Talyum

Özellikler

Talyum, sembolü "Tl" ve atom numarası 81 olan kimyasal bir elementtir. Talyum, periyodik tablonun 13. grubunda bulunmakta olup, alüminyum ailesinin bir üyesidir. Ayrıca talyum altın, platin ve kurşun gibi ağır metaldir.

Fiziksel Özellikler

Talyum, kurşuna benzeyen mavimsi beyaz bir metaldir. Yapısı gereği çok yumuşaktır ve kolayca erir. Sıradan bir bıçakla kesilecek kadar yumuşaktır. Talyum 302 °C (576 °F) erime noktası ve 1.457 °C (2.655 °F) kaynama noktasına sahiptir. Yoğunluğu santimetre küp başına 11.85 gramdır.

Talyum suda kısmen çözünür. Bu sayede topraktan yer altı sularına geçişi sağlanabilir. Ayrıca talyum çamur içerisinde adsorpsiyon yoluyla da yayılabilir. Talyumun toprak içinde oldukça hareketli olduğu söylenebilir.

Kimyasal özellikler

Talyum oldukça aktif bir elementtir. Havadaki asitlerle ve oksijenle reaksiyona girer. Havaya maruz kaldığında, kolayca soyulabilen, ince bir talyum oksit (Tl₂O) tabakası oluşturur. Kaplama soyulursa, kısa bir sürede yenisi oluşur.

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

Talyum nadir bir element değildir, hatta yer kabuğunda gümüşten 10 kat daha fazladır. Element, esas olarak silvit ve polüsit gibi potasyum mineral madenlerinde bulunur; ancak talyum mineralleri, elementin aksine, oldukça nadirdir. Crookesirte ve lorandite gibi birkaç mineral yapısı bulunmaktadır. Talyum bileşiğinin dünya üretimi yılda yaklaşık 30 tondur. Rezervlerin ne kadar büyük olduğuna dair güvenilir ve kapsamlı bir değerlendirme henüz bulunmamaktadır.

Uygulama ve Kullanım Alanları

Talyum zehirli bir element olduğu için kullanımı oldukça sınırlıdır. Özellikle talyum sülfat, bir kemirgen öldürücü ilaç olarak kullanılmıştır. Fakat şu anda çoğu gelişmiş ülkede bu zehrin evlerde kullanımı yasaklanmıştır. Çıkarılan talyumun büyük bir miktarı elektronik endüstrisinde fotoelektrik hücrelerde kullanılır. %8 talyum içeren cıva alaşımının erime noktası, cıvadan 20°C daha düşüktür. Bu özelliği sayesinde, düşük sıcaklık termometrelerinde ve anahtarlarda kullanılır.

Tarihi

Londra'daki Kraliyet Bilim Koleji'nden William Crookes, saf olmayan sülfürik asit spektrumunda yeşil bir çizgi gözlemleyen ve bu çizginin yeni bir element anlamına geldiğini fark eden ilk bilim insanıdır. Keşfini Mart 1861'de Chemical News'da duyurmuştur; fakat bu görüşü ile lgili yaptığı araştırma oldukça azdır.

1862 yılında Fransız bilim insanı Claude-August Lamy, talyumu daha derinlemesine araştırdı ve metalden külçe olarak ayırmayı başardı. Talyumun kesin keşfi Lamy'ye atfedildi.

Etimolojisi

Talyum, "yeşil bir dal" anlamına gelen Yunanca 'thallos' kelimesinden türetilmiştir.

Önlem ve Güven

Talyumun Sağlığa Etkileri

Talyumun element ve bileşikleri toksiktir ve dikkatli kullanılmalıdır. Talyum insanlar tarafından çok yaygın olarak kullanılmaz. Genel olarak elektro-teknik ve kimya endüstrilerinde kullanılır. Bu uygulamalar insanların talyum elementine maruz kalmasına neden olabilir. İnsan vücudu talyumu özellikle deri, solunum organları ve sindirim sistemi yoluyla emebilir.

Talyum zehirlenmesine genel olarak büyük miktarlarda talyum sülfat içeren kemirgen zehrinin kazara alınması neden olur. Talyum maruziyetinde mide ağrıları ve sinir sistemi sorunları görülecektir. Bazı durumlarda hasar o kadar geri döndürülemez olur ki ölümle sonuçlanabilir. İnsan vücudunda talyum birikimine bağlı olarak yorgunluk, baş ağrısı, depresyon, iştahsızlık, bacak ağrıları, saç dökülmesi ve görme bozuklukları gibi kronik etkiler oluşur.

Talyumun Çevreye Etkileri

Periyodik tablodaki komşularının, cıva ve kurşunun neden olduğu etkilerin aksine, talyum tarafından çevrede önemli bir kirlenme olmamıştır. Talyum, kemirgenler için çok zehirlidir ve bu nedenle kemirgen pestisiti olarak uygulanır. Talyum ayrıca bitkiler üzerinde yapraklardaki renk değişiklikleri ve büyümenin azalması gibi olumsuz etkilere sahiptir.