Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Kalay

Kalay Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?

Kalay Wikipedia
kalay
4 dakika
9,136
Evrim Ağacı Akademi: Periyodik Cetvel ve Elementler Yazı Dizisi

Bu yazı, Periyodik Cetvel ve Elementler yazı dizisinin 50. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Hidrojen" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Özellikler

Kalay atom numarası 50, sembolü Sn olan kimyasal bir elementtir. Kalay, görünüş olarak soluk sarı gümüşi bir metaldir. Kalay, indiyum gibi, fazla kuvvet uygulanmadan kesilebilecek kadar yumuşaktır. Bir kalay çubuğu büküldüğünde, kalay kristallerinde ikizleşmenin bir sonucu olarak "kalay çığlığı" olarak adlandırılan ses duyulabilir; bu özellik indiyum, kadmiyum, çinko ve donmuş cıva elementlerinde de görünür. Katılaştıktan sonra saf kalay, çoğu metal gibi ayna benzeri bir görünüm sağlar. Bununla birlikte, çoğu kalay alaşımı, metal donuk gri bir renk şeklinde katılaşır.

Kalay, periyodik elementler tablosunun 14. grubunda yer alan bir geçiş metalidir. Kalay, grup 14'teki komşularının her ikisine, germanyum ve kurşuna kimyasal bir benzerlik gösterir ve iki ana oksidasyon durumuna sahiptir: +2 ve daha kararlı +4. Kalay, dünyadaki en bol 49. elementtir ve 10 kararlı izotop ile sihirli proton sayısı sayesinde periyodik tablodaki en fazla kararlı izotopa sahip elementtir. İki ana allotropa sahiptir. Bunlar; oda sıcaklığında, kararlı allotrop β-kalaydır, gümüşi beyaz, dövülebilir bir metaldir, ancak düşük sıcaklıklarda, elmas kübik yapıya sahip daha az yoğun gri α-kalaya dönüşür.

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

Bu element, yer kabuğundaki magmatik kayalarda yaklaşık %0,001 oranında bulunur. Bolluğu kobalt, nikel, bakır, seryum ve kurşun gibi teknik olarak yararlı elementlerle aynı büyüklüktedir ve esasen azot bolluğuna eşittir. Kozmosta, 1×106 silikon atomu başına 1.33 kalay atomu vardır; bu, kabaca niyobyum, rutenyum, neodim veya platininkine eşit bir bolluktur. Kozmik olarak kalay, nötron emiliminin bir ürünüdür.

Kalay, doğal metal olarak, ticari öneme sahip tek kalay minerali olan kasiteritte stanik oksit, SnO2 olarak bulunur. Metal, kassiteritte, eritme fırınlarında kömür veya kok ile indirgenerek elde edilir. Başlıca kaynağı, ortalama %0.01 kalay içeren alüvyal birikintilerdir.

Tüm Reklamları Kapat

Uygulama ve Kullanım Alanları

Kalay'ın birçok kullanım alanı vardır. Cila gerektirir ve kalay kaplı çelikten yapılmış teneke kutularda olduğu gibi korozyonu önlemek için diğer metalleri kaplayarak kullanılır. Süper iletken mıknatıslar için bir niyobyum-kalay alaşımı kullanılır. Çoğu pencere camı, düz bir yüzey oluşturmak için erimiş camın erimiş kalay üzerine yüzdürülmesiyle yapılır. Cama püskürtülen kalay tuzları, elektriksel olarak iletken kaplamalar üretmek için kullanılır.

Bazı kalay bileşikleri, midyeleri önlemek için gemiler ve tekneler için kirlenme önleyici boya olarak kullanılmıştır. Bununla birlikte, düşük seviyelerde bile, bu bileşikler deniz yaşamı, özellikle istiridye için ölümcüldür. Artık çoğu ülkede kullanımı yasaklanmıştır.

Tarihi

Kalay çıkarımı ve kullanımı, farklı metal içerikli polimetalik cevherlerden oluşan bakır nesnelerin farklı fiziksel özelliklere sahip olduğu gözlendiğinde, M.Ö.3000 yıllarında Tunç Çağı'nın başlangıcına tarihlenebilir.[1] En eski bronz nesneler %2'den daha az kalay veya arsenik içeriğine sahipti. Bu nedenle bakır cevherindeki eser metal içeriğinden dolayı bilinçsiz alaşımlamanın sonucu olduğuna inanılıyor.[2] Arsenikli bronz nesneler ilk olarak, arseniğin bakır cevheri ile bağlantılı olarak yaygın olarak bulunduğu Yakın Doğu'da ortaya çıktı, ancak sağlık riskleri hızla fark edildi ve çok daha az tehlikeli kalay cevherlerinin kaynak arayışı Bronz Çağı'nın başlarında başladı.[3] Bu, kalay metaline olan talebi yarattı ve uzaktaki kalay kaynaklarını Bronz Çağı kültürlerinin pazarlarına bağlayan bir ticaret ağı oluşturdu.

Etimolojisi

Kalay isminin kökeni tarihte çok net değildir. Bazı bilim insanları, adının Etrüsk tanrısı Tinia'dan geldiğine inanmaktadır. Orta Çağ boyunca, metal Latince adı "stannum" olarak biliniyordu. Bu isimden dolayı elementin sembolü "Sn" olarak kullanılmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Önlem ve Güven

Kalayın Sağlık Etkileri

Kalay esas olarak çeşitli organik maddelerde bulunmaktadır. Organik kalay bağları, insanlar için en tehlikeli kalay şeklidir. Tehlikelere rağmen boya sanayi ve plastik sanayi gibi çok sayıda sanayide ve tarımda zirai ilaçlarda bulunmaktadır. Organik kalaylı maddelerin etkileri değişebilmektedir. Var olan maddenin türüne ve ona maruz kalan insana bağlıdırlar. Trietiltin insanlar için en tehlikeli organik kalay maddesidir. Nispeten kısa hidrojen bağlarına sahiptir. Hidrojen bağları uzadığında, insan sağlığı için daha az tehlikeli hale gelmektedir.

Akut etkiler:

  • Göz ve cilt tahrişleri
  • Baş ağrısı
  • Karın ağrıları
  • Hastalık ve baş dönmesi
  • Şiddetli terleme
  • Nefes darlığı
  • İdrar yapma sorunları

Uzun vadeli etkiler:

  • Depresyonlar
  • Karaciğer hasarı
  • Bağışıklık sistemlerinin arızalanması
  • Kromozomal hasar
  • Kırmızı kan hücresi eksikliği
  • Beyin hasarı (öfke, uyku bozuklukları, unutkanlık ve baş ağrısına neden olur)

Kalayın Çevreye Etkileri

Kalay tek atom veya molekül olarak herhangi bir organizma için çok toksik değildir. Toksik formu organik formdur. Organik kalay bileşenleri ortamda uzun süre kalabilir. Çok kalıcıdırlar ve biyolojik olarak yeterince parçalanamazlar. Mikroorganizmalar, uzun yıllar su topraklarında birikmiş organik kalay bileşiklerini parçalamada büyük sorun yaşarlar. Buna bağlı olarak organik kalay konsantrasyonları hala yükselmektedir.

Organik kalaylar, çamur partikülleri üzerinde absorbe edildiğinde su sistemlerine yayılabilir. Mantarlar, algler ve fitoplanktonlar için çok toksik oldukları için sucul ekosistemlere büyük zarar verdikleri bilinmektedir. Fitoplankton, diğer su organizmalarına oksijen sağladığı için sucul ekosistemde çok önemli bir bağlantıdır. Aynı zamanda sucul besin zincirinin de önemli bir parçasıdır.

İlginç Bilgiler ve Diğer

  • Kalay ilk olarak MÖ 3.500 civarında şu anda Türkiye olarak bilinen bölgede çıkarıldı ve işlendi.
  • MÖ 3.500: Eski metal işçileri, daha dayanıklı ve daha uzun süre keskin kalan alet ve silahlara dönüştürülebilecek çok daha sert bir bronz oluşturmak için nispeten yumuşak bakırı kalayla birleştirmeyi öğrendiler. Bu keşif, yaklaşık 2.000 yıl süren Bronz Çağı olarak bilinen dönemi başlattı.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Periyodik Cetvel ve Elementler Yazı Dizisi

Bu yazı, Periyodik Cetvel ve Elementler yazı dizisinin 50. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Hidrojen" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
13
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 4
  • Bilim Budur! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • İnanılmaz 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Muhteşem! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • ^ A. R. Giumlia-Mair. (2021). Actes Du Xivème Congrès Uispp, Université De Liège, Belgique, 2-8 Septembre 2001. The Problem of Early Tin, sf: 23-31. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ R. D. Penhallurick. (1986). Tin In Antiquity: Its Mining And Trade Throughout The Ancient World With Particular Reference To Cornwall: Its Mining And Trade Throughout The Ancient World With Particular Reference To Cornwall. ISBN: 9780904357813. Yayınevi: CRC Press. sf: 1.
  • ^ J. A. Charles. (1977). The Development Of The Usage Of Tin And Tin-Bronze: Some Problems. The Search for Ancient Tin, sf: 25-32. | Arşiv Bağlantısı
  • Lenntech. Tin (Sn) - Chemical Properties, Health And Environmental Effects. Alındığı Tarih: 7 Ocak 2021. Alındığı Yer: Lenntech | Arşiv Bağlantısı
  • Wikipedia. Element With The Atomic Number Of 50. (24 Mayıs 2001). Alındığı Tarih: 7 Ocak 2021. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
  • Royal Society of Chemistry. Tin - Element Information, Properties And Uses | Periodic Table. Alındığı Tarih: 7 Ocak 2021. Alındığı Yer: Royal Society of Chemistry | Arşiv Bağlantısı
  • Brian D. Colwell. 20 Interesting Facts About Tin. (7 Mayıs 2019). Alındığı Tarih: 7 Ocak 2021. Alındığı Yer: Brian D. Colwell | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 11:05:58 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9891

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. Aslan, et al. Kalay. (2 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9891
Aslan, S., Bakırcı, Ç. M. (2021, February 02). Kalay. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9891
S. Aslan, et al. “Kalay.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 02 Feb. 2021, https://evrimagaci.org/s/9891.
Aslan, Sevcan. Bakırcı, Çağrı Mert. “Kalay.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, February 02, 2021. https://evrimagaci.org/s/9891.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close