Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Çin, Yapay Güneş Üretmedi! HL-2M Tokamak ve EAST Projesi Nedir?

6 dakika
22,523
Çin, Yapay Güneş Üretmedi! HL-2M Tokamak ve EAST Projesi Nedir?
Tüm Reklamları Kapat

İddia

Dünya bu olayı konuşuyor! Çinliler Güneş'i taklit etti! 'Yapay Güneş'i çalıştırdılar! Çin, adeta yapay bir güneş yaratmayı başararak, nükleer füzyon reaktörlerinde büyük bir adım atmayı başardı.

Gerçek mi?

Sahte
Sahte

Gerçek Ne?

Çin, nükleer füzyon reaktörleri geliştirme yönünde önemli sayılabilecek bir deney yapmış olsa da, ürettikleri sistemin "yapay güneş" olarak adlandırılmaktan çok ama çok uzaktır.

İddianın Kökeni

Aralık 2020'de Çin'de yapılan bir nükleer füzyon reaktörü deneyinin sonuçları ilan edildi. Buna bağlı olarak, Türkiye ve Dünya'daki sayısız yerel medya, Çin'in "yapay bir güneş" ürettiğini veya "Güneş'i taklit etmeyi başardığını" yazdı (en azından tık tuzağı başlıklarında bu iddialara yer verdiler). Sosyal medyada bu iddialar, aynı başlıklarla ve genellikle çok yanlış anlatılan şekillerde hızla yayıldı.[1]

Bilgiler

Atom bombaları ve nükleer santraller, nükleer fisyon (parçalanma) adı verilen fiziksel bir süreci kullanır. Radyoaktif ve büyük kütleli bir element, nötron gibi bir parçacıkla bombardımana tutulur ve radyoaktif element, bu çarpmanın etkisiyle bozunarak, enerji açığa çıkarır. Parçalanma sırasında daha fazla nötron açığa çıkar ve bu nötronlar da, civardaki diğer radyoaktif elementlere çarparak zincirleme bir süreç başlatırlar. Bu, kontrolsüz olarak yapılırsa bir atom bombası, kontrollü bir şekilde yapılırsa nükleer santraller elde edilir.

Tüm Reklamları Kapat

Bundan çok daha yüksek enerji elde etmenin yolu ise, füzyon (birleşme) reaksiyonlarıdır. Güneş gibi yıldızların içerisinde, hidrojen gibi küçük kütleli elementler bir araya gelerek helyum gibi daha iri kütleli elementleri oluştururlar ve bu sırada enerji açığa çıkarırlar. Bu reaksiyon, örneğin Güneş'te 4.6 milyar yıldır devam etmektedir ve en azından 5 milyar yıl boyunca daha devam edeceği öngörülmektedir.

Ne yazık ki teknolojimiz, bu reaksiyonu makul düzeyde stabil bir şekilde çalıştıran bir sistem geliştirmeyi henüz başaramamıştır. Ancak daha önce de duyurduğumuz gibi, füzyon reaktörlerine yönelik deneysel çalışmalar yıllardır devam etmektedir. Bunu başarmamız halinde, tüketilen yakıt başına açığa çıkan enerji bakımından devrim sayılabilecek bir atılım gerçekleşmiş olacaktır. Öyle ki, teoride, tuzlu suyu bile kullanarak muazzam bir enerji üretmek mümkün olabilecektir.[2], [3]

Eğer bu başarılabilecek olursa, CO2 gibi çevreye zararlı atıkları olmayan, ana yakıt olarak kullanabileceğimiz hidrojen ve lityumun Dünya'nın her yerinde bolca bulunduğu, çok önemli bir enerji kaynağına ulaşmamız mümkün olacak. Füzyon reaktörlerinin tek atığı bir soygaz olan ve kolay kolay tepkimeye girmeyen helyum gazı olacak. Reaktör içerisinde tüketilen ve üretilen trityum ise, reaktör içerisinde korunmalı bir şekilde kalmaya devam edecek (ve zaten çok az miktarda kullanılması gerekecek).

Bir füzyon reaktörünün deney düzeneğinin içi.
Bir füzyon reaktörünün deney düzeneğinin içi.

Modern nükleer reaktörlerin aksine, füzyon reaktörlerinde zincirleme tepkimeler bulunmuyor, bu nedenle de bir nükleer patlama yaşanması ihtimali bulunmuyor. Hatta füzyon reaktörlerinde kullanılan plazmanın, az sonra göreceğimiz gibi muazzam sıcaklıklarda tutulması gerekiyor; ancak bir hata oluşup da plazma dışarı sızacak olsaydı, füzyon reaktörünün kendi iç dinamikleri nedeniyle plazma sadece birkaç saniye içerisinde kendi kendine sönerdi ve hiçbir hasar yaratamazdı. Bu, füzyon reaktörlerini yapısal olarak güvenli bir araç haline getirmektedir.[4]

Tüm Reklamları Kapat

Ayrıca her ne kadar hidrojen bombalarında füzyon reaksiyonundan faydalanılsa da, bombayı patlatmak için diğer atom bombalarında da olduğu gibi fisyon reaksiyonuna da ihtiyaç duyulmaktadır; füzyon reaktörlerinde ise fisyon reaksiyonları bulunmaz. Bu nedenle silah yapımında da kullanılması mümkün gözükmemektedir.

İşte Çin Ulusal Nükleer Firması (İng: "China National Nuclear Corporation" ya da kısaca "CNNC"), 5 Aralık 2020 tarihinde HL-2M Tokamak adını verdiği bir deney cihazını aktive ederek, füzyon reaksiyonları denemelerine bir yenisini ekledi.

Çin'in Deneyi Hakkında Medyada Abartılan Noktalar

Öncelikle, medyada bunun neden "yapay Güneş" olarak pazarlandığını ele alalım. Bir füzyon deneyi olmasının yanı sıra, reaktörün sıcaklığı 150 milyon derece sıcaklığa erişti. Kıyaslayacak olursanız Güneş, sadece 15 milyon derece sıcaklıktadır. Ne var ki bir şeyi "Güneş'ten bile sıcak" yapmak bir şeydir; onu stabil bir şekilde sürdürüp, ondan verimli bir şekilde enerji elde edebilmek bambaşka bir şey... Örneğin HL-2M Tokamak deneyi, 4.6 milyar yıl bir yana dursun, sadece birkaç saniyede sönmüştür.

Medyadaki bir diğer yanıltıcı nokta, bu tür bir deneyin eşsiz benzersiz olduğu yönündedir. Halbuki HL-2M Tokamak, bu tür bir denemenin ilki değildir, sonuncusu da olmayacaktır. Örneğin Fransa'nın güneyinde inşa edilmekte olan Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktörü (İng: "International Thermonuclear Experimental Reactor" ya da kısaca "ITER") de benzer şekilde 150 milyon derece sıcaklığa kadar çıkabilecektir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Benzer şekilde, bir reaktör deneyi yapmak, reaktöre sahip olduğunuz anlamına gelmemektedir: Çin'in HL-2M Tokamak deneyinde 2-3 megaamperlik bir elektrik akımı üretilebilmiştir. Bu da çığır açan bir başarı sayılmaz; çünkü benzer şekilde, İngiltere'de bulunan Avrupa Torusu reaktörü (İng: "European Torus"), 40 yıldır deneysel çalışmalara ev sahipliği yapmaktadır ve bu tesisten bugüne kadar 7 megaampere ulaşan düzeyde elektrik akımı üretmek mümkün olmuştur.

Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktörü (ITER)
Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktörü (ITER)

Çin'in Deneyi Neden Önemli?

Çin, son birkaç yıldır çok agresif bir temiz enerji kampanyası sürdürüyor. Bunun bir uzantısı, 2050 yılına kadar bir füzyon reaktörü geliştirmeyi içeriyor - ki bu deney, bu alanda yapılan diğer tüm deneyler gibi, buna ulaşmak yolunda önemli bir adım.

Burada, şu nokta da önemli: Bazı nükleer fizikçiler, füzyon reaktörü fikrinin uçuk, masraflı, riskli ve hatta olasılıkla başarısızlıkla sonuçlanmaya mahkum bir hayal olarak görüyorlar. Çin, bu hayalden vazgeçmeyerek, onları haksız çıkarma yönünde önemli adımlar atıyor; örneğin 2021 yılında Çin Füzyon Mühendisliği Test Reaktörü (İng: "China Fusion Engineering Test Reactor" ya da kısaca "CFETR") adını verdikleri bir tesisi açmayı planlıyorlar. Eğer bu tesis sayesinde füzyon reaktörü üretmeyi başarabilirse, teknolojik anlamda çığır açıcı olacağı kuşkusuz.

Bu deneylerin temel amacı, nükleer füzyon reaksiyonlarını birkaç saniye değil, aylarca ve yıllarca çalışacak biçimde sabitleyebilmek. Ancak şu anda bunun tam olarak nasıl yapılabileceğine dair hiçbir sağlam fikir bulunmuyor - ki işte, HL-2M Tokamak aracının çalıştırıldığı Deneysel İleri Süperiletken Tokamak (İng: "Experimental Advanced Superconducting Tokamak" ya da kısaca "EAST") tesisinde araştırılan temel konu da bu. Dahası, bu kadar yüksek sıcaklıklarda (HL-2M'nin 200 milyon santigrat dereceye ulaşması bekleniyor) tesisin güvenliğinin nasıl sağlanacağı da büyük bir soru işareti.

İşte HL-2M Tokamak deneyinin en büyük başarısı, tesisin bu kadar yüksek sıcaklığa en azından birkaç saniye boyunca dayanabilmesi oldu. Deney süresince reaksiyondan açığa çıkan atık malzemeler, deney düzeneğinin duvarlarını saniyeler boyunca dövdü; ancak deney planlandığı gibi devam edebildi. Aslında "atık" demek yanıltıcı olur; çünkü bunlar sadece reaksiyon süresince üretilen nötronlar. Bu nötronlar, deney düzeneğinin bulunduğu duvarları dövdükçe, bunları aşındırıyor ve parçalıyor. İşte bu, çözülmesi gereken ana problem.

Ne yazık ki bu düzeydeki basınca ve çarpışmaya bir reaktörün aylarca veya yıllarca dayanması imkansız gözüküyor. Yani sorun sadece fizik mühendisliği sorunu değil, aynı zamanda bir malzeme mühendisliği ve inşaat mühendisliği problemi. Buna dayanabilecek malzeme ve yapıların inşa edilebilmesi gerekiyor.

Tüm Reklamları Kapat

Şimdilik, füzyon reaktörlerinden elde edilen güç sadece 10 megawatt civarında ve ITER gibi teknolojiler, bunu 21. yüzyılın ikinci yarısına kadar 500 MW düzeyine çıkarmayı hedefliyor (ortalama bir nükleer reaktör ise 1.000-3.500 MW güç üretebilir). En erken ticari olarak işlevsel füzyon reaktörünün 2040 yılında üretilmesi beklenmektedir - ki bugüne kadar bu reaktörlerin teknolojilerinde yaşanan aksaklıklar göz önüne alınacak olursa, bu tarih bile fazlasıyla iyimser gözükmektedir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
73
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 54
  • Bilim Budur! 34
  • Umut Verici! 23
  • İnanılmaz 19
  • Merak Uyandırıcı! 19
  • Muhteşem! 10
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 9
  • Korkutucu! 6
  • Güldürdü 2
  • Üzücü! 2
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 04/12/2024 15:20:10 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9692

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
İnsanlar
Genom
Uçak
Film
Madde
Buz
Memeli
Dalga
Uzay Görevleri
Evrimsel Psikoloji
Yas
Teknoloji
Boyut
Kas
Coronavirus
Isı
Eğilim
Hayvan Davranışları
Antropoloji
Venüs
Wuhan Koronavirüsü
Nükleer Enerji
Yeşil
Sıcak
Yer
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Kafana takılan neler var?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Çin, Yapay Güneş Üretmedi! HL-2M Tokamak ve EAST Projesi Nedir?. (8 Aralık 2020). Alındığı Tarih: 4 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9692
Bakırcı, Ç. M. (2020, December 08). Çin, Yapay Güneş Üretmedi! HL-2M Tokamak ve EAST Projesi Nedir?. Evrim Ağacı. Retrieved December 04, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9692
Ç. M. Bakırcı. “Çin, Yapay Güneş Üretmedi! HL-2M Tokamak ve EAST Projesi Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 08 Dec. 2020, https://evrimagaci.org/s/9692.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Çin, Yapay Güneş Üretmedi! HL-2M Tokamak ve EAST Projesi Nedir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, December 08, 2020. https://evrimagaci.org/s/9692.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close