Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Evrimde Örüntüler: Yeni Türler ve Yeni Özellikler Nasıl Evrimleşir?

Evrimde Örüntüler: Yeni Türler ve Yeni Özellikler Nasıl Evrimleşir?
7 dakika
2,793
Tüm Reklamları Kapat

Evrimsel sürecin temel ilkelerini anlayan birinin bilmesi gereken temel nokta, çeşitliliğin neredeyse tamamen rastgele ve sürekli olarak çeşitlilik mekanizmaları (mutasyonlar, crossing-over, transpozonlar, vb.) ile yaratıldığı, ancak kesinlikle rastgele olmayan, son derece sistematik, tekrar edilebilir, test edilebilir ve kısmen yönlendirilebilir seçilim mekanizmalarıyla (yapay seçilim, doğal seçilim, cinsel seçilim, vb.) seçilip elendiğidir.

En uyumlular daha kolay hayatta kalır ve daha çok ürer. Uyumsuzlar da belki her zaman hemen yok olmazlar; ancak göreli olarak çeşitli seviyelerde daha zor hayatta kalır ve daha az ürerler. Böylece her nesilde, bir önceki neslin ortamlarına en uyumlu bireyleri seçilir ve çoğalır. Sonraki nesillerin her biri, önceki nesillerden ortamlarına daha uyumludur.

Tüm Reklamları Kapat

Bu uyumluluk parametrelerinin zamandan zamana, mekandan mekana, durumdan duruma değişebilmesinden ötürü ve atasal canlı popülasyonlarının izole olarak alt gruplara bölünüyor olması, canlıların tamamen farklı koşullara adapte olması, bu canlılarda tamamen farklı özelliklerin evrimleşmesi anlamına gelir. Evrimsel biyolojide bu sürece türleşme denir. Bir türden, diğer türlerin oluşması...

Bu, tarihteki tüm canlıların nasıl var olduğunu ve onların ortak atalara sahip olduğunu başarıyla ve test edilebilir şekilde izah eden, insanlık tarihinin gördüğü en güçlü bilimsel açıklamadır. Buna, bilimde, Evrim Teorisi adı verilir.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Teorisi'nin keşfinden ve geliştirilmesinden önce de, sonra da türler kategorize edilerek gruplandırılabiliyordu. Ancak Evrim Teorisi'nin bilime sayısız katkısından biri, daha önce yapamadığımız kadar başarılı bir şekilde türler arasındaki ilişkileri görmemizi ve kategorize etmekte güçlük çektiğimiz türlerin neden bu şekilde zorluk çıkardığını izah edebilmemizi sağlaması oldu.

Türleri sınıflandırmakta zorlanıyoruz, çünkü birbirlerine yakın akraba olan, ortak ataları yakın bir geçmişte yaşamış türler, birbirlerinden ayırt edilebilecek düzeyde farklı olsalar da, bu işe ömürlerini adamış bilim insanlarını zorlayacak kadar halen benzer olabilmektedir. Bunlar, "türleşmenin eşiğinde" olan türlerdir. Evrimin yavaş ama durmaksızın devam eden dinamikleri, türleri ufak ufak, parça parça, gıdım gıdım birbirinden ayırır, yeni özellikleri ortaya çıkarır, var olan özellikleri yok eder. Böylece canlılık tarihinin görmediği türler evrimleşir, evrimleşmiş ama uyumluluk değerini sürdüremeyen türler yok olur.

Bu sürecin keşfi, modern sınıflandırma yaklaşımlarını doğurmuştur. Eskiden kabaca dış görünüşlerine göre sınıflandırılan canlılar, artık genetik, paleontoloji, ekoloji, etoloji gibi binbir farklı bilim dalından gelen ve evrimin birleştirici harcı ve aydınlatıcı ışığı altında anlam kazanan veriler sayesinde, "filogenetik" (evrimsel) özellikleri bakımından sınıflandırılmaktadır. Evrimi daha iyi anladıkça, hem diğer türleri, hem de kendimizi daha iyi tanıyabilme fırsatına erişmekteyiz.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Türlerin evrimini analiz ederken başvurduğumuz en temel ilkelerden birisi, parsimoni ilkesi adı verilen ve bilim felsefesinin kalbinde yer alan ilkedir. Occamlı William'ın Usturası ya da kısaca Occam'ın Usturası olarak da bilinen bu ilke, bir olayı açıklamak için geliştirilen hipotezlerden en az varsayıma dayananının, muhtemelen geçerli olan (veya gerçeğe daha yakın olan) açıklama olduğunu söyler.

Evet, daha karmaşık olan açıklama eğer yeterince bilimsel ve tarafsız veriyle desteklenirse, daha basit bir açıklamanın yerini alabilir. Ancak bu noktada da "Carl Sagan Standardı" olarak bilinen ilke devreye girer: Olağanüstü iddialar, olağanüstü kanıtlar gerektirir. Bir iddia ne kadar karmaşıksa, o kadar fazla ve ikna edici veriyle desteklenmek zorundadır. Aksi takdirde, her zaman basit olan açıklamayı tercih etmek daha akılcıdır.

Bu nedenle evrimsel biyologlar, türlerin evrimini analiz ederken, bir türün oluşum sürecini, en az sayıda değişim ile açıklamaya çalışırlar. Eğer ele aldığımız ve analiz ettiğimiz türlerin akrabalık ilişkisini açıklayan birden fazla olası evrim ağacına ulaşırsak (ki genelde ulaşırız), bunlardan en sade olanı en güçlü adaydır. Ta ki aksi ispatlanana kadar...

Örneğin evrimsel süreçte bir özelliğin ortaya çıkışı genellikle "yoktan var olma" şeklinde olmaz. Bir yarasanın kanatları, uçamayan ataların ön uzuvlarından evrimleşmiştir. Bu noktada, birçok ara türle bu evrimsel değişimi destekleme şansımız vardır. Sadece ara türler de değil; benzer evrimsel basamakları, tam "arada" yer alacak şekilde gösteren, uçan sincaplar gibi türleri inceleyerek de bu tür bir evrimin mümkün olduğuna kanaat getirebiliriz. Son olaraksa tüm bu fikirlerimizi genlere ve onların değişimine bakarak garanti altına alırız.

Bu nedenle evrimsel biyoloji çok güçlüdür: çok fazla bilim dalı, içerisinde çok sayıdaki iddiayı, çok farklı açılardan doğrulamayı başarmıştır. Bu tür bir doğruluk oranına çok az sayıda teoride ulaşabilmekteyiz. Bu noktada söyleyebiliriz ki, evrimsel süreçte oluşan yeni özellikler, atasal özelliklerin nesiller içerisinde çevre koşullarına bağlı olarak değişmesiyle ortaya çıkarlar. Yepyeni bir özelliğin ani ve büyük değişimlerle ortaya çıkmasına neredeyse hiç rastlamayız.

Tüm Reklamları Kapat

Evrimde Ortak Özellikler

Çoğu zaman bu durumu, evrim ağacının birden fazla dalında paralel ya da benzer şekilde evrimleşen özelliklerle doğrulamamız mümkündür. Örneğin birbiriyle doğrudan ve yakından akrabalık ilişkisi olmayan türlerde, benzer özellikler bulunabilmektedir. Benzer şekilde, ortak atalarında bulunmayan bir özellik, torun türlerde birbirlerinden bağımsız bir şekilde evrimleşebilir.

Gözün evrimi, bunun en net örneklerinden biridir. Evrim Ağacı üzerinde görmeye yarayan göz organının 50'den fazla defa, bağımsız olarak evrimleştiği düşünülmektedir. Benzer şekilde, Hayvanlar Alemi içerisinde uçmaya yaran aerodinamik özelliklerin birçok defa bağımsız olarak evrimleştiği bilinmektedir (örneğin böceklerde, kuşlarda ve memelilerde bağımsız olarak evrimleşmiştir). 

Ortak Atadan Gelmeyen Özelliklerin Evrimi

Ortak atadan gelmeyen ama bağımsız olarak benzer biçimde evrimleşen özelliklere homoplazi ya da homoplazik karakterler adı verilir. 3 temel çeşit homoplazi vardır: yakınsak evrim, paralel evrim ve geri evrim.

  • Yakınsak evrimde benzer ortamlarda yaşayan canlılarda benzer özellikler bağımsız olarak evrimleşir (balıklar ve deniz memelilerde benzer vücut planlarının evrimleşmesi gibi).
  • Paralel evrimde benzer özellikler, benzer değişim basamaklarından geçerek, bağımsız türlerde evrimleşir (kelebeklerde vücut desenlerinin bağımsız olarak ama benzer basamaklardan geçerek evrimleşmesi gibi).
  • Geri evrimdeyse, evrimsel süreçte kazanılmış, atalarda bulunmayan bir özellik gerisingeri yitirilir veya atalardan gelmesine rağmen süreç içinde yitirilmiş bir özellik gerisingeri kazanılır (kurbağalarda yitirilmiş üst çene dişlerinin yeniden evrimleşmesi gibi).

Bunlar, evrimsel analizi zorlaştıran ve türler arasındaki akrabalık ilişkilerini bulanıklaştıran durumlardır. Evrimsel biyologlar titiz birer detektif gibi çalışarak türlerin geçmişini aydınlatırlar.

Tüm Reklamları Kapat

Vücut Planlarının Evrimi

Evrimsel sürecin değişim örüntülerinden birisi ise, vücut planlarındaki farklı hızlardaki değişimdir. Her ne kadar insanlar evrimsel süreçte canlının bütün özelliklerinin bir arada, topyekün değişmesini bekliyor olsalar da; aslında evrimsel süreçte çoğu zaman canlıların özellikleri farklı hızlarda evrimleşir. Örneğin bir kuşun kanatları ve diş yapısı aynı anda evrimleşmek zorunda değildir (kuşlar, dinozorlardan evrimleşirken önce kanatlarını kazanmışlardır, sonra dişlerini yitirmişlerdir). Evrimsel süreçte atalardan kalan bazı özellikler korunurken, bazı diğer özellikler son derece hızlı ve çeşitli biçimde değişir. Bu durum, mozaik yapılı türlerin günümüzde var olmasına neden olmaktadır. Buna, mozaik evrim adı verilmektedir. Bunlarla ilgili daha fazla bilgi, buradaki makalemizden veya şuradaki yazımızdan alınabilir. 

Evrimsel süreçte gördüğümüz önemli değişim desenlerinden birisi adaptif yayınım (adaptive radiation) durumudur. Bu tür evrimsel değişimler, göreceli olarak kısa sürede, göreceli olarak hızlı değişimlerdir. Genellikle çevresel özelliklerin çok hızlı değişimi, evrimleşen bazı türlerin diğerlerine bariz bir avantaj sağlaması, bir türün yepyeni bir ortama girip rakipsiz bir şekilde bu bölgeyi işgal etmesi ve benzeri durumlarda bu tür evrimsel değişimleri gözleyebilmekteyiz. Örneğin, Kambriyen Patlaması en meşhur adaptif yayınım örneklerinden birisidir. Hayvanlar Alemi içerisinde kabuklu zırhların evrimleşmesi ve geride bırakılan onlarca milyon yılda belli bir adaptif eşiği aşan türler, müthiş hızlı bir şekilde çeşitlenerek, evrimin ortalama hızından 4 ila 5 kat kadar daha hızlı farklılaşarak çok değişik dallara ayrılmıştır. Günümüzde Kambriyen Patlaması'nın ve bunu mümkün kılan evrimsel süreçlerin dinamikleri oldukça ayrıntılı bir şekilde bilinmektedir ve her geçen gün yeni bilgilerle ufkumuz genişlemektedir.

Evrimsel süreçte burada ele aldıklarımızdan başka birçok farklı değişim deseni görmek mümkündür. Bu nedenle, her bir tür veya tür grubu için detaylı bir analiz yapıp, türlerin evrimini dikkatli incelemelerden geçirmek gerekmektedir. Bunu ne zaman başarıyla yapacak olsak, Evrim Teorisi'nin kalbinde yatan kademeli değişim fikrinin ne kadar baş döndürücü ve ne kadar güçlü olduğunu tekrar tekrar anlamamız mümkün olmaktadır. 

Her şey gibi, canlılar da sürekli değişmektedir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
19
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 2
  • Tebrikler! 1
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • D. Futuyma. (2009). Evolution. ISBN: 978-1605356051. Yayınevi: Sinauer Associates.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/12/2023 19:15:13 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3227

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Botanik
Tüy
Evrimsel
Evrimsel Süreç
Kuyruk
Ekonomi
Erkek
Zooloji
Neandertal
Böcek Bilimi
Hücre
Dalga Boyu
Kan
Yatay Gen Transferi
Hızlı
Beslenme Biçimi
Sars-Cov-2 (Covid19 Koronavirüs Salgını)
Tehdit
İlaç
Coronavirus
Dalga
Yaşam
Fare
Besin Değeri
Hukuk
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Maymunlar Taş Devrine Girdi mi?!
Maymunlar Taş Devrine Girdi mi?!
Kızıl Cin: Türkiye'ye Düşen Nadir Yıldırım!
Kızıl Cin: Türkiye'ye Düşen Nadir Yıldırım!
Edward Teller, Hocası Oppenheimer'ı Neden Sattı?
Edward Teller, Hocası Oppenheimer'ı Neden Sattı?
Gizemli
Gizemli "Benford Yasası", Seçim Hilelerini İspatlamakta Nasıl Kullanılır?
Ay Nasıl Oluştu?
Ay Nasıl Oluştu?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Evrimde Örüntüler: Yeni Türler ve Yeni Özellikler Nasıl Evrimleşir?. (24 Ocak 2015). Alındığı Tarih: 5 Aralık 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3227
Bakırcı, Ç. M. (2015, January 24). Evrimde Örüntüler: Yeni Türler ve Yeni Özellikler Nasıl Evrimleşir?. Evrim Ağacı. Retrieved December 05, 2023. from https://evrimagaci.org/s/3227
Ç. M. Bakırcı. “Evrimde Örüntüler: Yeni Türler ve Yeni Özellikler Nasıl Evrimleşir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 24 Jan. 2015, https://evrimagaci.org/s/3227.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Evrimde Örüntüler: Yeni Türler ve Yeni Özellikler Nasıl Evrimleşir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 24, 2015. https://evrimagaci.org/s/3227.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close