Evrim, İnsan Zihninin Açıklanamayan Özelliklerini Aydınlatıyor!
Evrim, İnsanlarda "Kaygı" ve "Hedonik Koşu Bandı" Gibi Birçok Psikolojik Fenomeni Açıklamayı Başarıyor!
Evrimsel yaklaşım, sosyal ve bilişsel bilimlerde birçok yeni keşfe yol açtı.[1] Ayrıca, insan zihninin zaten bilinen ancak açıklanamayan yanlarına da ışık tutuyor:
Evrimin Açıkladığı Psikolojik Olgulara 3 Örnek
Kaygı
Kaygılar, bizi tehlikelere karşı uyardığından yararlıdır. Ancak kaygılarımız gereğinden fazla ve bazen yersiz ortaya çıkıyor gibi görünüyor. Neden kaygıya bu kadar eğilimliyiz?
Beyinlerimizin nasıl evrimleştiğini düşününce, bu sorunun cevabını bulabiliyoruz: Tehlikeyi algılarken yapılabilecek iki hata var: Gerçek bir tehdidi gözden kaçırmak veya boş yere alarma geçmek. Bu iki hatadan ilki, diğerine göre çok daha büyük zarara yol açar. Bu yüzden beyinlerimiz daha güvenli olan bu hataya eğilimli olacak şekilde evrimleşmiştir.[2] Durduk yere kaygılanmamız, yangın alarmlarının bazen gereksiz alarm vermesiyle aynı sebeptendir. Yanlış alarmlara yönelik sistematik bir önyargı, yıkıcı hataların önüne geçer.[3] Bu bir hata değil, aksine, yararlı bir özelliktir. Hayatta kalmak istiyorsanız, bu düzen, daha az "paranoyak" olduğunuz bir düzenden daha faydalıdır.[4]
Evrim Teorisi bu konuyu aydınlatmasaydı, kaygı mekanizmalarının aşırı duyarlılığı anlamsız görülürdü. "Doğal Seçilim, Tanrı ya da başka bir şey neden bu kadar kaygılı beyinler yaratmış?" diye merak ederdik. Evrimsel yaklaşım, gizemi çözerek bize kendimizi tanıma fırsatı veriyor.
Hedonik Koşu Bandı
Bir hedefe ulaştığımızda ne olur? Hepimizin bildiği gibi maalesef kısa süren bir gururdan sonra mutluluğumuz söner ve normal halimize döneriz. Başarı ve memnuniyet duyguları kaybolur. Arzu ve özlem duygularıysa tekrar ortaya çıkar.
Bu, Hedonik Koşu Bandı'nın lanetidir. Çoğumuz, önemli bir başarıdan sonra mutluluğun kısa sürmesine içerler, üstelik bunu mantıksız bulmamız durumu daha kötü hale getirir. Şaşkın ve hayal kırıklığına uğramış halde kendimize "Neden böyleyim?" diye sorarız.
Atalarımızı düşünelim. Bir başarıya ulaştıktan sonra bir kısmı sürekli bir gurur yaşarken diğerleri normal hallerine dönüp yeni başarıların peşinde koştular. İki grubun da bulunduğu bir toplumda hangisi daha başarılı olur? İlk başarısında yeterince tatmin olup bırakanlar mı, her seferinde yeni bir arayışa girenler mi?
Hedonik Koşu Bandı acımasız, nafile bir uğraşa yol açan bir özelliktir. Ancak beyinlerimizin bu yönde evrimleşmesinin bir sebebi var.
Kendini Anlamak ve Acı Giderme
Evrimsel yaklaşım, Hedonik Koşu Bandı'nın görünürdeki anlamsızlığını açıklıyor. Ayrıca ışık tutmaktan fazlasını yapıyor, acının da bir kısmını gideriyor. Yüzeydeki anlamsızlığın altında yatan adaptasyon mantığını anlamak, en azından boş yere acı çekmediğimizi gösteriyor. Hedonik Koşu Bandı'nın saçma acımasızlığını hafifletiyor.
Evrimsel yaklaşım, kaygıda olduğu gibi burada da eşsiz bir bakış açısı sağlıyor. Kendiniz hakkında derin bir şeyi anlamak büyüleyici bir deneyim olabilir. Neden böyle olduğumuzu anlamak, çok az şeyin yanına yaklaşabileceği eşsiz bir anlayış türü.
Sosyal Bilimlerin Başka Bilmeceleri
Evrim, sosyal ve bilişsel bilimlerin başka bilmecelerini çözmeye de yardım eder. Örneğin, neden konuşmak ve konuşulan dili anlamak gibi bazı şeyleri kolaylıkla ve yönergeler olmadan öğrenirken okumak ve yazmak gibi başkalarını zorlukla ve birçok talimatla öğreniyoruz? Belki de konuşmak ve dili anlamak için özel adaptasyonlar geliştirdiğimiz, okumak ve yazmak ise daha yeni keşifler, üstelik dilin yan ürünleri oldukları içindir?[5], [6]
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Aynı mantık, bilgisayarların bazı görevlerde bizden daha iyiyken bazılarında daha kötü olmalarını da açıklar. Yapay zekalar satranç, kalkülüs ve Go oyununda çocukları rahatlıkla yense de çocuklar yüzleri tanıma, dili anlama ve nesneleri yönetme konusunda genelde daha iyiler.[7], [8] Bunun nedeniyse yüz algılama, dil işleme ve nesne yönetimi için özel sinir ağları evrimleştirirken satranç, kalkülüs ve Go için böyle bir adaptasyon geliştirmememiz olabilir.[5], [9], [10]
Evrim, ayrıca insan dahil çoğu türün dişilerinde bağışıklık sisteminin neden erkeklerdekinden daha dayanıklı olduğunu da açıklar. Doğal seçilim, hayatta kalmaya uygun vücutlar tasarlar, ancak eşeysel seçilim genelde tam tersi yönde çalışır, hayatta kalma pahasına kazanılan doğurganlığı tercih eder. Örnekler tavus kuşlarının külfetli kuyrukları, Kırmızı Sırtlı Örümcek erkeğinin kendini eşine yemek olmak için feda etmesi, testosteronun bağışıklık sistemini baskılayıcı etkisi olabilir.[11] Bunların hepsi, soyun devamı için yararlı olsa da hayatta kalmak açısından kötü özelliklerdir. Çoğu türün erkekleri eşeysel seçilimden dişilere göre daha çok etkilenir. Eşeysel seçilim, erkeğin hayatta kalmak için evrimleşmiş vücudunu üreme şansını artıran süsler ve silahlarla donatır, bu sırada hayatta kalma yeteneğini üretkenliğe feda eder. Bu nedenle de çoğu türün dişilerinin bağışıklık sistemi erkeklerinkinden daha sağlam ve vücutları hayatta kalmaya daha uygundur.[12]
Gördüğünüz gibi, evrimsel bakış açısı olmadan, sosyal ve bilişsel bilimlerin çoğu keşfi anlamsız kalıyor. Örneğin neden rüyalarımızda bazı belirli duyulara hitap eden şeyler gördüğümüz ve neden vücutlarımızın hastalıklara karşı savunmasız olduğunu sadece evrimsel bakış açısıyla anlayabiliyoruz.[13], [14] Erkek hayvanlarda Coolidge Etkisi, Evrim Teorisi olmadan açıklanamazdı.[15] Yüz simetrisi veya kalın ses gibi eş seçiminde önemli kriterler anlamsız ve rastgele görünürdü.[16]
Evrim, rahimde anne-fetüs çatışması, çocukların eş seçimi konusunda ebeveynlerle çatışması, kişilik özelliklerinin kalıtsallığı, psikopatinin neden evrim sürecinde kaybolmadığı, neden sağlığımıza zararlı yiyecekleri tüketmek istediğimiz, hummayı bastırmanın neden zararlı olabileceği, dışlanmanın neden en acı verici deneyimlerden biri olduğu, Tayvan'daki çocuk evliliklerinin neden romantik ve cinsel zorluklarla karşılaştığı, erkeklerde ergenlik ve ilk yetişkinlikte artan agresifliğin sebepleri, insanlardaki işitsel önyargıların neden harmonik gürültüleri baskılamayıp geniş bant gürültüsünü bastırdığı, dolaylı konuşmanın özellikleri ve bunların nedenleri, ruhsal bozuklukların özelliklerinin nedenleri, koalisyon psikolojisinin çalışma şekli ve bulaşıcı hastalık yaymamasına rağmen bazı nesnelerin iğrenç olarak algılanması gibi birçok psikolojik ve davranışsal konuda geniş bir görü sağlar.[17][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27][28][29][30]
Evrimin bunları açıklamasının bu durumların adaptasyon olduğunu göstermediğine dikkat etmek gerekir. Yukarıda bahsedilenlerin çoğu, özünde adaptasyon değildir.
Ayrıca, evrimsel akıl yürütmenin sadece bilinen gerçekleri açıklayabileceği ancak yenilerini keşfedemeyeceği yanılgısına düşmemek de aynı derecede önemlidir. Akla evrimsel bakış açısıyla yaklaşmanın yol açtığı yüzlerce tahmin (ve keşif) örneği verilebilir. Bunların birkaçını burada görebilirsiniz.
Evrim Teorisi Sosyal ve Bilişsel Bilimlere Ne Katabilir?
Evrimsel yaklaşım, insan psikolojisi ve davranışları hakkında uzun süredir açıklanamayan bazı gizemlerin çözümüne yardımcı olabilir. Bazen tamamen çözüldüğü sanılan konulara beklenmedik şekilde ışık tutar.[31] Bazen de insan psikolojisi hakkında değerli tahminlerde bulunur ve daha önce sorulmamış sorular ortaya atar.[32]
Yeni sorular sorması, önceden bilinmeyen bulguları tahmin etmesi ve insanın açıklanamamış bilmecelerini çözmesi evrimin çok verimli bir teorik çerçevesi olduğuna işarettir. Evrim olmadan tüm karmaşıklığı ve büyüleyici gariplikleriyle insan zihnini anlamamız çok daha zor olurdu.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 16
- 7
- 3
- 2
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ L. Al-Shawaf. Evolutionary Psychology: Predictively Powerful Or Riddled With Just-So Stories? - Areo. (20 Ekim 2020). Alındığı Yer: Areo | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. G. Haselton, et al. (2006). The Paranoid Optimist: An Integrative Evolutionary Model Of Cognitive Biases. SAGE Publications, sf: 47-66. doi: 10.1207/s15327957pspr1001_3. | Arşiv Bağlantısı
- ^ R. M. Nesse. (2019). Good Reasons For Bad Feelings: Insights From The Frontier Of Evolutionary Psychiatry. ISBN: 9781101985663. Yayınevi: Dutton Books.
- ^ R. M. Nesse. (2005). Natural Selection And The Regulation Of Defenses: A Signal Detection Analysis Of The Smoke Detector Principle. Evolution and Human Behavior, sf: 88-105. doi: 10.1016/j.evolhumbehav.2004.08.002. | Arşiv Bağlantısı
- ^ a b S. Pinker, et al. (1990). Natural Language And Natural Selection. Behavioral and Brain Sciences, sf: 707-727. doi: 10.1017/S0140525X00081061. | Arşiv Bağlantısı
- ^ L. Al-Shawaf, et al. The Products Of Evolution: Conceptual Distinctions, Evidentiary Criteria, And Empirical Examples. (20 Aralık 2020). Alındığı Yer: SAGE Publications doi: 10.4135/9781529739442.n5. | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Gopnik. (2017). Making Ai More Human. Springer Science and Business Media LLC, sf: 60-65. doi: 10.1038/scientificamerican0617-60. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. Hutson. How Researchers Are Teaching Ai To Learn Like A Child. Alındığı Yer: www.science.org | Arşiv Bağlantısı
- ^ S. W. Gangestad. (2007). The Evolution Of Mind: Fundamental Questions And Controversies. ISBN: 9781593854089. Yayınevi: The Guilford Press.
- ^ N. Kanwisher. (2000). Domain Specificity In Face Perception. Nature Neuroscience, sf: 759-763. doi: 10.1038/77664. | Arşiv Bağlantısı
- ^ M. C. B. Andrade. (1996). Sexual Selection For Male Sacrifice In The Australian Redback Spider. Science, sf: 70-72. doi: 10.1126/science.271.5245.70. | Arşiv Bağlantısı
- ^ D. T. Purtilo, et al. (1979). Immunological Bases For Superior Survival Of Females. American Journal of Diseases of Children, sf: 1251-1253. doi: 10.1001/archpedi.1979.02130120043008. | Arşiv Bağlantısı
- ^ D. Symons. (1993). The Stuff That Dreams Aren't Made Of: Why Wake-State And Dream-State Sensory Experiences Differ. Cognition, sf: 181-217. doi: 10.1016/0010-0277(93)90049-2. | Arşiv Bağlantısı
- ^ R. M. Nesse. (1996). Why We Get Sick: The New Science Of Darwinian Medicine. ISBN: 9780679746744. Yayınevi: Vintage.
- ^ S. Steiger, et al. (2008). The Coolidge Effect, Individual Recognition And Selection For Distinctive Cuticular Signatures In A Burying Beetle. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, sf: 1831-1838. doi: 10.1098/rspb.2008.0375. | Arşiv Bağlantısı
- J. E. Scheib, et al. (1999). Facial Attractiveness, Symmetry And Cues Of Good Genes. Proceedings of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences, sf: 1913-1917. doi: 10.1098/rspb.1999.0866. | Arşiv Bağlantısı
- D. Haig. (2015). Maternal–Fetal Conflict, Genomic Imprinting And Mammalian Vulnerabilities To Cancer. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, sf: 20140178. doi: 10.1098/rstb.2014.0178. | Arşiv Bağlantısı
- A. P. Buunk, et al. (2008). Parent–Offspring Conflict In Mate Preferences. SAGE Publications, sf: 47-62. doi: 10.1037/1089-2680.12.1.47. | Arşiv Bağlantısı
- D. Nettle. (2006). The Evolution Of Personality Variation In Humans And Other Animals.. American Psychological Association, sf: 622-631. doi: 10.1037/0003-066X.61.6.622. | Arşiv Bağlantısı
- A. L. Glenn, et al. (2011). Evolutionary Theory And Psychopathy. Aggression and Violent Behavior, sf: 371-380. doi: 10.1016/j.avb.2011.03.009. | Arşiv Bağlantısı
- D. M. . Buss. (2009). Evolutionary Psychology: A New Paradigm For Psychological Science. Psychological Inquiry, sf: 1-30. doi: 10.1207/s15327965pli0601_1. | Arşiv Bağlantısı
- R. M. Nesse. (2008). Evolution: Medicine's Most Basic Science. The Lancet, sf: S21-S27. doi: 10.1016/S0140-6736(08)61877-2. | Arşiv Bağlantısı
- G. MacDonald, et al. (2005). Why Does Social Exclusion Hurt? The Relationship Between Social And Physical Pain.. American Psychological Association, sf: 202-223. doi: 10.1037/0033-2909.131.2.202. | Arşiv Bağlantısı
- D. Lieberman. (2009). Rethinking The Taiwanese Minor Marriage Data: Evidence The Mind Uses Multiple Kinship Cues To Regulate Inbreeding Avoidance. Evolution and Human Behavior, sf: 153-160. doi: 10.1016/j.evolhumbehav.2008.11.003. | Arşiv Bağlantısı
- M. Wilson, et al. (1985). Competitiveness, Risk Taking, And Violence: The Young Male Syndrome. Ethology and Sociobiology, sf: 59-73. doi: 10.1016/0162-3095(85)90041-X. | Arşiv Bağlantısı
- J. G. Neuhoff. (2010). An Adaptive Bias In The Perception Of Looming Auditory Motion. Ecological Psychology, sf: 87-110. doi: 10.1207/S15326969ECO1302_2. | Arşiv Bağlantısı
- S. Pinker, et al. (2008). The Logic Of Indirect Speech. Proceedings of the National Academy of Sciences, sf: 833-838. doi: 10.1073/pnas.0707192105. | Arşiv Bağlantısı
- M. D. Giudice. (2018). Evolutionary Psychopathology: A Unified Approach. ISBN: 9780190246846. Yayınevi: Oxford University Press, USA.
- J. Tooby, et al. (2010). Groups In Mind: The Coalitional Roots Of War And Morality. ResearchGate. | Arşiv Bağlantısı
- J. H. Park, et al. (2003). Evolved Disease-Avoidance Processes And Contemporary Anti-Social Behavior: Prejudicial Attitudes And Avoidance Of People With Physical Disabilities. Journal of Nonverbal Behavior, sf: 65-87. doi: 10.1023/A:1023910408854. | Arşiv Bağlantısı
- ^ L. Al-Shawaf. The Why Is Not The Same As The How: Levels Of Analysis And Scientific Progress In Psychology - Areo. (20 Temmuz 2020). Alındığı Yer: Areo | Arşiv Bağlantısı
- ^ L. Al-Shawaf. Evolutionary Psychology: Predictively Powerful Or Riddled With Just-So Stories? - Areo. (20 Ekim 2020). Alındığı Yer: Areo | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 04/12/2024 15:15:52 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11541
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.