Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Karanlık Madde ve Normal Madde, Kütleçekimi Olmadan Etkileşime Girebiliyor!

3 dakika
729
Karanlık Madde ve Normal Madde, Kütleçekimi Olmadan Etkileşime Girebiliyor! World Atlas
Tüm Reklamları Kapat

Karanlık madde, evrenin toplam kütle-enerji içeriğinin yaklaşık %27'sini oluşturmakta olup kozmik yapı ve evrimi anlamamız açısından önemli olan birkaç genel özelliğe sahiptir. Olağan maddeden farklı olarak, karanlık madde elektromanyetik olarak etkileşime girmez; bu da onun elektromanyetik radyasyona görünmez hale gelmesine ve dolayısıyla yalnızca kütleçekimsel etkileri aracılığıyla tespit edilebilmesine neden olur. Ancak The Astrophysical Journal Letters dergisinde yayınlanan yeni bir araştırma bildiklerimizi değiştirebilir. Araştırmaya geçmeden önce karanlık madde ile normal madde arasındaki ilişkiyi incelemekte yarar var.

Karanlık maddenin varlığı, galaksilerin dönüş eğrileri, kütleçekimsel merceklenme fenomenleri ve kozmik mikrodalga arka plan dalgalanmaları gibi çeşitli astrofizik gözlemlerden çıkarılmaktadır. Bu gözlemler, görünür kütle ile galaksiler ve daha büyük ölçeklerde gözlemlenen kütleçekimsel etki arasında önemli bir uyumsuzluk olduğunu göstermektedir.

Karanlık maddenin zayıf etkileşimli büyük kütleli parçacıklar (WIMP'ler), aksiyonlar veya steril nötrinolar gibi baryon dışı parçacıklardan oluştuğu iddia edilmekte ve bu parçacıkların standart model parçacıklarıyla etkileşimde düşük kesit alanlarına sahip olması beklenmektedir. Bu parçacıkların, erken evrende termal denge ile ayrıldıkları ve böylece büyük ölçekli yapı oluşumunu etkileyen bir kalıntı yoğunluğu oluşturdukları düşünülmektedir. Ayrıca, karanlık madde mevcut evrende ışınsal olmayan bir doğaya sahip olup kütleçekimi etkisi altında bu parçacıkların kümelenmesine izin vererek galaksilerin etrafında halkalar oluşturur. Karanlık madde halkalarının karmaşık dağılımı ve dinamikleri, galaksi oluşumu ve evrimini anlamak için önemlidir; çünkü bu halkalar, baryonik maddenin etkileşimde bulunduğu kütleçekimsel manzarayı belirleyerek gözlemlenen evrenin yapısını şekillendirir.

Tüm Reklamları Kapat

Karanlık Madde ile Normal Maddenin Kütleçekimsel Etkileşimleri

Karanlık madde ve normal (baryonik) madde arasındaki kütleçekimi etkileşimleri, evrenin büyük ölçekli yapısını ve galaksiler ile galaksi kümelerinin oluşumunu anlamak için temeldir. Elektromanyetik kuvvetler aracılığıyla etkileşime girmeyen karanlık madde, esas olarak kütleçekimi yoluyla etkisini gösterir ve evrendeki görünür maddenin dinamiklerini şekillendirir. Bu etkileşim, galaksileri saran ve yıldız hareketinden kaynaklanan santrifüj kuvvetlerini dengelemek için gerekli olan, kütleçekimini sağlayan ve karanlık madde halkaları tarafından oluşturulan kütleçekimi potansiyeli aracılığıyla ölçülebilir.

Galaksi dönüş eğrilerinin gözlemleri, sarmal galaksilerdeki yıldızların hızlarının büyük yarıçaplarda sabit kaldığını ortaya koymuştur; bu durum, yalnızca görünür kütleye dayanan Newton'cu dinamiklerin öngörülerine ters düşmektedir. Bu uyumsuzluk, galaksi halesi içinde önemli miktarda karanlık maddenin varlığını önermektedir.

Ayrıca, uzaktaki nesnelerin ışığının büyük karanlık madde yapıları etrafında bükülmesiyle meydana gelen kütleçekimsel merceklenme etkisi, kümelerdeki karanlık maddenin dağılımı ve yoğunluğu için kritik kanıtlar sunarak karanlık maddenin esas olarak baryonik madde ile kütleçekimi yoluyla etkileştiği fikrini güçlendirmektedir. Karanlık ve normal madde arasındaki kütleçekimi kuvvetlerinin etkileşimi, baryonik maddenin karanlık madde halkalarına eklenmesini kolaylaştırır, yıldız oluşumunu teşvik eder ve baryonik gazın termodinamik durumlarını şok ısıtma ve soğutma süreçleri aracılığıyla etkiler. Dolayısıyla, bu kütleçekimi etkileşimlerini anlamak, karanlık madde hakimiyetindeki bir evrende kozmik yapıların evrimini ve galaksilerin hiyerarşik oluşumunu modellemek için esastır.

Araştırma Nasıl Yapıldı?

Araştırmacılar, Samanyolu Galaksisi'nin yakınlarında bulunan altı ultra soluk cüce galaksiyi (UFD) inceleyerek karanlık madde ve normal madde arasındaki etkileşimlerin doğasına dair yeni bulgular elde ettiler. Bu cüce galaksiler, beklenenden daha az sayıda yıldıza sahip olmalarına rağmen yüksek kütle değerlerine sahip oldukları için karanlık madde açısından önemli sistemler olarak kabul edilmektedir. Araştırmanın amacı, bu galaksilerde karanlık madde ve normal madde arasındaki etkileşimlerin sadece kütleçekimiyle sınırlı olup olmadığını belirlemekti.

Tüm Reklamları Kapat

Çalışmada, eğer karanlık madde ve normal madde sadece kütleçekimi yoluyla etkileşiyorsa cüce galaksilerin merkezlerinde yıldız yoğunluğunun daha fazla olması, kenarlarında ise daha dağınık olması bekleniyordu. Ancak araştırma sonucunda yapılan bilgisayar simülasyonları, UFD'lerdeki yıldızların dağılımının homojen olduğunu ve yıldızların galaksinin her yerinde eşit olarak yayıldığını ortaya koydu.

Bu bulgu, yalnızca kütleçekimsel etkileşimlerle açıklanamamakta ve karanlık madde ile normal madde arasında bilinmeyen bir etkileşim türü olabileceğini düşündürmektedir. Sonuç olarak bu çalışma, karanlık madde teorilerinin gözden geçirilmesi gerektiğini ve karanlık maddeyi tespit etme yöntemlerinin geliştirilmesine olanak tanıyabilecek önemli ipuçları sunmaktadır. Ancak, etkileşimlerin nedeninin tam olarak ne olduğu hâlâ bir gizemdir ve bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
15
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

Feragatname: Evrim Ağacı, doğrudan üniversiteler, akademik dergiler veya resmi bilim kurumları tarafından yayınlanan bu basın açıklamalarını temel editöryal düzenlemeden geçirmektedir; ancak açıklamaların isabetliliğinden sorumlu değildir.

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 3
  • Tebrikler! 1
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 06/12/2024 01:16:05 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/18706

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Işık
İspat Yükü
Olumsuz
Diyabet
Moleküler Biyoloji
Endokrin Sistemi
Nöron
Kurbağa
Fizyoloji
Dünya Dışı Yaşam
Uzay Aracı
Metal
Doğru
Kanser Tedavisi
Toprak
Coğrafya
Doku
Kahve
Doğum
Tehlike
Cinsellik Araştırmaları
Yatay Gen Transferi
Fobi
Odontoloji
Biyoteknoloji
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
H. Avcı, et al. Karanlık Madde ve Normal Madde, Kütleçekimi Olmadan Etkileşime Girebiliyor!. (16 Ekim 2024). Alındığı Tarih: 6 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/18706
Avcı, H., Alparslan, E. (2024, October 16). Karanlık Madde ve Normal Madde, Kütleçekimi Olmadan Etkileşime Girebiliyor!. Evrim Ağacı. Retrieved December 06, 2024. from https://evrimagaci.org/s/18706
H. Avcı, et al. “Karanlık Madde ve Normal Madde, Kütleçekimi Olmadan Etkileşime Girebiliyor!.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, 16 Oct. 2024, https://evrimagaci.org/s/18706.
Avcı, Hüseyin. Alparslan, Eda. “Karanlık Madde ve Normal Madde, Kütleçekimi Olmadan Etkileşime Girebiliyor!.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, October 16, 2024. https://evrimagaci.org/s/18706.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close