Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Karbon Yakalama, Kullanma, Depolama (KYKD) Nedir?

Yerden Çıkarılan Karbonu Yakalayıp Geri Gömme Yöntemi, Fabrika ve Santrallerin Saçtığı Karbondioksit Emisyonlarını Engelleyebilir mi?

Karbon Yakalama, Kullanma, Depolama (KYKD) Nedir? Oli Scarff/AFP/Getty Images
Karbon yakalama programına dahil olan, İngiltere'deki Drax Kömür ve Biyokütle Santrali'nin 2015'te çekilmiş bir fotoğrafı.
6 dakika
10,273
Tüm Reklamları Kapat

Karbon Yakalama, Kullanma ve Depolama (İng: "Carbon capture, usage and storage" ya da kısaca "CCUS"), büyük fabrikalar ve enerji santralleri tarafından üretilen karbondioksitin atmosfere ulaşmasını ve küresel ısınmaya katkı sağlamasını engelleyebilen farklı teknolojiler zincirini ifade eder. İlk adım, fabrika bacalarına karbon yayılımı olmadan önce hapseden çözücü filtreler (İng: "solvent filter") takmaktır.

Gaz, daha sonra kullanılabileceği veya depolanabileceği yerlere aktarılabilir. Karbondioksitin çoğu fosil yakıtların geldiği ilk yer ve iklim krizine katkı sağlayamayacak yer olan yer altına pompalanır; ama bir kısmı, plastik yapmak, sera bitkileri yetiştirmek ve hatta karbonatlı gazlı içecekler üretmekte bile kullanılabilir. Eğer tutulan karbonun son durağı bir depo alanı değil de, bir diğer ürüne dönüştürüp kullanmak ise, bu yönteme Karbon Yakalama ve Yararlanma (İng: "Carbon capture and utilization" ya da kısaca "CCU") denir.

Tüm Reklamları Kapat

Karbon Yakalama, Kullanma ve Depolama Teknolojisi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Karbon Tutma Teknolojisi Nasıl Çalışıyor?

Geoengineering Monitor sitesinden Anja Chalmin, süreci şöyle anlatıyor:

Yakalama ve depolama her zaman karbondioksit ayırma işlemleriyle başlar ve CO2’yi ortam havasından ya da sanayi emisyonlarından yakalayabilen teknolojileri temel alır. Bütün CO2 ayırma yöntemleri atmosferden ya da egzoz gazlarından CO2 ayıklamak için kimyasal reaksiyonlardan faydalanırlar. Bu alanda kullanılan en gelişmiş iki işlem, sıvı çözücü ve katı emicilerdir. CO2, sıvı çözücünün içinde çözünür ya da katı emicinin yüzeyine yapışır.

Karbon Tutma Teknolojisi Nerelerde Kullanılıyor?

Ticari olarak faaliyet gösteren yaklaşık 20 CCUS projesi var. Bu sayı, dünyadaki karbon yayılımını temizlemek için yeterli değil. Bu alandaki öncü ülkeler Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Norveç ve Çin. Her ne kadar CCUS projesi yavaş başlamış olsa da Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) bildirdiğine göre son 3 yılda 30 yeni proje kabul edildi. Ne yazık ki, Dünya'yı endüstri öncesi dönemdeki seviyeye göre 1.5 C° fazla ısıtan karbon yayılımını engelleyebilmek için bundan fazlasına ihtiyaç var.[1]

Tüm Reklamları Kapat

Karbon Tutmaya Neden İhtiyacımız Var?

Uluslararası Enerji Ajansı'na göre CCUS projesi, karbondioksit yayılımını neredeyse beşte bir oranında azaltabilir ve iklim krizi ile mücadeledeki maliyeti %70 oranında azaltabilir. CCUS'un gerekli olmasının en önemli nedenlerinden biri, ağır sanayinin; yani gübre üreticileri, çelik fabrikaları ve çimento üreticilerinin daha temiz enerjiyle çalışmaya uyum sağlamasının zor ve pahalı olmasıdır. CCUS'u geliştirmenin bir başka önemli nedeni de hidrojen potansiyelini ortaya çıkarmaktır.

Hidrojen, fosil yakıtların yerine uçaklarda, trenlerde, fabrikalarda hatta ev ısıtmada kullanılabilecek temiz bir gazdır. Ancak fosil yakıt gazından hidrojen üretmek için karbon yakalama kullanılmazsa, atmosferde karbon yayılımı devam edecektir. Hidrojen, yenilenebilir enerji ile çalışan elektroliz makineleri sayesinde sudaki hidrojen ve oksijen moleküllerinin ayrıştırılmasıyla elde edilebilir ancak bu daha pahalı bir yöntemdir.

Günümüzde Geliştirilen Karbon Yakalama Teknikleri Neler?

Türkçimento tarafından yayınlanan bir "Sektörel Öncelik" dokümanında şöyle yazılıyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Günümüzde halen yatırım maliyetleri yüksek olan ve geliştirilmesi gereken endüstriyel ölçekli karbon yakalama ve depolama teknikleri genel olarak üç başlık altında incelenebilir. Bunlar, Yakma Öncesi Yakalama (Pre-Combustion CO2 Capture), Yakma Sonrası Yakalama (Post-Combustion CO2 Capture) ve Oksi-yakıt Yakma Tutumu (Oxy-fuel) teknikleridir. Bu teknikler günümüzde halen geliştirme aşamasındadır.

Yakma öncesi yakalama (tutum) tekniğinde, yanma işlemi öncesinde katı yakıt, buhar ve oksijence zengin basınçlı bir ortamda ısıtılarak gaz yakıt formuna dönüştürülür. Bu yakıt hidrojen ve karbonmonoksit bileşimli olup sentez gazı (syngas) olarak da adlandırılır. Bu teknikte karbon, sentez gazı yanmadan önce fiziksel veya kimyasal absorpsiyon yöntemleriyle ayrıştırılır ve depolanırlar.

Yakma sonrası yakalama tekniğinde, yanma işlemi sonrası ortaya çıkan karbondioksit kimyasal çözücüler yardımıyla ayrıştırılmakta ve depolanmaktadırlar.

Oksi-yakıt yakma tutumu teknolojisinde yanma işleminde hava yerine yüksek saflıkta oksijen kullanılmaktadır. Böylece yanma sonucunda daha yüksek sıcaklık elde edilirken açığa çıkan CO2 ve H2O bakımından zengin baca gazlarının yakıcılarda tekrar kullanılabileceği değerlendirilmektedir.

Karbonu Yer Altında Ne Kadar Süreyle Tutabiliriz?

Bu konuda kesin bir öngörüde bulunmak zordur. Eğer karbonun depolanacağı jeolojik lokasyonlar stratejik ve başarılı bir şekilde seçilebilirse, teknik olarak yakalanan karbondioksiti milyonlarca yıl boyunca yer altında tutmak mümkün olabilir. Bu sürede kuşkusuz bir miktar karbondioksit öyle veya böyle yüzeye sızacak ve atmosfere ulaşacaktır; ancak yapılan hesaplamalar, yaklaşık 1000 yıllık bir süre zarfında, depolanan karbondioksitin %99'unun yer altında tutulabileceğini öngörmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Buradaki en temel risklerden birisi, bu tür projelerde depolanacak karbondioksitin, bugüne kadar görülmemiş miktar ve ölçekte karbondioksitle başa çıkmayı gerektirmesidir. Bu konudaki teknolojik deneyim noksanlığı, öngörülemeyecek düzeyde problemi beraberinde getirebilir (tabii ki bu, bir yerden başlamamak için yeterli bir neden değil). Örneğin 1.000 MW'lık bir kömür santrali için geliştirilecek bir karbon yakalama projesi, günde 30.000 ton karbondioksitin depolama alanına gönderilmesini gerektirmektedir. Bu sırada kullanılan iletim boruları çatlayabilir ve gaz sızdırabilir. Bu, çevre için büyük bir felakete neden olabilir: 48 santimetre çapında ve 8 kilometre uzunluğunda bir taşıma borusunun çatlaması sonucunda sadece 3-4 dakika içerisinde 1300 ton karbondioksit atmosfere saçılabilir.[2]

Yöntemle İlgili Sorunlar Neler?

Her ne kadar yöntem kulağa hoş gelse de, CO2 yakalama, tüm sürecin sadece ilk aşamasından ibarettir ve tek sorun, bunun depolanması da değildir. Ortada bir de enerji korunumu problemi vardır: CO2'i yakalamak için kullanılan filtrelerin bu yakalanan gazı salması gerekir ki, bu sayede tekrardan filtreleri daha fazla CO2 yakalamakta kullanabilelim. Ancak bu rejenerasyon işlemi, genellikle yüksek sıcaklıkta (80-800°C) yapılır ve dolayısıyla bu yüksek sıcaklık da yüksek enerji girdisi gerektirir.[3] Chalmin, şöyle yazıyor:

Doğrudan Hava Yakalama (İng: "Direct Air Capture" veya kısaca "DAC") işlemleri, 1 ton CO2 yakalamak için 5-11 GJ elektrik ve/veya termal enerjiye gereksinim duyar. Yakalama işleminin yüksek enerji tüketimini bir karşılaştırma ile göstermek gerekirse, 2018 yılında EU-28’in yıllık ortalama hane elektrik tüketimi kişi başı 5,68 GJ olarak gerçekleşmiştir.

Kömürle çalışan termik santraller gibi, fosil yakıtların yakılması ile ortaya çıkan CO2’yi yakalamak, fosil yakıt tüketimini %30 yükseltmektedir. Bu da CO2 yakalama teknolojisi kullanarak aynı enerjiyi üretmek için daha çok fosil yakıtın çıkarılması ve yakılması gerektiği anlamına gelir.

Tüm Reklamları Kapat

Yani karbondioksit salınımını azaltma çabamız, çok daha yüksek enerji sarfiyatını (ve dolayısıyla o enerjiyi karşılamak için daha fazla karbondioksit açığa çıkarmayı) beraberinde getirebilir. Bu ilave enerji tüketimi, daha önce bahsi geçen enerji tüketimi hesaplarına dahil edilmelidir ve verimlilik, bu çerçevede hesaplanmalıdır.

Yakalanan Karbondioksite Talep Var mı?

Buradaki sorunlardan bir diğeri, yakalanan CO2 eğer depolanmayacaksa ve herhangi bir diğer ürüne dönüştürülecekse (veya diğer süreçlerde kullanılacaksa), bu gaza olan talebin ne düzeyde olduğudur. Uluslararası Enerji Ajansı'na göre, sanayi üretiminde hammadde olarak kullanmak üzere yıllık küresel CO2 talebi 230 milyon ton civarındadır.[4] Bu miktar, Dünya genelinde salınan karbondioksit gazının sadece %1'ine karşılık gelmektedir (ancak talebin her yıl yaklaşık %1.7 artması beklenmektedir).[4] Dolayısıyla başka yerlerde kullanılacak olsa bile, gazın %99'a yakın bir kısmının depolanması gerekecektir.

Sonuç

Görülebileceği gibi Karbon Yakalama, Kullanma ve Depolama teknolojisi, şu anda sorunsuz bir teknoloji değil; ancak bu yönteme olan ilgi her geçen yıl biraz daha artıyor. Her ne kadar net bir sayı vermek zor olsa da, 2020 yılı itibariyle Dünya genelinde bu teknolojiye olan yatırımın 715 milyon euro civarında olduğu hesaplanıyor. Bu teknoloji, şu anki haliyle Dünya'yı küresel ısınma felaketinden kurtarabilecek gibi gözükmüyor; fakat bu alanda yapılacak çalışmalar ve iyileştirmeler, yeni teknolojilerin ve yaklaşımların önünü açabilir ve belki de bir gün atmosferik sera gazlarının önemli bir bölümünü azaltmakta ve geri dönüştürmekte bir araç haline gelebilir. Şimdilik o gelecek, biraz uzak gözüküyor.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
28
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Umut Verici! 9
  • Tebrikler! 5
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Muhteşem! 2
  • Bilim Budur! 2
  • Korkutucu! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • İnanılmaz 1
  • Üzücü! 1
  • Güldürdü 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 20:05:57 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10033

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı, et al. Karbon Yakalama, Kullanma, Depolama (KYKD) Nedir?. (31 Ocak 2021). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10033
Bakırcı, Ç. M., Kaya, . (2021, January 31). Karbon Yakalama, Kullanma, Depolama (KYKD) Nedir?. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/10033
Ç. M. Bakırcı, et al. “Karbon Yakalama, Kullanma, Depolama (KYKD) Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 31 Jan. 2021, https://evrimagaci.org/s/10033.
Bakırcı, Çağrı Mert. Kaya, . “Karbon Yakalama, Kullanma, Depolama (KYKD) Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 31, 2021. https://evrimagaci.org/s/10033.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close