Facebook, Kullanıcılarının Düşüncelerini Aksiyona Dönüştürecek Bir Araç Geliştiriyor!

Facebook gibi sosyal medya araçlarının modern demokrasilerdeki yeri giderek daha yoğun bir şekilde tartışılıyor. Aralık 2020'de, çalışanlara özel bir toplantıda alınan (ve BuzzFeed News'a sızdırılan) bir ses kaydı, Facebook'un tartışmalı teknolojilerine yenilerinin ekleneceğini gösteriyor.^[1]

Bu tartışmalı teknolojilerden birisi, haber siteleri tarafından girilen haber içeriklerini otomatik olarak özetleyerek, yazıların başında noktalar halinde haberin özünü veren, TLDR adı verilen ve ismini İngilizcedeki "Too Long; Didn't Read" yani "Çok Uzundu, Okumadım" kısaltmasından alan bir teknoloji. Bu araç sayesinde okurlar, "haberlerin tamamını okumak zorunda kalmayacak". Bu, halihazırda içerikleri okumadan, sadece başlık ve kapaklarla fikir üreten kişilerin yoğunluğu göz önüne alındığında, oldukça şaibeli bir girişim. Ancak kullanıcıların zihinsel faaliyetlerini harekete çevirmeyi planlayan girişimlerinin yanında bu bir hiç.

Facebook, son dönemde yapay zeka araştırmalarına yatırımlarını arttırmış halde. Bu yatırımların orijinal amacı, Facebook'un teknolojiyle, halkla ilişkilerle ve etik sorunlarla ilgili problemlerini makinaların çözmesiydi. Mark Zuckerberg'e göre "mutlak adalete sahip olabilen" yapay zeka botları, Facebook'un içerik moderasyonuyla ilgili problemlerini kökünden çözebilirdi. Ancak son dönemde firmadan ayrılan üst düzey araştırmacıların neredeyse hiçbiri bu vizyona katılmıyor. Örneğin Aralık 2020'de istifasını sunan ve vatandaşlar arasında dürüstlüğü öne çıkaran ürün tasarımları geliştirmek konusunda uzmanlaşan Nick Inzucchi, şöyle diyor:^[2]

Yapay zeka bizi kurtarmayacak. Şu anda Facebook'un vizyonu, CEO Mark Zuckerberg'ün sahip olduğu kusursuz, adil ve her şeye gücü yeten robotların, bir gün bütün insani ilişkileri doğru bir şekilde yönlendirebileceği yönünde. Bu, açıkça bir distopyadır; ancak firmanın vizyonuna öylesine derinlemesine işlemiştir ki, artık bunu fark etmez hale geldik.

Bu vizyonun bir uzantısı olarak Facebook, 2019 yılında 1 milyar dolar kadar ödeyerek, CTRL-labs isimli, nöral arayüz teknolojileri geliştiren bir firmayı satın aldı.^[3] O dönemde Facebook'un arttırılmış gerçeklik müdürü Andrew Bosworth, "bu satın alma sonucunda yeni yaratıcı olasılıkların önünün açıldığını ve nihayetinde bunların birbirimize bağlanma biçimlerimizi değiştireceğini" söylemişti. Bu sırada CTRL-labs, bileğinizden aldığı sinyalleri bilgisayar kontrollerine dönüştüren bir bileklik üzerinde çalışıyordu.

The Verge

Satın almadan kısa bir süre sonra Facebook, bu teknolojiyi kullanarak "beyinden gelen, omurilikten geçen ve kolumuz ile bileklerimize ulaşan sinyalleri alıp, sonrasında bununla fiziksel faaliyetler gerçekleştirmemizi sağlayan" bir sensör geliştirdiklerini ilan ettiler. Bir diğer deyişle bu cihaz, beyindeki faaliyeti okuyup, harekete dönüştürebilecek. Nature Communications dergisinde yayınlanan bir makalede Facebook'tan uzmanlar, beyin aktivitesine dair sinyalleri anlık olarak toplayan ve kafaya takılan bir cihazın, kullanıcının söylediklerini yazıya çevirebildiklerini ilan ettiler.^[7]O dönemde yayınlanan bir blog yazısında Facebook firması, şöyle diyordu:

Öyle bir dünya hayal edin ki, bugün telefonlarımızda var olan her türlü bilgi, eğlence ve faydalı araç, anında erişilebilir olsun. Hem de ellerinizi hiç kullanmadan!

Facebook Baş Teknoloji Müdürü (CTO) Mike Schroepfer, bu yapay zeka teknolojilerini kullanarak, aynı zamanda sanal bir nesneyi tutabileceğimizi veya bir video oyunundaki karakterleri kontrol edebileceğimizi söylüyor. Schroepfer, Facebook çalışanlarına özel toplantıda, şöyle diyor:

Hepimiz, geleceği görebilme ayrıcalığına sahibiz, çünkü onu inşa edenler biziz. (...) Ama bu geliştirmeleri yaparken, sorumluluklarımızın bilincinde olmalıyız ki halkın güvenini kazanabilelim ve daha da büyüme hakkına erişelim. Bunu doğru bir şekilde yapmak zorundayız, çünkü ancak bu sayede dünyanın dört bir yanındaki insanlar bu harika teknolojilere ulaşabilirler ve buna ulaşırken, hiçbir sorunla karşılaşmazlar.

Tahmin edebileceğiniz gibi bu araçlar, hem sosyal medya devine şüpheyle yaklaşan kişiler arasında, hem de Facebook ve Google gibi sitelerin geliştirdiği, gerçek içerik üreticilerinin emeğini hızlıca kısaltarak kullanıcıya sunan araçlarından ötürü gelir kaynakları iyice daralmış olan haberciler, içerik sunucuları ve daha nice üretici arasında öfkeyle karşılandı. Benzer bir durum, Google'ın dizininde bulunan ve başkalarına ait içerikleri, sadece arama kelimelerine bağlı olarak, arama sayfasında gösteren, dolayısıyla sitenin kendisine trafiği göndermeyen Google için de geçerli. Google, bu içerikleri üretmiyor olmasına rağmen, üreticilerin kısıtlı gelir kaynaklarına el koyacak biçimde ana arama sayfasında kullanıyor ve bu sırada reklam geliri elde etmeyi sürdürüyor.

Neyse ki Avustralya gibi bazı ülkelerde Facebook, haber kaynaklarına para ödemeye zorlandı ve bu tür yaptırımların gelecekte daha da artması bekleniyor.^{[4], [5]} An itibariyle, yeryüzünde yaratılan bütün dijital içeriklerin pratik olarak %0'ını Facebook ve Google üretirken, yeryüzünde el değiştiren tüm reklam gelirlerinin %75'ini Facebook ve Google kazanıyor.^[6]

Bu gelişmelerin teknoloji devlerini hukuki ve etik olarak nasıl zora sokacağını zaman gösterecek. Ancak yüzeyde bu konularda endişeli gibi gözükseler de, özünde firmalar tam gazla geleceği inşa etmeyi sürdürüyorlar. Bu geleceğin özneleri olacak olan halkın bu gelecek inşasının ne düzeyde parçası olacağı ise belirgin değil.