Çok Benzer Gözüken Canlılar Ayrı Türlere, Çok Farklı Gözüken Canlılar Aynı Türe Mensup Olabilirler!

Bu fotoğrafta gördüğünüz her iki kuş da "Superb Fairy Wren" (Malurus cyaneus) olarak bilinen Avustralasyalı bir kuş türünün bireyleridir. Deneyimsiz bir göz, bu kadar farklı gözüken iki canlıyı muhtemelen iki ayrı tür olarak sınıflandırırdı. Ancak kuşlardan soldaki türün erkeği, sağdaki ise dişisidir. Cinsel çiftbiçimlilik, sadece deneyimsiz gözleri değil, taksonominin babası olarak bilinen Carl von Linneaus gibi üstatları bile yanıltmıştır. Linneaus, tıpkı yukarıdaki gibi gözüken ama aslında bir kuşun dişisi ve erkeği olan iki canlıyı ayrı türler olarak kategorize etmiştir. Bu hata, kısa sürede düzeltilmişse de, biyolojinin birçoklarının sandığının aksine hiç de kolay bir meslek olmadığı gerçeğine ufak bir pencere aralamaktadır.

Daha sıra dışı bir örneğe bakalım: Aşağıdaki görselde, üst taraftaki birbirinden oldukça farklı gözüken kelebeklerin her biri aynı türün bireylerdir; sadece tür içi çeşitlilik dolayısıyla farklı gözükmektedirler. Alttaki birbirinin tıpatıp aynısı gözüken kelebekler ise aslında 3 ayrı türe mensuptur.

Entomology

Burada fark etmemiz gereken bir diğer gerçek şudur: Doğada "tür", "cins" gibi keskin hatlarla sınırları belirlenmiş kategorileri olmadığı için, biz insanlar olarak bu kategorileri doğaya dayatmaya çalıştığımızda bolca sıkıntıyla karşılaşmaktayız. Yani insanların varlıkları kategorilere bölerek daha kolay anlıyor olması, doğada gerçekten bu tür kategorik ayrımlar olduğu veya süreçlerin bu ayrımlara göre işliyor olduğu anlamına gelmemektedir.

Doğada, istisnasız olarak her canlı birbiriyle akrabadır ve devasa bir Evrim Ağacı'nın birbirine çeşitli mesafelerde bağlanan dalları gibidir... Tüm canlılık bir bütündür ve her bir dala farklı bir isim verme çabası, insanlara özgü bir sınıflandırma merakının ürünüdür. Doğada böyle bir ayrım yoktur. Evrimsel biyolojinin bilgi dağarcığımıza kattığı en muhteşem gerçeklerden birisi, türler arasındaki köken benzerliğidir.

Bu nedenle canlıları kategorilere ayırırken de dikkatli olmamız gerekir: Birbirinden farklı gözüken canlılar çok yakın akraba olabilirler; çok benzer görünen iki canlı, apayrı türlere mensup olabilir (bu, özellikle de Batezyan Mimikri gibi evrimsel kamuflaj adaptasyonlarında belirginleşmektedir).

Her insan, öyle veya böyle canlılarla temas halinde olduğu için, aşina oldukları türleri aceleci bir şekilde sınıflandırmaya meyillidirler; hatta bu durum, binlerce türe ayrılan canlı gruplarının tek bir kefede değerlendirilmesi gibi hatalı sonuçlara bile neden olabilmektedir. Köyünde tavuk ve atlarla oynamış olan, mahallesindeki köpeğin başını okşayıp, yavru kediyi evine almış olan birçok insan kendisini zoolog sanmaktadır. Evinde 3 saksıda bitki besleyenler botanikçi, balkonunda birkaç hafta kuş beslemiş olanlar ornitolog, bir kelebeği eline almış olanlar entomolog...

Elbette bu bilim dallarına ilgi duymak, profesyonel bir şekilde eğitimini almadan da son derece kapsamlı bir şekilde deneyim edinmek için hiçbir engel yok. Gelmiş geçmiş en büyük primatologlardan biri olan Jane Goodall'ın hiçbir biyoloji eğitimi olmaması, bunun en harika örneklerinden birisidir.