Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

İyot

İyot Nedir? Özellikleri Nelerdir ve Nerelerde Kullanılır?

3 dakika
11,564
İyot Ben Mills
iyot
Evrim Ağacı Akademi: Periyodik Cetvel ve Elementler Yazı Dizisi

Bu yazı, Periyodik Cetvel ve Elementler yazı dizisinin 53 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Hidrojen" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Özellikler

İyot, "I" sembolü ile gösterilen ve atom numarası 53 olan kimyasal bir elementtir. İyot, oda sıcaklığında metalik özellik göstermeyen, siyahımsı bir katıdır. Aynı zamanda ışıltılı kristal bir görünüme sahiptir. İyodun erime noktası 113.5 °C ve kaynama noktası 184.35 °C olarak bilinmektedir. İyot, birçok element ile bileşik oluşturabilir ancak diğer halojenlerden daha az reaktiftir. Bu element metallere özgü bazı özelliklere de sahiptir. İyot suda çok az çözünür. Fakat, karbon tetraklorür, kloroform ve karbon disülfürde kolayca çözünerek mor solüsyonlar oluşturur.

Bulunma Sıklığı ve Üretimi

İyot doğada zaman elemental halde bulunamaz ve bağımsız mineraller oluşturacak kadar yoğunlaşamaz. Deniz suyunda iyodür iyonu, "I" olarak veya metallerle bir arada, tuz halinde bulunur. Deniz suyunda metrik ton başına yaklaşık 50 mg oranında iyot iyonu bulunur. Ayrıca deniz yosunlarında, istiridye ve morina karaciğerlerinde oluşur. Sodyum iyodat (NaIO3), Şili güherçile (sodyum nitrat, NaNO3) içinde bulunur. İnsan vücudu, tiroid bezinde üretilen tiroksin bileşiğinin içinde de iyot elementi bulunur.

Doğal olarak oluşan tek kararlı iyot izotopu, iyot-127'dir. Son derece yararlı radyoaktif izotopu ise yarı ömrü sekiz günlük olan iyot-131'dir.

Uygulama ve Kullanım Alanları

1839'da Louis Daguerre'nin bir metal parçası üzerinde görüntü üretmek için bir teknik icat etmesinden sonra, fotoğrafçılık iyot için ilk ticari kullanım alanı olmuştur. Üretilen bu görüntülere "dagerreyotip" denilmektedir. Günümüzde ise iyodun birçok kullanım alanı vardır. İyodür tuzları; farmasötiklerde, dezenfektanlarda, baskı mürekkeplerinde, boyalarda, katalizörlerde, hayvan yemi takviyelerinde ve fotoğraf kimyasallarında kullanılır. İyot ayrıca LCD ekranlar için polarize filtreler yapmak için kullanılır.

Tıpta iyot elementinin birçok kullanımı bulunmaktadır. Bu kullanımlar; tiroid bezinin işleyişini izlemek, guatr ve tiroid kanserini tedavi etmek, beyin ve karaciğer tümörlerini bulmaktır. Ayrıca, metabolizmadaki bileşiklerin seyrini izlemek için araştırmalarda da kullanılır. Tanısal radyolojide kontrast madde olarak çeşitli iyot bileşikleri kullanılır. Tiroid bezini etkileyen iyot eksikliğinden kaçınmak için iyodür az miktarda sofra tuzuna eklenir. Radyoaktif izotop iyot-131 bazen kanserli tiroid bezlerini tedavi etmek için kullanılır.

Tarihi

1800'lerin başında, Parisli Bernard Courtois, güherçile (potasyum nitrat, KNO3) üretti ve potasyum kaynağı olarak deniz yosunu külünü kullandı. 1811'de buna sülfürik asit ekledi ve metalik bir parlaklığa sahip olan, kristaller oluşturmak için yoğunlaşan mor dumanların ortaya çıktığını gördü. Courtois bunun yeni bir element olduğunu tahmin etti. Bulgularının bazılarını Charles-Bernard Desormes ve Nicolas Clément'e verdi. Kasım 1813'te, Paris'teki İmparatorluk Enstitüsünde iyodu bir element olarak sergilediler. Bunun gerçekten yeni bir element olduğu Joseph Gay-Lussac tarafından kanıtlandı ve Paris'i ziyaret eden Humphry Davy tarafından doğrulandı. Böylelikle iyot, periyodik tabloda yerini almış oldu.

Etimolojisi

Elementin ismi, "menekşe-benzeri" anlamına gelen Yunanca "ion" sözcüğü ve "-edes" ekinden türetilmiştir.

Tüm Reklamları Kapat

Önlem ve Güven

İyodun Sağlığa Etkileri

Deri yaraları için birçok ilaç ve temizleyici madde iyot içerir.

İyot; büyüme, sinir sistemi ve metabolizma için gerekli olan tiroid hormonlarının yapı malzemesidir. Çok az ekmek yiyen veya hiç yemeyen insanlar iyot kıtlığı yaşayabilir. Tiroid bezinin işlevi zamanla yavaşlayacak ve tiroid bezi şişmeye başlayacaktır. Bu fenomene "struma" denir. Günümüzde sofra tuzu az miktarda iyodür ile harmanlandığından dolayı bu durum artık çok sık görülmez. Tiroid bezini çok hızlı ve anormal seviyede çalıştıracağından dolayı büyük miktarlarda iyot tüketmek tehlikeli olabilir. Bu durum tüm vücudu etkiler; kalp atışlarının bozulmasına ve kilo kaybına neden olur.

Elemental iyot (I2), zehirlidir ve buharı göz ve ciğerleri tahriş eder. İyotla çalışırken koruyucu maske ve gözlük kullanımı kesinlikle önerilmektedir.

İyodun Çevresel Etkileri

Havadaki iyot, su partikülleriyle birleşerek suya veya toprağa yerleşebilir. Topraktaki iyot, organik madde ile birleşerek uzun süre aynı yerde kalır. Aynı topraklarda yetişen bitkiler bu iyodu dolaylı yoldan emebilir. Hayvanlar, bu bitkileri yediklerinde iyodu da tüketmiş olurlar. Fazla tüketimi insanlarda olduğu gibi bitki ve hayvanlar için de benzer tehlikeleri barındırmaktadır.

İyot radyoaktif olabilir. Radyoaktif izotoplar, atmosferdeki kimyasal reaksiyonlar sırasında doğal olarak oluşur. İyodun radyoaktif izotoplarının çoğu, çok kısa yarı ömürlere sahiptir ve hızla kararlı iyot bileşiklerine dönüşürler. Bununla birlikte, yarı ömrü milyonlarca yıl olan ve çevreye ciddi şekilde zararlı olan bir radyoaktif iyot formu da vardır. Bu izotop, uranyum ve plütonyum işleme sırasında oluşur ve nükleer santrallerden havaya karışır. Nükleer santrallerdeki kazalar büyük miktarlarda radyoaktif iyodun havaya salınmasına neden olmuştur.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Periyodik Cetvel ve Elementler Yazı Dizisi

Bu yazı, Periyodik Cetvel ve Elementler yazı dizisinin 53 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan " Hidrojen" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
20
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 9
  • Muhteşem! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Bilim Budur! 3
  • Güldürdü 1
  • İnanılmaz 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 04/12/2024 12:15:55 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10149

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
İnsanlar
Genom
Uçak
Film
Madde
Buz
Memeli
Dalga
Uzay Görevleri
Evrimsel Psikoloji
Yas
Teknoloji
Boyut
Kas
Coronavirus
Isı
Eğilim
Hayvan Davranışları
Antropoloji
Venüs
Wuhan Koronavirüsü
Nükleer Enerji
Yeşil
Sıcak
Yer
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Ölçer, et al. İyot. (1 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 4 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10149
Ölçer, M., Bakırcı, Ç. M. (2021, February 01). İyot. Evrim Ağacı. Retrieved December 04, 2024. from https://evrimagaci.org/s/10149
M. Ölçer, et al. “İyot.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 01 Feb. 2021, https://evrimagaci.org/s/10149.
Ölçer, Metehan. Bakırcı, Çağrı Mert. “İyot.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, February 01, 2021. https://evrimagaci.org/s/10149.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close