Elektromanyetik Spektrum (Tayf) Nedir?

Elektromanyetik spektrum (ya da elektromanyetik tayf), bütün elektromanyetik dalgaları barındıran bir ölçektir. Işık dediğimizde, aklımıza ilk önce gözlerimizin gördüğü ışığın gelmesi oldukça muhtemeldir. Ancak ışık, sadece görünür ışıktan ibaret değildir. Aslında ışık dediğimiz olgu, bir elektromanyetik dalgadır. Daha teknik bir dille söyleyecek olursak, ışıktan bahsederken sıklıkla onu, taşıyıcı parçacığı olan foton ile ifade ederiz.

Cep telefonlarımızdaki radyo dalgalarından, mikrodalga fırınlardaki mikrodalgaya, uzaktan kumandalardaki kızılöte LED'lerden, hastanelerdeki moröte (UV) sterilizasyon cihazlarına kadar elektromanyetik dalgalar (yani ışık), hayatımızın hemen hemen her yerinde, farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Dahası gözle gördüğümüz ışık, elektromanyetik dalgaların yalnızca ufak bir bölümünü oluşturur. Elektromanyetik spektrum (tayf) da, oldukça farklı şekilde karşımıza çıkan ışığı sınıflandırma yöntemimizdir.

Elektromanyetik Spektrum Nedir?

Radyo dalgalarından gama ışınlarına kadar, evrende bulunan tüm elektromanyetik dalgalar, elektromanyetik spektrumda sınıflandırılır. Başka bir deyişle elektromanyetik spektrum, var olan tüm ışık aralığını barındıran bir ölçektir.

Elektromanyetik Dalgalar

Işık, periyodik olarak değişen elektrik alan ve manyetik alandan oluşmaktadır. Bu dalgaların frekansı (ya da dalga boyu), ışığın fiziksel özelliğini ve elekromanyetik spektrumdaki yerini belirler.

Elektromanyetik dalganın spektrumdaki yeri, frekansı ya da dalga boyuyla belirlenir. Frekans ($\nu$) bir saniye içerisinde herhangi bir noktadadan geçen dalga sayısını, dalga boyu ($\lambda$) ise iki dalga tepesi (ya da çukuru) arasındaki mesafeyi ifade etmektedir. Bu sebepledir ki dalga boyu ve frekans, ters orantılıdır.

$\nu \lambda =c$

Burada $c$ ışık hızıdır. Elektromanyetik dalgalar için enerji ifadesi:

$E=h\nu =h\frac{c}{\lambda }$

şeklindedir. Öyleyse, elektromanyetik dalganın frekansı arttıkça enerjisi de artar diyebiliriz. Bir başka deyişle, frekans arttığında dalga boyu azalacağından, dalga boyu azaldığında da enerjinin arttığını söyleyebiliriz.

Elektromanyetik spektrum, elektromanyetik dalgaları enerjilerine göre sınıflandırır. Yukarıdaki figürde, soldan sağa doğru gittikçe frekans artmakta (dalga boyu azalmakta) yani enerji artmaktadır.

• Yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar, düşük frekanslılara göre daha yüksek enerjiye sahiptir. Bu sebeple, yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar, cisimlerin daha derinlerine işleyebilir.
• Yüksek frekanslı elektromanyetik dalgalar, birim zamanda daha fazla bilgi taşıyabilirler.
• Dalga boyu ne kadar kısaysa (yani frekans ne kadar yüksekse), elektromanyetik dalga, düştüğü yüzeyin detaylarını o kadar iyi gösterir.

Bu üç maddeden de görebileceğimiz gibi, farklı frekansa sahip elektromanyetik dalgalar, farklı fiziksel özelliklere sahiptir. Benzer şekilde, bu özelliklerin farklılığı sebebiyle kullanım alanları da değişmektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Elektromanyetik Dalga Kategorileri

Elektromanyetik dalgaları geleneksel olarak 7 kategoriye ayırırız:

• Radyo dalgaları: Radyolarımızda dinlediğimiz müziği bize getiren elektromanyetik dalgalar, radyo dalgalarıdır. Özellikle letişimde kullanılan bu dalgalar, aynı zamanda evrendeki yıldızlardan ve gaz bulutlarından da yayılmaktadır.
• Mikrodalga: Yukarıda bahsettiğimiz gibi, frekans arttıkça birim zamanda taşınan bilginin arttırılması mümkündür. Bu sebeple, mikrodalgalar uydularla iletişimde kullanılmaktadır. Benzer şekilde, radar teknolojileri de mikrodalgalar kullanılarak geliştirilmiştir. Tüm bu bilimsel ve teknolojik kullanımların yanı sıra, evimizdeki mikrodalga fırınlar da, mikrodalga kullanarak yemeklerimizi ısıtır.
• Kızılötesi (IR): Mikrodalgaların sonundan, görünür bölgenin düşük enerjili kısmına kadarki alanı kaplayan kızılötesi bölgedeki elektromanyetik dalgalar, atmosferde bulunan CO₂ ve H₂O molekülleri tarafından yakalanmaktadır. Bu da, atmosferin sıcaklığının artmasına sebep olmaktadır. Kızılötesi görüntülemeye sahip teknolojiler, bedenimizden ve cisimlerden saçılan kızılötesi ışınları kullanarakgörüntüleme yapmaktadır.
• Görünür Bölge: 400 nm ile 750 nm arasında dalga boyuna sahip olan elektromanyetik dalgaların oluşturduğu bu bölge, insan gözünün gördüğü aralıktır. Spektrumun, bizim için yaşamı "renkli" kılan kısmı bu bölgedir.
• Moröte (UV) Bölge: 400 nm ile 10 nm arasında dalga boyuna sahip elektromanyetik dalgaların oluşturduğu bu bölge, 1801 yılında Johann Ritter tarafından, Güneş'in tayfını incelerken keşfedilmiştir. Güneş'in cildimizi bronzlaştırmasının sebebi, morötesi ışınlardır.
• X-ışınları: Oldukça yüksek frekansa sahip olan bu elektromanyetik dalgalara X-ışını denmesinin sebebi, özelliklerinin ve doğasının bilinmemesindendir. 0.01 nm'den daha küçük dalgaboylarını da içinde barındıran bu bölge, havaalanlarındaki güvenliğin kullandığı cihazlardan kristal yapılarını görüntüleyen yüksek teknoloji ürünlerine kadar, pek çok farklı görüntüleme teknolojisinde sıkça kullanılmaktadır.
• Gama ışınları: En tehlikeli ve delici radyoaktif bozunumlardan birisi olan gamma ışınları, 1890'lı yıllarda, radyoaktivite keşfedildikten hemen sonra keşfedildi. Gıda sterilizasyonundan görüntülemeye kadar pek çok alanda kullanılan bu ışınlar, Elektromanyetik spektrumdaki en yüksek enerjili dalgalardır.