıraktığı katılaşmış lav tabakalarının üzerinde durabilirsiniz. Büyüleyici bir yer.

DiRuggiero şunları söylüyor:

Böyle bir yeri incelerken orada nelerin bulunduğunu, bu organizmaların neler yaptığını, hangi sınıfa girdiklerini, organizmaların metabolik olarak gerçekten aktif olup olmadıklarını ya da sadece bir rüzgârla geldikleri için mi orada bulunduklarını anlamaya çalışırız.

DiRuggiero’nun kullandığı esas araç DNA dizilimidir. Bir gramın onda biri veya ikisi kadar ağırlıkta (bir çay kaşığı kadar) toprak örnekleriyle çalışarak her örneğin içinde var olan her mikrobun DNA’sını çıkarır. Sonra bu DNA’yı dizilim tespiti için bir laboratuvara gönderir.

Örneklerinde çok fazla mikrop bulunmadığından örnek hazırlama işi zor bir işlemdir. Her bir gram toprak yaklaşık yüz ile bin adet mikrop içerir, ki bu oldukça düşük bir sayıdır. Sıradan bir toprağın aynı büyüklükte örneği, genellikle on milyon ile bir milyar organizma içerir.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Yıldız Doğumevi 99 Parça Micropuzzle

Bu, yıldız doğumevi olarak bilinen dev nebulaların ne kadar dinamik ve heyecan verici olduğunu gösteren en harika fotoğraflardan biri! Hubble Teleskobu tarafından çekilen bu karede NGC 2014 ve NGC 2020 nebulaları görülüyor. Bu ikisi, Samanyolu Galaksisi’mizin bir uydusu olan ve bizden 163.000 ışık yılı uzaktaki Büyük Macellan Bulutu olarak bilinen devasa bir yıldız doğumevinin bir parçası ve micropuzzle’ımız, bu enfes görüntüyü evinize getiriyor!

Puzzle parçalarımız ESKA kartondan yapılmıştır. ESKA, yüksek kaliteli ürünleri sayesinde dünya çapında bilinmektedir ve önde gelen puzzle üreticileri tarafından tercih edilmektedir. Avrupa’dan ithal edilen çevre dostu mavi kartonlar kullanmaktayız. Bu malzemeler, hem PSC ve PEFC sertifikalıdır ve %100 geri dönüştürülmüş kağıttan üretilmektedir.

Yapbozun üretiminde kullanılan karton 1.58 milimetre kalınlığındadır. Uzun ömürlüdür. Bükülmeye ve kırılmaya karşı dayanıklıdır.

Mikropuzzle’ımızı tamamladığınızda, boyutları yaklaşık olarak 10×14 santimetre olacaktır.

Mikropuzzle içerisinde 99 parça bulunmaktadır. Bu parçalar, son derece kullanışlı bir biçimde 15 santimetre uzunluğundaki ve 3 santimetre çapındaki test tüpü benzeri bir kap içinde gelmektedir.

  • Bu mikropuzzle’ın boyutu 35 mm x 150 mm’dir.
  • Uyarı: Küçük parçalar nedeniyle sürekli yetişkin denetiminde oynanmalıdır.
Devamını Göster
₺72.00
Yıldız Doğumevi 99 Parça Micropuzzle

DiRuggiero’nun çalıştığı örneklerin mikrop sayısı çok az olduğundan kirlenme ciddi bir problemdir. Örneklerinin içine deri hücresi veya saç düşmemesi için dikkatli olmak zorundadır. Üstlerine doğru hapşırmak veya öksürmek onları kirletebilir. Bu nedenle DiRuggiero işini dışarıdaki havayla teması önleyen özel bir körüklü örtünün altında yapmaktadır. Böyleyken bile sorun yaşamaktadır, çünkü örneklerinden DNA’yı çıkarmak için kullandığı silika filtrelerden bazıları, üreticisinden üzerinde mikrobik hücreler varken gelebilir.

DiRuggiero daha çok Atacama’dan gelen örneklerle çalışma fırsatı bulduğu hâlde, Üniversite Vadisi örneklerinin özellikle ilginç olduğunu söylüyor. Üniversite Vadisi hem Güney Kutbu’na çok yakın hem de deniz seviyesinden 1.600 metre (1 mil) yukarıda olduğundan buradaki zemin yazın bile donmuş durumdadır. Dünya üzerinde bu durumun yaşandığı çok az yer vardır. Buradaki toprağın Atacama toprağından yaklaşık 40 derece Celcius kadar daha soğuk olduğunu söylüyor DiRuggiero. Bu, yaklaşık 70 derece Fahrenheit ediyor.

Bu sıcaklık farklılığı, yaşanabilirlik açısında önemli bir fark oluşturur. Üniversite Vadisi toprağında Atacama toprağından daha çok mikrop vardır. DiRuggiero şunları söylüyor:

Şu anda tek parametre… ölçümlerimiz sonucunda Antarktika ve Atacama’daki organizma sayısının farklılığına yol açan tek parametre, sıcaklıktır. Her iki bölgede de topraklar çok kuru, topraklardaki organik miktarı çok düşük, makul miktarda tuz içeriyor. Esas farklılık sıcaklıktır. Şimdilik bunun ne anlama geldiğini tam olarak bilmiyoruz.

Mikropların sıcak bir çöldense donma derecesinin altındaki koşullarda daha mutlu olması tuhaf gelebilir. Kaliforniya, Moffett Field’da bulunan NASA Ames Araştırma Merkezi gezegen bilim insanlarından Chris McKay, e-postasında şunları belirtti:

Bu, insan deneyimine zıt düşüyor fakat mikroplar için mantıklı. Soğukta uyurlar, bu da iyi bir hayatta kalma mekanizmasıdır. Bu sonuç, Mars’ın soğuk çöllerinde yaşam olasılığı için iyiye işarettir.

McKay, NASA’nın finanse ettiği IceBite ekibinin sorumlusudur; ekip, ileri tarihli bir Mars misyonunda kullanılabilecek karot sondajının prototip testlerini gerçekleştiriyor. DiRuggiero’nun üzerinde çalıştığı Üniversite Vadisi örneklerini IceBite ekibi çıkardı.

Bu zamana kadar DiRuggiero, IceBite ekibinin 2009’da, Üniversite Vadisi’ndeki ilk yılında topladığı örneklerle çalışmıştı. DiRuggiero, 2010’un sonunda toplanan daha kapsamlı örneklerle çalışmaya başlamayı sabırsızlıkla bekliyor, örnekler hâlâ Antarktika’dan dönüş yolunda. DiRuggiero şunları söylüyor:

Üniversite Vadisi’ndeki kuru toprak tabakasının altı, buz-betonlaşmış taban diye adlandırdığımız aslında donmuş çamurdur. Ve bu çamur binlerce, binlerce yıldır donmuş hâldedir. Bu nedenle üzerinde çalıştığımız soru, mikroorganizmaların kullanabileceği suyun bulunup bulunmadığı ve kuru topraktaki mikrobik topluluklarla hemen altında yer alan bu buz-betonlaşmış tabandakiler arasında bir fark olup olmadığıdır.

DiRuggiero şöyle devam ediyor:

IceBite ekibinin geçen yıl topladığı iklim verilerine göre kuru toprakla donmuş çamur arasındaki yüzeyde yazın biraz erime olabileceğine dair kanıtlar var. En azından belli bir zaman süresince su olabilir ve en azından yılın kısa bir diliminde mikroplar aktif olarak büyüyüp metabolizma işlevlerini yerine getirebilirler.

Burada bahsedilen “erime”, toprağın sırılsıklam sulu veya çamurlu olması anlamında değildir veya sıcaklığın donma derecesinin üstüne çıkması demek değildir. Daha çok, toprağı oluşturan kum taneciklerinin arasında veya altındaki buzun içinde ince ince sıvı su tabakaları oluşması anlamındadır. Tabii bu, mikroplar için yeter de artar bile. Küçücük olduklarından çok fazla suya ihtiyaç duymazlar. McKay bu durumu şöyle açıkladı:

“-20 ᵒC’un (-4 ᵒF) üstündeki sıcaklıklarda, kum taneciklerinin arasında veya buzun içinde donmamış su tabakası vardır. Bu tabakalar, mikrobik yaşamı en azından -15 ᵒC’a (5 ᵒF) kadar destekleyebilir. Bugün Mars’ta taban buzu sıcaklıkları bu etkinin işe yaramasına yetemeyecek kadar düşüktür.”

Fakat Mars yalpalamaktadır. Bu aralar Mars, Dünya ekseninin eğikliğiyle aynı açıda eğiktir. Bununla birlikte beş milyon yıl önce Mars yaklaşık 45ᵒ açıyla eğikti ve her Mars yılının neredeyse yarısında (Mars yılının yarısı, yaklaşık bir Dünya yılına eşittir.) kutup bölgeleri sürekli güneş ışığı alıyordu. O zamanlar NASA’nın Phoenix uzay aracının 2008’de indiği bölge gibi “kutup bölgelerindeki taban buzu daha sıcak olabilirdi. -15 ᵒC ile -20 ᵒC aralığında olabileceğini tahmin ediyoruz. Yani sıvı su tabakalarının” geçmişte “olması muhtemeldi.”

Tüm Reklamları Kapat

O zaman şöyle bir soru sorabiliriz: Eğer geçmişte Mars’ın daha sıcak ve daha nemli olduğu zamanlarda yaşam vardıysa, dayanıklı birkaç mikrop derin bir uykuya dalıp her 10 veya 20 milyon yılda bir, taban -20 ᵒC civarına ısındığında uyanarak küçük bir gelişme gayreti gösterecek şekilde hayatta kalma stratejisi geliştirdi mi?

Bu sorunun cevabı, Mars’ın kutup bölgelerine yapılacak bir sonraki görev yolculuğunda, Phoenix’in yapabildiğinden daha derine ulaşılana kadar beklemek zorunda.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Fotosentez Yazı Dizisi

Bu yazı, Fotosentez yazı dizisinin 9. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Fotosentez Nedir? Fotosentezin Evrimiyle Başlayan Büyük Oksitlenme Olayı, Atmosferde Oksijen Devrimini Nasıl Yarattı?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
1
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Umut Verici! 2
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Muhteşem! 0
  • Tebrikler! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: DailyGalaxy | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 24/03/2023 12:51:28 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2004

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Eğilim
Atmosfer
Karar Verme
Sars Mers
Yeşil
Nobel Ödülü
Makine
Çeviri
Toprak
Görme
Türlerin Kökeni
Seçilim
Kök Hücre
Test
Zehirli Mantar
İnsan Türü
Kanat
Besin Değeri
Şehir
Beslenme Davranışı
İklim
Kimya Tarihi
Ağız Sağlığı
Argüman
Hidrotermal Baca
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
-. --, et al. Mars Yüzeyinde Fotosentezin Mümkün Olduğu Gösterildi!. (4 Mart 2014). Alındığı Tarih: 24 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/2004
--, -., Ölez, Ş., Bakırcı, Ç. M. (2014, March 04). Mars Yüzeyinde Fotosentezin Mümkün Olduğu Gösterildi!. Evrim Ağacı. Retrieved March 24, 2023. from https://evrimagaci.org/s/2004
-. --, et al. “Mars Yüzeyinde Fotosentezin Mümkün Olduğu Gösterildi!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Şule Ölez, Evrim Ağacı, 04 Mar. 2014, https://evrimagaci.org/s/2004.
--, ---. Ölez, Şule. Bakırcı, Çağrı Mert. “Mars Yüzeyinde Fotosentezin Mümkün Olduğu Gösterildi!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Şule Ölez. Evrim Ağacı, March 04, 2014. https://evrimagaci.org/s/2004.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.