2019 Nobel Fizyoloji/Tıp Ödülü, hücrelerimizin oksijen düşüklüğü olarak bilinen hipoksiye nasıl tepki verdiğiyle ilgili araştırmaları nedeniyle Sir Peter Ratcliffe, Gregg Semenza ve William Kaelin'e verildi. Ekip, hücrelerin hipoksiye verdiği tepkinin moleküler mekanizmalarını açıklamayı başardılar.

O zaman soralım: Nefesinizi en fazla ne kadar tutabilirsiniz? 30 saniye? 1 dakika? 2 dakika? İsterseniz deneyin!

Hayvan etinin tüketiminden kaçınılması yüzlerce yıldır etik, dini, çevresel ve sağlıkla ilgili nedenlerden dolayı savunulmaktadır. Vejetaryen beslenmenin metabolik sendrom, obezite, dislipidemi, diyabet ve kardiyovasküler hastalık risklerinin azalmasına yarar sağladığına dair kanıtlar bulunmaktadır.^[1][2] Öte yandan vejetaryen beslenmenin malnütrisyona, anemiye, diş erozyonlarına ve osteopeniye yol açabileceğine dair kanıtlar da vardır.^[3][4] Son araştırmalar, vejetaryen beslenmeyi benimsemenin ardındaki nedenler arasında genetik yatkınlıkların da olabileceğini göstermektedir.

Birleşik Krallık Biyobankasından alınan 500.000 kişiye ait veriler üzerinde yapılan bir araştırmada en az bir yıl boyunca vejetaryen diyete bağlı kalan insanlarda bu durumla ilişkili bir dizi gen keşfedilmiştir. Vejetaryenlikle güçlü bir şekilde bağlantılı olan, beyin fonksiyonunda ve enerji olarak kullanılacak yağların parçalanmasında rol oynayan üç gen bildirilmiştir.

Kozmik mikrodalga arkaplan ışınımı (CMB), evrenin yaklaşık 380.000 yıl yaşındaki halinden arta kalan ve günümüzde gökyüzünün her bölgesinden yaklaşık 2.73 K sıcaklıkta ölçtüğümüz bir mikrodalga ışınımıdır. Bu cümledeki en önemli ifade, yaklaşık 2.73 K ifadesi, çünkü bu ışınımın gökyüzündeki dağılımı incelediğimizde, mikrokelvin (0.001 K) düzeyinde sıcaklık dalgalanmaları olduğunu görüyoruz. Bu dalgalanmaların analizini de kuvvet tayfı ile yapıyoruz. Yani Hubble sabiti, evrenin yoğunluğu (baryonik madde yoğunluğu, karanlık madde yoğunluğu), evrenin geometrisi, evrenin yaşı gibi kozmolojik parametreler hakkında edindiğimiz bilgiler, CMB'deki sıcaklık dalgalanmalarının analizine dayanıyor.

Yukarıdaki CMB haritasından da görüldüğü üzere, CMB üzerinde bazı bölgeler diğerlerine göre daha soğukken bazıları da diğerlerine göre daha sıcaktır (mavi ve kırmızı bölgeler). Fakat ortalamaya baktığınızda 2.73 K'lik bir sıcaklık görülür, bu dalgalanmalar yalnızca mikrokelvin (0.001 K) düzeyindedir. Buna rağmen, bu görüntü evrenin dinamiği hakkında oldukça önemli bilgiler taşır.

Martin-Bell Sendromu olarak da bilinen Frajil X Sendromu, öğrenme güçlükleri ve bilişsel bozulma dahil olmak üzere bir dizi gelişimsel soruna neden olan genetik bir durumdur. Genellikle bu rahatsızlıktan erkekler, kadınlardan daha şiddetli etkilenir.

Frajil X Sendromuna sahip bireylerin yaklaşık üçte biri, iletişimi ve sosyal etkileşimi etkileyen otizm spektrum bozukluğu özelliklerine sahiptir. Erkeklerin çoğunda hafif ila orta düzeyde zihinsel engel bulunurken etkilenen kadınların yaklaşık üçte biri zihinsel engellidir. Sendromdan etkilenen çocuklar genellikle 2 yaşına kadar konuşma ve dil gelişimini geciktirir. Ayrıca, yerinde duramama veya dürtüsel eylemler gibi hiperaktif davranışlara sahip olabilir.

Öğrenme ve bellek sinir sistemimizin en önemli özelliklerindendir. Öğrenme dünya ile ilgili bilgi edinme ve bellek edinilen bu bilginin kodlanma, depolanma ve daha sonra geri çağrılma süreçleridir. Bu süreçler olmaksızın sinir sistemimizin fonksiyonunun büyük ölçüde bozulacağı ve belleği etkileyen dramatik hastalıklardan görülebildiği gibi mental hayatımızın anlamsızlaşacağı açıktır. 

Geçtiğimiz 50 yılda uygun deneysel modellerin oluşturulması ve moleküler biyoloji alanındaki gelişmelerin sinirbilime uygulanması ile birlikte öğrenme ve bellek süreçlerinin altında yatan moleküler mekanizmalar hakkında çok önemli ilerlemeler kaydedildi.

Evrimsel biyolojinin gelişmesi ve interdisipliner olarak hemen her bilim dalında kullanılmaya başlanmasıyla birlikte artık kesin olarak biliyoruz ki insan da sıradan bir hayvan türüdür. Her canlı gibi, insan da diğer tüm canlılarla evrimsel bir geçmişi paylaşmaktadır.

Benzer şekilde kesin olarak bildiğimiz bir diğer nokta, insanın bu akıl almaz sayıdaki canlıların her biriyle akraba olduğu, ancak en yakın akrabasının Pan cinsi, yani şempanzeler ve bonobolar olduğudur. Ondan sonra sırasıyla goriller ve orangutanlar gelir.

Radyokarbon tarihleme veya daha çok bilinen adıyla karbon-14 yöntemi, arkeolojik çalışmalarda en çok kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntem, elde edilen arkeolojik buluntunun ne kadar eski olduğunu hesaplamakta kullanılır. Şüphesiz bu amaçla kullanılan yöntemlerin de en meşhurudur.

1940'ların sonlarında Willard Libby tarafından geliştirilen ve 1960 yılında Nobel Kimya Ödülü ile taçlandırılan bu yöntem, tarihsel ve prehistorik olayların kronolojisinin oluşturulmasında devrim niteliğinde bir yenilik getirmiştir. Libby'nin bu yeniliği, C-14 izotopunun yarı ömrü ve radyoaktif bozunma prensiplerine dayanarak arkeolojik buluntuların, jeolojik katmanların ve çevresel örneklerin yaşının yüksek doğrulukla belirlenmesini sağlamaktadır.

1980 yılında otobiyografisi In Joy Still Felt yayımlandığında, Isaac Asimov, ilk romanı Pebble in the Sky*ın (1950) basılmasından bu yana geçen otuz yıl içinde 200’den fazla kitap yayımlamıştı. Bunun yanı sıra, saymayı bile başaramayacak kadar çok hikaye ve deneme yayımladı. Bunlardan biri olan **The Prolific Writer**, ilk olarak The Writer dergisinin Ekim 1979 sayısında yer aldı ve bu kadar üretken olmanın getirdiği karışık nimetleri inceliyor. Üretken olmak için, uyarıyor, „tek bir amaca odaklanmış, durmaksızın çalışan bir insan“ olmak gerekiyor.

Asimov’un yayımladığı eserlerin listesini incelerken, yazılarının geniş yelpazesi dikkati çekiyor; matematik ve bilim üzerine onlarca kitaptan (Columbia Üniversitesi’nden kimya alanında doktora derecesine sahiptir) tarih incelemelerine ve İncil ve Shakespeare rehberlerine kadar. Ancak, isminin bu kadar tanınır hale gelmesinin nedeni, bilim kurgu eserleridir: **Foundation** üçlemesi, Arthur Clarke’ın **2001** ve Robert Heinlein’ın **Stranger in a Strange Land**’i ile birlikte, Amerikan bilim kurgu edebiyatının tartışmasız en önemli eserlerinden biridir.