Kedi ve Köpekler Vejetaryen veya Vegan Beslenebilir mi?

Bu soruya şu şekilde kısa bir cevap verilebilir: Kedilerin vejetaryen/vegan beslenmesi genel olarak tavsiye edilmemektedir. Köpekler ise çok dikkatli ve eğitimli bir şekilde uygulandığı müddetçe vejetaryen/vegan diyeti tolere edebilir. İzah edelim:

Kediler ve köpekler, Carnivora (Etçiller) takımının insan aracılığıyla evrimleştirilmiş iki önemli grubudur. Etçiller takımı beslenme tiplerine göre tanımlanmış olsalar da, her etçil birebir aynı diyeti paylaşmaz. Aynı zamanda "Her etçil, sadece et yemek zorundadır." diye bir genelleme de yapmak doğru değildir. Aslına bakarsanız birçok etçil hayvan bitki-temelli besinleri tüketebilir; bazı otçul hayvanlar da hayvan-temelli besinleri sindirebilir. 

Sadece "zorunlu etçil" hayvanlar sadece (veya ezici bir çoğunlukla) etle beslenmek zorundadırlar. Çünkü bu hayvanların çok yüksek protein tüketimine ihtiyaç duyarlar. Kediler, zorunlu etçillerin en iyi bilinen örneklerinden birisidir. Kartal, şahin gibi yırtıcı kuşlar, tarsiyerler, yunuslar, deniz aslanları, timsahlar, birçok yılan ve sürüngen de zorunlu etçillerdir. Kediler zorunlu etçil oldukları için, vejetaryen/vegan diyetle asla beslenmemelidirler. Köpekler ise zorunlu etçil değildirler; bu nedenle, vejetaryen veya vegan diyete daha açıktırlar. Ancak bu, köpekler için bu tür bir diyetin uygun veya tercih edilir olduğu anlamına gelmemektedir.

Ne kediler ne de köpekler vücutlarında A ve D vitaminlerini üretebilirler. Dolayısıyla bu iki canlı da bu vitaminleri dışarıdan almak zorundadırlar. Ne var ki vücutlarındaki biyokimyasal süreçlerin düzgün çalışabilmesi için almaları gereken D vitamini tipi D3'tür ve bu sadece hayvan-temelli ürünlerde bulunur. Bitkilerde bulunan D2 vitamini bu iki etçil için de yeterli değildir. Fakat kedileri köpeklerden ayıran bir diğer nokta vardır: Taurine aminoasidi. Köpekler vücutlarında taurine aminoasidini üretebilse de, kediler bunu yapamazlar.

Taurine, hayvansal dokularda bol miktarda bulunan bir aminoasittir, bu nedenle kedilerin hayvan-temelli ürünlerle beslenmesi gerekmektedir. Köpekler de vejetaryen diyete tolerans gösterebilseler de, taurine yetmezliği çok ciddi bir sorundur ve iki canlı türünde de kardiyomiyopatiye (zayıf kasılmalara sahip, kan pompalama gücüyü yitirmiş, iri kalp yapısı) neden olabilir. Bunun haricinde taurine yetmezliği üreme sorunlarına, büyüme sorunlarına ve görme problemlerine neden olabilir. Tufts Cummings Veterinerlik Fakültesi'nde görev alan ve sertifikalı bir veteriner diyetisyen ve beslenme bilimcisi olan Yrd. Doç. Dr. Cailin Heinze şöyle söylüyor:

Kediler için vejetaryen diyet hiç uygun değildir. Fizyolojilerine tamamen terstir. Kesinlikle tavsiye etmemekteyiz. Köpekler için bu tür diyet elbette mümkündür; ancak çok ama çok dikkatli olmak gerekir. Köpeklerini bu tür diyetle besleyenlerin yapabileceği çok fazla hata bulunmaktadır. Üstelik köpekler için bu diyetler, et içeren diyetlere kıyasla daha faydalı da değildir.

Bu konuda daha fazla bilgi ve farklı bir perspektif için, Scientific American dergisinde yayınlanan bir yazıya kulak verelim:

Kediler Vegan Diyetle Beslenebilir Mi?

Köpekler ve diğer hepçillerden (hem otçul hem etçil) farklı olarak kediler gerçek (yani "zorunlu") etçillerdir: Kendi besinsel ihtiyaçlarını diğer hayvanları tüketerek karşılarlar ve çoğu diğer memeliden daha yüksek bir protein gereksinimine sahiptirler. Kediler etten, bitki temelli besinlerden yeterince alınamayacak olan belirli kilit besinleri sağlar (taurin, araşidonik asit, A ve B12 vitamini dahil). Kediler, bu besinlerin devamlı bir tedariği olmadan, karaciğer ve kalp sorunlarının yanısıra, deri tahrişi ve duyma kaybı yaşayabilir.

Bu nedenle bir kedinin ideal beslenme düzeni çoğunlukla, kemirgenler, kuşlar, küçük sürüngenler ve amfibiler gibi küçük avlardan sağlanan protein ve yağlardan oluşur. Bazı kediler çimen ve diğer bitkileri çiğner, fakat çoğu biyolog, selülozu çok olan böylesi yiyeceklerin sadece sindirime yardımcı olma görevi gördüğü ve eğer varsa, sınırlı besin değeri sağladığı konusunda hemfikirdir.

Elbette ev kedinize, kendi tercih ettiği avı sürekli sağlamak, pratik veya insancıl değildir; ayrıca kediler, kendi başlarına yiyecek aramaya bırakılırlarsa, yerel vahşi yaşam nüfuslarına çok zarar verebilir. Bu yüzden bizler onları, hayvansal ürünlerle bitki temelli nişastalı yiyecekleri birleştiren kuru "topaklarla" veya et temelli konserve "yaş" besinlerle besleriz ve bunların çoğu, tamamen doğal bir durumda muhtemelen kedilerin asla karşılaşmayacağı ve çok daha azının avlayıp öldüreceği hayvanların parçalarını içerir.

Portland'da, Oregon’s Best Friends Veteriner Tıp Merkezi'nde bir kedi uzmanı olan Veteriner Hekim Marla McGeorge, kedinizini vejetaryen veya vegan olmaya zorlamakla ilgili sorunun, bu gibi beslenme düzenlerinin uygun kedi sağlığı için gerekli olan amino asitleri sağlamayı başaramadığını ve kedilerin işleyebilmek için evrimleşmemiş olduğu karbonhidratları çok fazla içerdiğini savunuyor. McGeorge, besinsel boşluk arasında köprü kurmak isteyen toz temelli destekler konusunda ise, bu gibi formüllerin, kedilerin vücudu tarafından gerçek bir şey gibi kolayca emilemeyebileceğini söylüyor.

Bazıları şiddetle karşı çıkacaktır. Kediler, köpekler ve dağ gelincikleri için tamamen vejetaryen mamaların yapımcıları olan Evolution Diet, kendi etsiz tekliflerinin 15 yıldır pazarda olduğunu, sağlıklı ve besleyici olduğunu, aksine, birçok kedi ve köpeğin yaşamlarını uzattığını, hatta kronik sağlık sorunlarını tersine çevirdiğini söylüyor. Markanın internet sitesinde çoğu ünlü evcil hayvan mamas markasının ürünlerinde atar damar tıkayıcı etkiye sahip hayvan yağı, hastalıklı doku, steroid büyüme hormonu ve antibiyotik içerdiği ve bunun evcil hayvanlara olan zararının, insanlara olandan daha az olmadığı iddia ediliyor. Dahası, sitede vegan mamalarını dört gözle bekleyen mutlu ve güçlü evcil hayvanları olduğunu iddia eden sadık müşterilerinden gelen geri bildirimler de bulunuyor.

Kedilere, diğer türlü sadece ette bulunan besinleri sağlayan destekleri ve "Vegacat" yumaklarını üreten Harbingers of a New Age, ürünlerinin kullanıcılara kendi mutfaklarında, kendi yaşam şekillerine uyan tarifleri seçerek mama hazırlamasına olanak sağladığını söylüyor.

Vejetaryen evcil hayvan tartışması, vejetaryen evcil hayvan sahipleri ile veteriner hekimler arasındaki çekişmeli bir tartışma ve yakın zamanda sona erecek gibi görünmüyor. Anlaşılan o ki en iyi yaklaşım, et içermeyen desteklerin ve/veya mamaların bazılarını denemek. Eğer kediniz onları yemezse veya yediğinde sağlığını koruyamazsa (görmek amacıyla bir kontrol için kediyi veteriner hekime götürün), onu daha önce beslediğiniz şeye geri dönebilirsiniz.