Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Genetiği Değiştirilmiş Domatesler, Yenilebilir COVID-19 Aşısı Olarak Kullanılabilir!

Genetiği Değiştirilmiş Domatesler, Yenilebilir COVID-19 Aşısı Olarak Kullanılabilir!
13 dakika
5,144
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 2 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Bu yazının kaleme alındığı sıralar itibariyle, dünya çapında hâlihazırda 16 milyondan fazla insana COVID-19 tanısı kondu ve 700.000'e yakın insan yaşamını yitirdi. Ortaya çıkışının üzerinden sadece birkaç ay geçmiş olmasına rağmen, en yüksek bulaşıcılık oranına sahip olan ABD’de COVID-19 kaynaklı ölümler; kanser, koroner kalp hastalığı ve hatta influenza/zatürree kaynaklı ölümlerin sayısını aşmış durumda.

Bu kritik durum, yeni koronavirüse karşı tüm insanlığa bağışıklık kazandıracak bir aşı üretebilmek için dünya çapında ciddi bir yarışa sebep oldu. 2019’un sonbaharında Çin’de ortaya çıktığı düşünülen yeni koronavirüse karşı 100’den fazla aşı, üniversitelerde, araştırma merkezlerinde ve özel şirketlerde geliştiriliyor. Birkaçı klinik test aşamasına geçti bile.

Tüm Reklamları Kapat

COVID-19 aşılarının üretim stratejisi, klasik aşılardan çok da farklı değil. Bu aşılarda antijenler, yani hastanın bağışıklık kazanması amacıyla kullanılan patojenlerin (hastalık yapıcılar) bileşenleri, inaktif (aktif olmayan) virüsler olabileceği gibi virüslerin genetik materyalleri ya da proteinleri de olabilir. Bu bileşenler, genelde genetik ile değiştirilmiş (GD) tavuk yumurtalarında, memeli ya da böceklerin hücre dokularında ve mikroorganizmalarda üretilir.

Bitkilerin "Aşı Fabrikası" Olarak Kullanılması

Aşı üretiminde az bilinir yöntemlerden birisi, bitkileri antijen üretmek üzere bir “biyofabrika” olarak kullanmaya dayanır. Bitkilerin genetiği, örneğin virüs benzeri parçacıkları (VBP) üretebilmesi için değiştirilebilir (Şema 1). Virüs benzeri parçacık dediğimiz şeyler, virüslerin yapısal proteinleri ya da antijenlere birden fazla bölgeden bağlanarak insanlarda bağışıklık tepkisi oluşturan “multi-epitop” proteinleridir.

Tüm Reklamları Kapat

Şema 1. Bitkilerde agro-infiltrasyon yöntemi kullanarak protein üretimi: Rekombinant protein/antijen üretimi 6 ila 10 gün alır. İlk aşamada bitki ve Agrobacterium adı verilen bakteriler üretilir (A). Bitki, hedef gene sahip plasmid vektörleri taşıyan bakteri kültürünün içine daldırılır ve bakteri DNA’sının bitkiye aktarılabilmesi için bitkiye vakum uygulanır (agro-filtrasyon) (B). Bitkiler birkaç gün bekletilir (C) ve GD bakterinin dış ortama yayılmasını önleyici sıkı bir protokol ile toplanır (D). Ardından rekombinant proteinler bitkiden ayrıştırılır (E) ve rekombinant aşı veya ilaç üretebilmek amacıyla proteinler saflaştırma işleminden geçirilir (F).
Şema 1. Bitkilerde agro-infiltrasyon yöntemi kullanarak protein üretimi: Rekombinant protein/antijen üretimi 6 ila 10 gün alır. İlk aşamada bitki ve Agrobacterium adı verilen bakteriler üretilir (A). Bitki, hedef gene sahip plasmid vektörleri taşıyan bakteri kültürünün içine daldırılır ve bakteri DNA’sının bitkiye aktarılabilmesi için bitkiye vakum uygulanır (agro-filtrasyon) (B). Bitkiler birkaç gün bekletilir (C) ve GD bakterinin dış ortama yayılmasını önleyici sıkı bir protokol ile toplanır (D). Ardından rekombinant proteinler bitkiden ayrıştırılır (E) ve rekombinant aşı veya ilaç üretebilmek amacıyla proteinler saflaştırma işleminden geçirilir (F).
Pharmacognosy, 2017

Nicotiana benthamiana, hızla üreyen, laboratuvarda kolaylık sağlayan ve yüksek biyokütle oluşturan tütün benzeri bir bitkidir ve bu yüzden aşı çalışmalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Fakat bilim insanları aynı zamanda marul, havuç, patates, pirinç, domates ve mısır gibi birçok farklı bitki ile de çalışmalar yapmakta.

2020’nin başından beri HIV, çocuk felci, hepatit-B, kuduz, HPV, kolera ve diğer birçok patojene ait 97 deneysel aşı, bu bitkilerde çoğaltılan antijenler ile üretildi. Çalışmalar MS gibi otoimmün hastalıklar ve kansere karşı bileşen üretiminde bile kullanıldı.

Söz konusu “bitki temelli aşılar”ın bir kısmı, klinik çalışmalara kadar ilerletildi. Medicago tarafından geliştirilen grip aşısı, Fraunhofer malarya aşısı ve Kentucky Biyoprocess tarafından bir antikor serumu olarak üretilen ZMapp adlı ilaç, genetik ile değiştirilmiş (GD) tütünler aracılığıyla üretilmişti. Zmapp, Afrika’da gerçekleşen 2014-2015 ve 2018-2019 tarihli Ebola salgınlarında hastalar üzerinde de uygulandı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Günümüzde bitki temelli aşılar sadece bir hayal değil. Öyle kibir tanesi piyasaya dahi sürüldü: Gaucher hastalığının replasman tedavisinde kullanılan “taliglucerase alfa” enzimi, GD havuçlarda çoğaltılıyor ve biyoreaktörler yoluyla elde ediliyor.

Bitkilerde üretilen aşıların kolay taşınması, depolama için soğuk zincir sistemine gerek duymaması ve dolayısıyla düşük maliyetli olması gibi birçok avantajı var. Ek olarak, klasik aşı üretimi yöntemlerinin aksine bitki temelli aşı üretiminde patojen ve toksinlerin çalışanlara bulaşma riski de bulunmuyor ki bu risk memeliler veya mikroorganizmalar üzerinde aşı üretimi sırasında endişe duyulan bir risk.

Halka Açık ve Özel Sektörlerde COVID-19 Çalışmaları

Süregelen COVID-19 aşı yarışında, “biyo-tarım” veya “moleküler tarım” olarak da bilinen bitkilerden yararlanma stratejisi de ihmal edilmiş değil. Yukarda bahsi geçen iki şirket, tütün bitkisini genetik ile değiştirerek virüs benzeri parçacıkları bitkiden elde etmek ve dolayısıyla antijen üretmek için çalışıyor. Bunlardan biri olan Kanada şirketi Medicago, eğer bu yenilikçi metot ve klinik testler Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi’nin onayını alırsa, şirketin ayda 10 milyon doz aşı üretebileceğini belirtiyor. Öte yandan Amerikan şirketi Kentucky Biyoprocessing, kendi ürettikleri hızlı büyüyen GD tütünleri kullandığını, aşı için klinik öncesi testlere başladığını ve haftada 3 milyon doza kadar aşı üretebileceğini duyurdu.

Kamu sektörü de GD bitkileri kullanarak aşı üretme çalışmalarında geride kalmış değil. San Diego Kaliforniya Üniversitesi yenilikçi bir projeye adım atarak GD bitkilerden elde ettikleri proteinler ile aşı -mikro iğne- bantları üretmeye çalışıyor.

Öte yandan, İspanya Tarım Genomiği Araştırma merkezi, GD marul ve tütün üzerinde COVID-19’a karşı aşı geliştirmeyi planlıyor. Üzerinde çalışma yapılan bitkinin gen diziliminin bilinmesi, bitki temelli aşı üretimi için önemli bir faktör. Bu yüzden, IBMCP (İspanya) ve Queensland Teknoloji Üniversitesi, Avustralya işbirliğinde, NEWCOTIANA projesi adı altında yapılan bir çalışma ile Nicotiana benthamiana bitkisinin gen dizilimi çıkarıldı. Bu bulgu ile bitki temelli aşı üretimi çalışmalarının ivme kazanması bekleniyor.

Tüm Reklamları Kapat

Peki Ya Aşıları Enjekte Etmek Yerine, Yiyebilseydik?

Yukarıda bahsettiğimiz bitki bazlı aşıların geleneksel aşılara göre bazı avantajları olmasına karşın uygulama yöntemleri hala enjeksiyonu -çocukların korkulu rüyası iğneleri- içeriyor. Peki ya aşı vurulmak yerine direkt olarak bağışıklık kazandıran genetik ile değiştirilmiş besinler -yani bir nevi yenilebilir aşı- tüketebilseydik?

“Yenilebilir aşılar” henüz klinik kullanımı olmamasına rağmen deneysel olarak yeni bir çalışma değil. 1990’lardan beri bazı araştırma merkezleri, bitkileri modifiye ederek deney hayvanlarının bağırsak hücrelerinde bağışıklık yanıtı oluşturmaya çalışıyor (Şema 2). Patates, domates ve pirinçten tutun kinoa, alfalfa, muz ve algler gibi birçok farklı üründen üretilen GD ürün, henüz piyasaya sürülmemiş olsa bile yenilebilir aşılara aday niteliğinde. Daha önce bu yöntemle hepatit B, otoimmün hastalıklar, rota virüsü, malarya, kolera ve diğer birçok hastalık üzerine çalışmalar yapıldı.

Şema 2. Bitkileri kullanarak SARS-CoV-2 virüsüne karşı antikor ya da aşı üretim yolları.
Şema 2. Bitkileri kullanarak SARS-CoV-2 virüsüne karşı antikor ya da aşı üretim yolları.
Rosales-Mendoza, 2020

Garza’nın Çalışmaları

Yenilebilir aşı yöntemi, tam olarak Daniel Garza’nın COVID-19’a karşı aşı geliştirmek için seçtiği yoldu. Meksika’da UANL (Institute of the Autonomous University of Nuevo León) üniversitesinden genç bir biyoteknolog ve girişimci olan Garza, Cornell Alliance for Science ile yaptığı röportaj’da şunları söylüyor:

Tüm Reklamları Kapat

Avantajları apaçık ortada olmasına rağmen SARS-CoV-2’ye karşı ‘yenilebilir aşı’ üretim yöntemi, çok az araştırılmış bir alternatif. COVİD-19 sorunu, aşı niteliğinde olacak virüs proteinlerinin domateslerde üretilmesine odaklanarak çözülebilir.

Garza ve multidisipliner bir grup araştırmacı, biyoinformatik ve hesaplamalı genetik mühendisliği yöntemleri kullanarak “tersine aşı” stratejisini uyguluyorlar. Daha açıklayıcı olmak gerekirse, Garza ve ekibi, biyoinformatik yöntemler kullanarak bağışıklık tepkisi yaratabilmek için en uygun aşı adayı olan antijenleri buluyorlar. Bu işlem, patojen genomunun bilgisayar üzerinde analizi ile gerçekleştiriliyor. Garza, şöyle anlatıyor:

Aşıların geleneksel olarak üretilmesi uzun zaman alan ve oldukça masraflı bir sürü biyokimyasal, immünolojik ve mikrobiyolojik metod gerektiriyor. Kullandığımız “tersine aşı” stratejisi, her bir patojen veya organizma için çok sayıda protein bulmamıza ve içlerinden en iyi antijen aşı adaylarını seçmemize yarıyor. Bu yöntem, klasik yöntemlerle üretilmesi çok karmaşık ve neredeyse imkânsız olan aşıları üretebilmemizi sağlıyor.

Garza’nın laboratuvarındaki araştırmacılar, 2018’den beri söz konusu stratejiyi Ebola aşısına aday antijenler bulmak için kullanıyorlar- bu çalışma, 2019’un sonunda UANL dergisi olan Planta’da yayınlandı.

Şu ana kadar gözlemlenen sonuçlar, Ebola virüsüne ait VP40 protein diziliminin bölgelerinde, yeni epitoplar belirlememizi sağlıyor. Bu epitoplar, bağışıklık kazandırma, antijen özelliği bulundurma, hidrofilik ve ulaşılabilirlik özellikleri ile aşı adayı olabilecek nitelikte.

Aday dizilim belirlendikten sonra, araştırmacılar domatesin nükleotit dizilimini ve Agrobacterium tumefaciens bakterisi tarafından gerçekleştirilen transformasyonu en uygun hale getirmeye devam ediyorlar. Garsa, şöyle diyor:

Domates bitkilerinde yeni epitopların ekspresyonu, çok sayıda rekombinant protein elde etmemizi sağlıyor.

Kısacası, Üretimden önce yapılan biyoenformatik modellemeler, işten tasarruf etmeyi ve patojenlere karşı en etkili antijenlerle çalışmayı; dolayısıyla en etkili aşıyı bulmayı sağlıyor.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Yeni Bir Bakışla: Baudrillard

Yeni Bir Bakışla Baudrillard bugün görsel sanatlar ve kültür alanında Baudrillard’ın nasıl bir yer işgal ettiğini temsilin doğası nedir sorusunu merkeze alarak sorguluyor. Buna yanıt ararken de dört tema –imaj, sanat, tüketim ve ekranlar– üzerinden Baudrillard’ın külliyatında öne çıkan bazı fikirler ile günümüzün imaja doymuş dünyasında yüzeyselliğin ve görünüşlerin hâkimiyetindeki sinema, televizyon, fotoğraf, pornografi, reklam, moda, reality şovlar ve internette imajların rolünü nasıl gördüğünü, sanatın rolü ve işlevine dair ne söylediğini ve son olarak da Baudrillard’ın belki de en tartışmalı ve güncel yazılarının konusunu oluşturan postmodern savaş ve onun kitle medyasındaki temsiline dair analizlerini ele alıyor.

İşaretlerin, imajların rolünü ve önemini hesaba katan bir tüketim teorisi geliştiren ilk düşünürlerden biri olan Baudrillard’ın düşünceleri Kim Toffoletti’nin bu ufuk açıcı kitabında yeniden ele alınıyor, işleniyor, sorgulanıyor ve aralıksız olarak Baudrillard’ın şu sözü yankılanıyor: “Her şey görünür kılındığında, görülecek bir şey kalmadığını keşfederiz.”

Devamını Göster
₺53.00
Yeni Bir Bakışla: Baudrillard

Fakat ekip, SARS-CoV-2 salgınının ağır ve bulaşıcı etkileri ile beraber, SARS-CoV-2 (COVİD-19’a sebep olan virüs) salgını sürecinde tüm vakitlerini bu patojene karşı etkili olabilecek aşının biyoenformatik modellemeleri üzerinde çalışmaya adadılar. Garza’nın ekibi, bu çalışmalar süresince Ebola virüsüne karşı uyguladıkları stratejinin aynısını izliyorlar: Patojene karşı bağışıklık oluşturan, yenilebilir domates üretimi.

Buna benzer nitelikte literatürde bulunabilen tek çalışma, SARS-CoV antijenleri bulunduran bir domatesin geliştirilmesiydi. SARS-CoV,2002-2003 yılları arasında Güneydoğu Asya’da SARS epidemisine sebep oldu ve günümüzde COVID-19’a sebep olan virüs ile %70 genomik benzerliğe sahipti. Ancak geliştirilen transgenik domatesin farelerde SARS-CoV-1’e karşı yüksek değerlerde antijen üretmesine sebep olduğu kaydedilmesine rağmen klinik çalışmalara devam edilmedi.

SARS-CoV-2’ye (COVID-19’a sebep olan virüs) karşı devam eden çalışmaları hakkında Garza şöyle söylüyor:

Şu anda, SARS-CoV-2’nin genomik ve proteomik dizilimini kullanarak ve bağışıklık cevabı oluşturabilen en iyi antijenleri bulabilmek için biyoinformatik yöntemlerden yararlanarak analiz yapma sürecindeyiz.

Aday epitoplar ulaşılabilirlik ve salgılanma gibi fonksiyonlarına göre seçilip hücre üzerindeki konumunu belirlemek üzere laboratuvar ortamında çoğaltılıyor, ifade ediliyor ve analiz ediliyor. Elde edilen ürünlerin ilerleyen zamanlarda hayvanlar üzerinde test edilmesi, epitopların bağışıklık sistemine etkisine ve koruyuculuklarına dair bilgi verecek.

Daniel Garza García, UANL Biyoteknoloji Enstitüsü (2019)
Daniel Garza García, UANL Biyoteknoloji Enstitüsü (2019)

Garza’nın da açıkladığı üzere, çalışma şu anda aşı üretebilmek amacıyla potansiyel epitopları belirleme ve analizini yapma aşamasında. Proje ilerledikçe şirketler ve araştırma merkezleri yardımıyla aday aşının klinik çalışmaları yapılmaya başlanacak.

Yenilebilir Aşının Yararları

İğnelerin can yakıcılığından kurtulmanın dışında meyve ve yenilebilir bitkilerin insanların hastalıklara karşı bağışıklık kazanmasında aşı olarak kullanılmasının, aşının saflaştırılmadan ve işlemden geçirilmeden direkt olarak yenebilmesi gibi birçok yararı var.

Ham maddenin ek işlemden geçirilmeden doğrudan tüketilmesi (meyvenin direkt olarak yenmesi ya da biyokütle liyofilizasyonu ile sıvılaştırılmış jelatin hap veya tabletler yoluyla alınması), antijeni işlemden geçirme ve saflaştırma maliyetlerinden kurtardığı gibi bitki hücrelerinin midedeki koruyucu rollerinden dolayı antijenlerin mide-bağırsak yolunda bozulmasını da engelliyor.

Ek olarak, antijenlerin tohumlarda üretilmesi aşının daha uzun süre dayanmasını sağlıyor. Ayrıca yenilebilir aşı metodu, klasik aşı yöntemlerinde üretilemeyen çok daha karmaşık, multimerik proteinlerin üretilebilmesini mümkün kılan, güvenli ve etkili bir yol.

Yenilebilir aşıların antijen saflaştırma işleminden geçmemesi, muhtemelen düşük bütçe ile üretilebilmesini sağlayan ana faktör. Masrafın az olması ise düşük gelirli ülkelerde de aşının ulaşılabilir olması demek.

Tüm Reklamları Kapat

İstatistiklere göre, örneğin Çin’deki tüm insanlara yetecek hepatit-B aşısı için sadece 0.16km2 araziye ihtiyaç var; dünyadaki tüm çocuklar için ise bu rakam 0,8 km2 oluyor. Sayabileceğimiz son bir avantaj ise bu yöntem sadece yenebilir aşı değil, “tıbbi yiyecekler” -alternatif tıp ya da bir pazarlama taktiği değil, gerçek anlamda tıbbi yiyecekler- üretebilmemizi sağlıyor. “Tıbbi yiyecekler” insanların sağlığını genel anlamda geliştiren ve bağışıklık sistemini patojenlere, kansere ve otoimmün hastalıklara karşı güçlendiren genetiği değiştirilmiş bitkiler ve meyvelere verilen ad olarak düşünülebilir. Özellikle düşük gelirli ülkelerde bu çok önemli, çünkü hastalıklara karşı tedavi elde etmek büyük bir maliyet gerektiriyor. Ayrıca aşıları korumak için çok sayıda ekipmana ihtiyaç duyulması da süreci zorlaştırabiliyor.

Aşılması Gereken Zorluklar

Özellikle en çok ihtiyaç duyan ülkelerde yenebilir aşıların masalarımıza ve hastanelerimize ulaşmasını, teknik ya da deneysel kısıtlamalardan ve zorluklardan çok, yasal düzenleme ve biyogüvenlik engelleri geciktirebilir.

Her kıtadan birçok ülke GDO’ları deneysel olarak geliştiriyor ya da geliştirmiş olsa da, günümüzde sadece 26 ulus GDO’ların ticari kullanımıyla ilgili yasal düzenlemeleri hayata geçirdi. Avrupa Birliği’nde olduğu gibi, diğer birçok ülkede gerekli yasaların bulunmaması veya geri kalmış, işlevsiz çerçeve yasalar, yenebilir aşıların laboratuvardan piyasaya sürülmesinin nihai maliyetini arttırabilir ve böylelikle küçük-orta çaplı şirketlerin veya kamu kuruluşlarının bu teknolojiyi geliştirmesini zorlaştırabilir.

Hâlihazırda domates bitkileriyle COVID-19’a karşı aşı geliştirme çalışmalarının yapıldığı Meksika’da ise, GDO lara karşı olduğunu sık sık belirten bir başkanın rejimi altında yerel bilim insanları zor zamanlar yaşıyorlar. Dahası aynı başkan, genetik ile değiştirilmiş ürün karşıtlığıyla bilinen bir bilim insanını, ulusal bilim harcamalarından sorumlu devlet kuruluşu CONACYT’nin yöneticisi olarak atamıştı. Ayrıca, son zamanlardaki Meksikalı pamuk yetiştiricilerinin, GDO tarımı için mevcut hükümet tarafından izin çıkmamasından kaynaklanan problemlerini de unutmamak gerekir. Garza şöyle diyor:

Tüm Reklamları Kapat

Şu anda yaşamakta olduğumuz COVID-19’un beklenmedik durumu ele alındığında, bu durumun bizi sadece Meksika’daki değil, aynı zamanda Latin Amerika’daki GDO yasalarını da tekrardan düşünmeye ittiği şüphesizdir.

Son zamanlarda yaşananlar bizim, ülkeler olarak, GDO’nun aşı konusundaki bize vadettiklerini tam potansiyeliyle kullanmadan, gerçekten bu büyüklükteki bir pandemiyle yüzleşmede yeterli olup olmadığımızı gözden geçirmemizi sağladı, özellikle de gelişmekte olan ülkelerde. Biyoteknoloji, topluma kötü olarak değil, güncel olarak yaşanan birçok probleme karşı etkili bir çözüm olarak gösterilmeli.

Yine de eğer bu umut vadeden yenebilir aşı çalışması – Meksikalı kamu sektöründe başlatılanlar- başarılı bir şekilde ilerlerse, klinik aşamalara ve üretimin hızlanmasına yönelik gelişmelerin kuzeye, ABD ya da Kanada’ya doğru, şirketlerin zaten COVID-19 moleküler ilaç tarımı yaptığı ve dünyanın en uyarlanabilir GDO hukuki çerçevelerinin olduğu yerlere kayması oldukça muhtemel. Bu durum, Meksika’daki biyolojik ilaç tarımı imkânlarına sahip yerel üniversitelerin yanında, yine Meksika’da bulunan CIMMYT, CINVESTAV ve INIFAP gibi tüm yüksek düzeyli araştırma merkezlerine ve tarımsal biyoteknoloji alanında çalışan dünyanın üst düzey bilim insanlarına rağmen gerçekleşebilir.

Bitki tabanlı tıbbi bileşikler konusunda, henüz düzenlemelere sahip olmayan düzenleyici organlardan oluşan alt yapı ve COVID-19 için yakın zamanda çıkabilecek bazı bitki tabanlı aşıların gerçeğiyle karşı karşıya kalan, kendisi de San Luis de Potosi Özerk Üniversitesi’nde (UASLP) bitkiler ve alglerde rekombinant aşı çalışmaları yapan Meksikalı araştırmacı Sergio Rosales Mendoza, Expert Opinion on Biological Therapy dergisindeki bir makaleyi şu anahtar sorularla bitirdi:

Tüm Reklamları Kapat

Düzenleyici organlar SARS-CoV-2 virüsüne karşı bitki kökenli tıbbi ürünlerin meşru kılınması ve onaylanması konusunda esneklik gösterecekler mi (yani bu teknoloji özelinde yasal gereklilikleri basitleştirerek ya da uygunlaştırarak)? Bu düzenleyici organlar bitkilerden üretilen SARS-CoV-2 virüsü karşıtı tıbbi ürünlerin değerlendirme sürecini hızlandıracaklar mı? Influenza’ya karşı bitkilerden üretilen aşıların Hâlihazırda devam eden klinik denemeleri ve zaten onaylanmış enzimin varlığı, onaylanma sürecini daha kolaylaştıracak mı? Bu işin sonunda gelişmekte olan ve düşük gelirli ülkeler COVID-19 savaşında bitki tabanlı teknolojilerden faydalanabilecekler mi?

Yenilebilir aşılar için temel problem, insanların GDO’lara karşı yanlış kanılarda bulunmasından ve GDO’nun çevreye ve sağlığa zararlı olduğuna dair keskin yargılarından kaynaklanıyor. Binlerce bilimsel araştırma ve 250’den fazla bilimsel kuruluşun açıklaması, GDO’nun güvenli olduğunu kanıtlarla destekliyor; ayrıca GDO’nun 20 yıllık geçmişi boyunca aksini kanıtlayan hiçbir etki görülmemesine rağmen önyargılar devam ediyor.Bizlere düşen nokta ise, GDO’ya dair doğru bilgileri, özellikle gelişmekte olan ülkelerde kamuya ve kanun yapıcılara bu gibi önemli anlarda yaymak oluyor.

Torunlarımıza ve torunlarımızın çocuklarına geçmişte yaptırdığımız acılı aşılarla ilgili hikâyeler anlatacak mıyız? Bizlerden sonraki nesil sadece kurutulmuş havuç ve marul kapsülleri ile 19, 20 ve 21. yüzyıllardaki bütün hastalık yapıcılara karşı bağışıklık kazanabilecekler mi? Ya da leziz bir domates salatası, onları henüz var olmayan bir pandemiden koruyabilecek mi?

Belki COVID-19’a karşı başlattığımız aşı yarışında GD yiyecekler, milyonlarca insanı kurtarmakla beraber, yıllardır korkular ve yanlış bilgiler sonucu oluşan önyargıları da kırabilirler.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
12
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • İnanılmaz 5
  • Bilim Budur! 4
  • Merak Uyandırıcı! 4
  • Muhteşem! 3
  • Tebrikler! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 3
  • Umut Verici! 3
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Cornell Alliance for Science | Arşiv Bağlantısı
  • D. Norero. Gmo Tomato As Edible Covid Vaccine? Mexican Scientists Work To Make It A Reality. (6 Mayıs 2020). Alındığı Tarih: 22 Temmuz 2020. Alındığı Yer: doi: 10.. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/06/2023 10:20:53 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9026

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Kırmızı
Bitki
Öğrenme Teorileri
Akademi
Alkol
Toplum
Sağlık
Biyokimya
Doğa Yasası
Jeoloji
Gen İfadesi
Sars
Koku
Neandertal
Uyku
Canlı
Erkek
Uzaylı
Editör Seçkisi
Onkoloji
Periyodik Tablo
Yılan
Tüy
Endokrin Sistemi Hastalıkları
Sars Virüsü
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Kötü Bilim: Bazıları Bilimi Nasıl Kötüye Kullanıyor?
Kötü Bilim: Bazıları Bilimi Nasıl Kötüye Kullanıyor?
Bu Videoyu Nasıl İzleyebiliyorsunuz? | İnternet Nasıl Çalışıyor?
Bu Videoyu Nasıl İzleyebiliyorsunuz? | İnternet Nasıl Çalışıyor?
Yürürken Neden Bunu Yapıyorsunuz?
Yürürken Neden Bunu Yapıyorsunuz?
Satürn'ün Halkalarında Neden Siyah Boşluklar Var?
Satürn'ün Halkalarında Neden Siyah Boşluklar Var?
C Vitamini Uçar mı?
C Vitamini Uçar mı?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
D. Norero, et al. Genetiği Değiştirilmiş Domatesler, Yenilebilir COVID-19 Aşısı Olarak Kullanılabilir!. (29 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 5 Haziran 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9026
Norero, D., Kokino, A., Bakırcı, Ç. M., Buçukoğlu, . (2020, July 29). Genetiği Değiştirilmiş Domatesler, Yenilebilir COVID-19 Aşısı Olarak Kullanılabilir!. Evrim Ağacı. Retrieved June 05, 2023. from https://evrimagaci.org/s/9026
D. Norero, et al. “Genetiği Değiştirilmiş Domatesler, Yenilebilir COVID-19 Aşısı Olarak Kullanılabilir!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Anna Kokino, Evrim Ağacı, 29 Jul. 2020, https://evrimagaci.org/s/9026.
Norero, Daniel. Kokino, Anna. Bakırcı, Çağrı Mert. Buçukoğlu, . “Genetiği Değiştirilmiş Domatesler, Yenilebilir COVID-19 Aşısı Olarak Kullanılabilir!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Anna Kokino. Evrim Ağacı, July 29, 2020. https://evrimagaci.org/s/9026.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close