Bizden en çok talep edilen konu, belgesel tavsiyesinde bulunmamız. Ne yazık ki evrimi anlamak için izlemeniz gereken belgesellerin birçoğunun Türkçesi bulunmuyor.

Ama yine de "yaşayan" bir liste oluşturmanın ve zamanla güncellemenin faydalı olacağı kanısındayız. Bu listede iki alt başlık olarak hem İngilizce, hem Türkçe belgeseller yer alıyor. Türkçe belgeselleri ise dublajlı olanlar ve altyazısı mevcut olanlar olarak ikiye ayırdık. 

Ölüm ile ilgili yazımızda detaylıca anlattığımız gibi, canlılığın temel niteliklerinden biri olarak organizmalar bir noktada ölürler. Yani hücre ölümü, çoğalma ve farklılaşma gibi, hücrenin temel yaşam süreçlerinden biridir. Hücre ölümü, hem embriyonik gelişimde hem de zararlı hücrelerden kurtulma konusunda büyük rol oynar ve vücut homeostazını korumamızı sağladığı için son derece önemlidir.

Cell and Bioscience dergisinde yayınlanan bir makalede araştırmacılar, çok sayıda hücre ölümü mekanizması olsa da, bunların dört temel kümenin elemanları olduğunu ileri sürmüştür: Bunlardan ikisi fizyolojik (apoptoz ve yaşlı hücre ölümü), ikisi de patolojik (nekroz ve stres kaynaklı hücre ölümü) mekanizmalarıdır. Daha genel olaraksa bunları 2 sınıfa ayırmak mümkündür:

Doğada her an etrafımızda gerçekleşen pek çok olay, aslında basınç sayesinde ortaya çıkmaktadır. Basınç, sıvılar, gazlar ve katı cisimler arasındaki etkileşimlerin anlaşılmasında önemli bir yer tutar. İster deniz seviyesinde bir atmosferik basıncı ölçüyor olalım, ister bir sıvı içindeki basıncı inceliyor olalım, bu kavramın pratikteki yeri çok büyüktür. Peki, basınç tam olarak nedir ve günlük yaşamımızda nasıl bir rol oynar? Bu yazıda, basıncın tanımından, çeşitlerine ve hayatımıza olan etkilerine kadar detaylı bir inceleme yapacağız.

Topuklu ayakkabıyla yere basan ortalama kiloda bir kadın, 6.000 kilogram (6 ton) gibi devasa bir kütleye sahip filden daha fazla basınç uygular. Peki nasıl olur da 60 kilogram olan bir kadın, 6 tonluk devasa bir hayvandan daha fazla basınç yaratabilir? Bir kutup ayısının üzerinde yürüdüğü buzun kırılmaması için yürümek yerine sürünerek ilerlemesi, kedilerin ve diğer pençeli yırtıcıların pençelerinin sivri bir yapıda olması, martı ve ördek gibi canlıların ayaklarının perdeli olması bu ilginç karşılaştırmanın doğada gördüğümüz örneklerdir. Hayli ilgi çekici olan bu örnekleri anlayabilmek için katılarda basıncı anlamamız gerekmektedir.

Nadir bitkiler; soyu tehdit altında olan bitki türleri, ticari değeri olmadığı için üretilmeyen, ticari değeri olsa bile yetiştirme zorluğundan ötürü çok az görülen veya popülaritesini yitirdiği için artık üretimi yapılmayan bitkilerdir. Nadir bitkileri araştırmak botanik için önemlidir; çünkü yapılan çalışmalar, nadir olarak görülen bitki türlerinin sıradan türlere göre hastalıklardan daha fazla etkilendiğini göstermektedir. Nadir türlerin, mantar ve bakteri gibi toprakta yaşayan mikroorganizmaların saldırılarına daha duyarlı olmaları, aslında ilk etapta nadir olarak bulunmalarının nedenlerinden biri olabilir. Biyologlar, Darwin zamanından beri, neden bazı bitki türlerinin diğer bitki türlerine göre daha az miktarda bulunduğunu anlamaya çalışıyorlar ve Bern Üniversitesi'ndeki araştırmacıların yaptığı bir araştırma, bu soruya cevap verebilir.

Uzun zamandır, yaygın olan canlı türlerinin yaygın bulunma sebebinin, çok çeşitli çevresel koşullarla avantajlı bir şekilde mücadele edebilmeleri olduğu varsayılmıştır. Bu nedenle bu avantajlı mücadele sonucunda yaygın türler, farklı iklimler veya topraklar için geniş bir toleransa sahip olacaklar ve birçok yerde büyüyebileceklerdir. Bununla beraber, bitkilerin toprakta olduğu gibi diğer organizmalarla etkileşime girme biçimleri de neden nadir miktarda bulunmalarına dair ışık tutabiliyor. Ne var ki bu konu, bilimde çok az sayıda araştırmacı tarafından yakından incelenmiştir.

Probiyotikler hayatımızın her alanında kendilerine yer buluyor. Sindirimimize yardımcı oluyor, bağırsak floramızı düzenliyor ve bize daha pek çok fayda sağlıyorlar. Bunların yanı sıra, tehdit altındaki mercan resiflerini kurtarmak için kullanılabiliyorlar. Haziranda Frontiers in Marine Science dergisinde yayınlanan bir çalışmada bakteriyel bir probiyotik, Florida açıklarındaki doğal ortamda zaten taş mercan doku kaybı hastalığına yakalanmış mercan kolonilerindeki hastalığın yayılmasını yavaşlatmayı başardı.^[1] Çalışma, yeni probiyotik tedavisinin mercan kolonilerine uygulanmasının daha fazla doku kaybını önlemeye yardımcı olduğunu gösteriyor.

Taş Mercan Doku Kaybı Hastalığı ilk olarak 2014 yılında Florida'da ortaya çıktı. Aradan geçen 11 yıl içinde bu hastalık Karayipler'e hızla yayıldı. Bu gizemli hastalığın, en az 20 diğer ülke ve bölgede de tespit edildiği bildiriliyor.

Dünya şu sıralar COVID-19 kriziyle meşgulken sera gazı emisyonlarına bağlı küresel ısınmanın yarattığı tehdit hâlâ ortadan kalkmadı. Salgının yayılmasını önlemek için dünya genelinde uygulanan karantina sürecinde karbondioksit (CO2) ve diğer sera gazı emisyonlarında %17'lik düşüş görülse de bu etkinin kısa vadeli olduğu belirtiliyor. Bunun sebebi ise metan (CH4) gazı moleküllerinin atmosferde 12 yıla kadar, karbondioksit moleküllerinin ise (CO2) 200 yıla kadar varlıklarını sürdürebilmesi.

Uzun vadeli değişimi başarmak istiyorsak, bunu bir krizin sonucu olarak değil, uluslararası koordinasyonu sağlayarak, devamlı sorgulayarak ve farkındalığı arttırarak gerçekleştirmek zorundayız.