Dunning-Kruger Etkisi Nedir? Neyi Bildiğimizi ve Neyi Bilmediğimizi Ne Kadar Biliyoruz?

Dunning-Kruger Etkisi, belli bir görev veya uzmanlık alanı konusunda az miktarda kabiliyet, uzmanlık veya deneyim sahibi kişilerin, o alandaki kabiliyet, uzmanlık veya deneyimlerini abartmaya olan eğilimleriyle tanımlanan bir bilişsel önyargıdır.^[1]

Dunning-Kruger Etkisi iki taraflıdır; yani bir alandaki gerçek uzmanlar da kendi deneyim ve kabiliyetlerini azımsamaya meyillidir.^[2] Bir diğer deyişle, bir konu hakkında gerçekten ortalamanın üzerinde bilgiye sahip veya gerçekten uzman olan kişiler, kendi bilgilerini küçümsemeye ve olduğundan az görmeye meyillidirler.^{[3], [4], [5]} Bu kişilerde daha yoğun olarak alçakgönüllülük, spesifik bir konudaki bilgilerinden (aslında doğru olmasına karşın) emin olmama, mütevazı tavırlar ve konu hakkındaki bilgi düzeylerini önemsememe gibi davranışlar görülür. 

Bu etkiyi resmi olarak tanımlayan orijinal makale, 1999 senesinde Michigan Üniversitesi sosyal psikoloji profesörü David Alan Dunning ile New York Üniversitesi sosyal psikoloji profesörü Justin Kruger tarafından,Journal of Personality and Social Psychology dergisinde yayınlanmıştır.^[6] İkili, bu etkiyle ilgili yazdıkları makalede şu sonuca varmaktadırlar:

Cahillerin/beceriksizlerin/yeteneksizlerin ölçüsüzlükleri kendileriyle ilgili algılarındaki hatalardan; yüksek bilgi düzeyine sahip, becerikli, yeteneklilerin ölçüsüzlüğü ise diğer insanlarla ilgili algılarındaki hatalardan kaynaklanmaktadır.

Elbette bu bilişsel önyargıyı tarihte ilk kez fark eden Dunning ve Kruger değildir. Türk deyimlerinden biri olan cahil cesareti, bu tespitin antikliğini göstermektedir. Charles Darwin de cehaletten doğan cesareti 19. yüzyılda fark etmiş ve şu sözlerle anlatmıştı:

Cahillik, daha sıklıkla bilgiyi değil, güveni doğurur; ısrarla şu veya bu problemin bilimle çözülemeyeceğini iddia edenler, çok bilenler değil, az bilenlerdir.

Ancak bu etkinin resmi keşfi ve uzmanlarca tanımlanması, 1996 yılına kadar beklemiştir.

Araştırmacıları bu konuyu incelemeye iten olay da oldukça ilginçtir: 1995 yılında 44 yaşındaki McArthur Wheeler isimli şahıs, limon suyunun "tuhaf" olarak tanımladığı kimyası ile ilgili çok derin bilgilere sahip olduğu iddiasıyla, yüzünü limon suyuna buladı ve 2 bankayı üst üste soymaya kalktı. İddiasına göre, limon suyunun görünmez yazılar yazmakta kullanılabilmesini sağlayan "gizemli" kimyası sayesinde, kendisini de "görünmez" kılacak ve bankadaki kameralar onu kaydedemeyecekti. Bankaları soymayı başardı; ancak tabii ki kameralar sorunsuz bir şekilde kaydı yaptı ve aynı gün içerisinde polis, Wheeler'ı kolayca yakaladı. Bu ilginç girişimin sebebi, Wheeler'ın cahilliğiydi. Kimya ve muhtemelen genel kültür hakkında derin bir cehalete sahip olmasına rağmen, cahilliğinin farkında değildi ve kendini uzman görüyordu. Dolayısıyla bilgilerinin ortalamadan üstün olduğunu ve polisler ile teknolojiyi kandırabileceğini sandı. Yanıldığı, çok barizdi. 

Araştırma, Cornell Üniversitesi'nde deneklerle yapılan deneyler üzerine 1996'da yayınlandı. 1999'da, araştırma bir adım öteye götürülerek, gerçekten konu hakkında bilgili birinin, cahil birini azıcık eğitmesinden sonra, cahil kişinin kendi bilgisizliğini çok daha isabetli tespit edebildiği ortaya kondu. Daha sonradan 2003, 2006 ve 2008'de diğer uzmanlarca yapılan araştırmalarla bu etki doğrulandı ve daha derin detaylar ortaya çıkarıldı. Hatta 2008'de Ehrlinger, bu etkiyi farklı sebeplere bağlamaya çalışan bir araştırma yaptı; yani etkiyi doğrudan hedef alarak çürütmeye çalıştı. Ancak araştırmasının sonucu, Dunning ile Kruger'ın vardığı sonuçla birebir örtüşüyordu. Bu durum, etkinin geçerliliğini çok daha arttırdı. 

"Beceriksiz ve Farkında Değil: Kişinin Kendisinin Cehaletiyle İlgili Bilgisizliğinin, Kendisini Abartılı Değerlendirmesine Nasıl Neden Olduğu Üzerine..." başlıklı sebebiyle ikiliye 2000 senesinde, Nobel Ödülü'nü satirik bir şekilde alaya alan Ig Nobel Ödülü verildi. 

Dunning-Kruger Etkisi Bize Ne Öğretir?

Dunning-Kruger Etkisi, belli bir konuda beceriksiz veya bilgisiz insanlarda görülen, "hayali (sanrılı) üstünlük hissi"ne verilen isim olarak da tanımlanabilir. Bu kişilerde, tipik olarak, beceriksiz/bilgisiz oldukları konulardaki becerileri/bilgileri sorulduğunda, gerçekte olandan çok daha yüksek olduğunu iddia ettikleri görülür. Yani bu kişiler, cehaletlerinden ötürü sahip oldukları cesaret nedeniyle, kendilerini aslında bilgisiz oldukları bir konunun uzmanı ilan edebilirler.

Dunning-Kruger Etkisi, genellikle üst-bilişsel yetenekler (metabiliş) yaklaşımıyla açıklanmaktadır. Bu yaklaşıma göre, kötü performans gösterenler, henüz iyi ve kötü performansları ayırt etme yeteneğini kazanmamışlardır. Kendi performansları ile başkalarının performansları arasındaki niteliksel farkı görmedikleri için, kendilerini abartma eğilimindedirler.

Dunning-Kruger Etkisi ile ilgili olarak anlaşılması gereken kritik bir nokta, Dunning-Kruger Etkisi'nin çoğu durumda başka insanlar için değil, kişinin kendisi için tanımlı olduğudur; zira herkes belli konularda amatör veya tamamen deneyimsizdir; ancak sırf YouTube videoları izledikleri için veya 1-2 kitap okudukları için veya daha önceden birkaç kez belli bir şeyi deneyimledikleri için o konuda uzman olduklarını varsayabilirler. Dunning-Kruger Etkisi'nin bize verdiği ana mesaj, kendimizi uzman sandığımız konularda muhtemelen deneyim ve becerilerimizi abarttığımızdır. Dolayısıyla Dunning-Kruger Etkisi, içe yönelik düşünceyi ve kişiyi "çuvaldızı kendisine batırmaya" teşvik eder.

Dunning-Kruger Etkisi'nin sağladığı önemli perspektiflerden bir diğeri de, belli bir konuda başkaları tarafından verilen kararların veya atılan adımların doğru kararlar olduğunu bilebilmek için gereken bilgi ve deneyim miktarının, o doğru kararı bizzat almak veya o doğru adımı atmak için gereken bilgi ve deneyim miktarıyla eşit olduğudur. Bir diğer deyişle bu etkinin temel sebebi, belli bir konudaki cehaletten ötürü kişide, o konu hakkında "gerçekten bilgili" veya "gerçekten yeterli" olma seviyesine dair güvenilir ve tarafsız bir algının var olmayışıdır. Yani bu kişiler, kendilerini belli bir konuda gerçekten yeterli saymak için ne kadar bilgiye sahip olmalarını gerektiğini bile bilmedikleri için, kısıtlı bilgilerine rağmen kendilerini o konuda uzman varsayarlar.

Dunning-Kruger Etkisi Grafiği Karmaşası

Dunning-Kruger Etkisi, içinde ilginç bir ironiyi barındırır: Dunning-Kruger Etkisi ile ilişkili olarak sosyal medyada paylaşılan grafiklerin birçoğu, Dunning ve Kruger tarafından yayınlanan aslen grafik değildir (ve kimine göre popüler grafik, gerçek makalenin verdiği bilgileri abartmaktadır). Bu durum, Dunning-Kruger Etkisi'nin kendisinin de Dunning-Kruger Etkisi'nden muzdarip olduğu fikrini doğurmuştur.

Popüler Dunning-Kruger Grafiği

Birçok kaynakta Dunning-Kruger Etkisi'ni özetleyen grafik şu şekilde verilmektedir:

Bu grafikte:

• Sol taraftaki ilk sivri tepe noktasına Aptallık Dağının Zirvesi (İng: "Peak of Mount Stupid") adı verilmektedir.
• Ortadaki çökük kısma (dip noktasına) Umutsuzluk Vadisi (İng: "Valley of Despair") adı verilmektedir.
• Uzmanlık tarafına gittikçe yaşanan yükselmeye Aydınlanma Eğrisi (İng: "Slope of Enlightenment") denmektedir.
• Nihayet ulaşılan noktayaysa Sürdürülebilirlik Platosu (İng: "Plateau of Sustainability") denmektedir.

Wikimedia

Bu grafiğin söylediği özetle şudur:

• Eğer alandaki gerçek deneyimi (alan bilgisini) kısaca "cehalet-uzmanlık" skalasında gösterirsek ve bu kişilerin gerçekte aldıkları skoru (veya gerçeğe yönelik algılarını) "cesaret" olarak nitelendirirsek, belli bir konuda cahil olan birinin cesareti de oldukça yüksek olacaktır. Çünkü cahil kişiler, kendilerinin alan bilgisini ve deneyimini abartmaya meyilli olacaktır ("Aptallık Dağı"nın zirvesinde olacaklardır).
• Ama kişi, o konuda deneyim ve bilgi kazandıkça, kendi bilgisizliğini fark etmeye başlayacaktır ve dolayısıyla alana yönelik cesareti hızla azalacaktır ("Umutsuzluk Vadisi"nin dibine ulaşacaklardır).
• Nihayetinde kişinin alan bilgisi zenginleştikçe, cesareti de yavaş yavaş toparlanmaya başlayacaktır ("Aydınlanma Eğrisi" boyunca ilerleyeceklerdir).
• Ancak hiçbir zaman cahil olduğu zamanki cesaret seviyesine ulaşamayacaktır (cesaretin yükselişi, "Sürdürülebilirlik Platosu"nda kalacaktır). Bu da, Dunning-Kruger Etkisi'nin ikinci parçası olan, uzman birinin kendi deneyimini azımsama eğilimini göstermektedir.

Ne var ki bu grafikler, gerçekte olanı yansıtmamaktadır.

Gerçek Dunning-Kruger Etkisi Grafiği

Orijinal makaledeki grafik şu şekildedir:

Journal of Personality and Social Psychology

Bu grafiği anlamak için, biraz arka plan bilgisi verelim: Dunning-Kruger Etkisi genellikle kişinin kendi kabiliyet ve deneyimini ölçen testlerle ölçülür. Örneğin katılımcılara, matematiğin belli bir alanındaki veya pilotsuz kalan bir uçağı indirme konusundaki kabiliyetleri konusundaki kabiliyet ve uzmanlıklarını nasıl algıladıklarına yönelik bir test verilir. Sonrasındaysa bu alanlarda gerçek uzmanlığı ölçen bir test verilir veya kişinin gerçekten o yeteneği sergilemesi istenir. Son olarak, kişinin test öncesi algılarıyla testte gerçekten nasıl bir performans sergilediği kıyaslanır. Bu yapıldığında, genellikle şu tür bir grafik elde edilir:

Wikipedia

Bu grafikte yatayda kişilerin genel popülasyon içinde bulunabilecekleri yetkinlik grupları yatayda (x ekseninde) yer almaktadır. Bu, örneğin yüzdelik dilim gibi bir kategoriye karşılık gelebilir. Örneğin pilotlukta çok uzman olan kişiler %99'luk dilimde, çok az deneyimli pilotlarsa %1'lik dilimde yer alabilirler. Düşeyde (y ekseninde) ise kişilerin belli bir uzmanlık alanında aldığı skor gösterilmektedir. Bir kişi belli bir görevde veya testte ne kadar yüksek skor alırsa, y ekseninde de o kadar yüksekte bulunacaktır.

Normalde yeterince büyük bir grupla test yapılacak olursa, kişilerin yer aldıkları yetkinlik grubu ile o testten aldıkları skor arasında doğrusal bir ilişki görülecektir. Çünkü örneğin %25'lik yetkinlik grubunda olan birinin alacağı test skoru da 100 üzerinden 25 civarında olacaktır; %90'lık yetkinlik grubunda olan birinin alacağı test skoru da 100 üzerinden 90 civarında olacaktır. Bu da $a$'nın pozitif bir değer olduğu, yani iki değişken arasında pozitif bir korelasyona işaret ettiği, $y=ax+b$ olarak karakterize edilebilecek, sıradan bir lineer grafik oluşturacaktır.

Yukarıdaki iki grafikten görüleceği üzere, gerçekten de test sonuçları yetkinlik grubuyla skor arasında doğrusal bir ilişki tespit etmektedir. Ne var ki kişilerin test öncesinde ölçülen algılanan becerileri ile, test sonrasında ortaya çıkan gerçek becerileri arasında belirgin bir fark vardır. Spesifik olarak, gerçekte daha düşük yetkinlik grubunda olan kişiler, testten alacakları skoru daha yüksek tahmin etmeye meyillidirler; gerçekte daha yüksek yetkinlik grubunda olan kişilerse testten alacakları skoru daha düşük tahmin etmeye meyillidirler.

İşte belli bir konuda gerçekte daha düşük beceriye sahip kişilerin o konudaki yeteneklerini abartması, daha yüksek beceriye sahip kişilerin o konudaki yeteneklerini azımsaması olgusuna Dunning-Kruger Etkisi denmektedir.

Bu Grafikler O Kadar Farklı mı?

Açıkçası iki grafik arasındaki fark, ilk etapta görüldüğü kadar farklı değildir. Basit bir hesaplamayla, orijinal grafikteki "gerçek uzmanlık" ile "algılanan uzmanlık" arasındaki farkı, mutlak değer cinsinden, şu şekilde grafiğe çevirebiliriz:

Agora Bilim Pazarı

Bitki Fizyolojisi ve Gelişimi

Bitki fizyolojisine ve gelişimine giriş yapmak ve bitkilere dair bilgilerinizi derinleştirmek isterseniz, Taiz ve Zaiger’in vazgeçilmez eserini mutlaka edinmelisiniz!

Notlar:

1. Bu kampanya, Palme Yayıncılık tarafından Evrim Ağacı okurlarına sunulan fırsatlardan birisidir.

Devamını Göster

₺1,150.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Görülebileceği üzere sarı grafik, popüler Dunning-Kruger grafiğindeki "Aptallık Dağı'nın Zirvesi"ni, Umutsuzluk Vadisi'nin dibini ve Aydınlanma Eğrisi'ni yansıtmaktadır. Elbette popüler grafiklerde bu kesintili ve az sayıda veriye dayanan sonuçlar düzgünleştirilmiş ve zenginleştirilmiştir. Örneğin Dunning ve Kruger'ın araştırmasında x ekseninde kullandıkları 4 çeyrekliği daha fazla sayıda dilimle değiştirecek olursak, grafiği şu şekilde çizmemiz mümkün olurdu:

Görülebileceği gibi, algı farkını yansıtan sarı grafik, popülerleştirilen Dunning-Kruger Etkisi eğrisindeki noktaları net bir şekilde yansıtmaktadır (kırmızı ve mavi çizgiler hâlen orijinal makaledeki verileri taklit etmektedir).

Burada tek itiraz, popüler grafiklerde en soldaki "dağ" kısmının sol tarafı, yani 0'dan zirveye ulaşan çizgiye getirilebilir. Bu, grafiğin estetik olması için katılmış bir parça olarak görülebilir. Ancak 2017 yılında yapılan çalışmalar, belli bir konuyu yeni öğrenmeye başlayan kişilerin özgüvenlerini abarttıklarına yönelik empirik kanıtlar da bulmuştur:^[14]

Journal of Personality and Social Psychology

Dolayısıyla popüler Dunning-Kruger Etkisi grafiğinin, orijinal araştırmayı yansıtmadığı itirazı belki akademik düzlemde kabul edilebilir olsa da popüler bilim (ve konunun özünün genel olarak kavranması) bakımından geçerli bir itiraz değildir.

İtirazlar ve Alternatif Açıklamalar

Ortalamaya Dönüş Etkisi

Herkes, Dunning-Kruger Etkisi'nin gerçek bir etki olduğunda hemfikir değildir. Kimi araştırmacıya göre, Dunning-Kruger Etkisi, ortalamaya dönüş (İng: "regression towards the mean") olarak bilinen istatistiki bir numaradan ibarettir. Bu olguya göre, eğer rastgele bir değişkene yönelik olarak alınan bir örneklem ekstrem bir değere sahipse, bir sonra alınacak olan örneklem muhtemelen ortalamaya daha yakın olacaktır.

Örneğin performansların kalitesi söz konusu olduğunda, ortalamaya dönüş etkisi, belirli bir performansın kalitesinin yalnızca temsilcinin beceri düzeyine değil, aynı zamanda herhangi bir nedenle iyi veya kötü şansa da bağlı olduğu anlamına gelir. Bu nedenle, ortalama beceriye sahip bir katılımcı, becerilerinin doğru bir öz değerlendirmesini yapsa bile, belki de şans eseri test sırasında kötü bir performans sergileyebilirler ve bu da araştırmacılarda, o katılımcının becerilerini abarttığı sanısına neden olabilir. Bu yaklaşıma göre, özellikle de ekstrem durumlarda, kendi kendini değerlendiren kişi ile nesnel performans arasındaki tutarsızlık, şansın rastgeleliğinden kaynaklanmaktadır.

Çoğu araştırmacı, ortalamaya dönüş etkisinin, empirik bulguları yorumlarken dikkate alınması gereken ilgili bir istatistiksel etki olduğunu kabul eder.^[3] Ancak bu tür istatistiki faktörler, Dunning-Kruger Etkisi'ni ortadan kaldırmamaktadır, bu nedenle ortalamaya dönüşün ölçülen etkiyi açıklamak için yeterli olduğu görüşü genellikle reddedilir.^[7]

İstatistiki Gürültü ve Rastgelelik

İnsan psikolojisi sahasında bir etkinin "gerçek" olarak kabul görmesi için, o etkinin veride rastgele gürültü kullanılarak tekrar üretilememesi gerekmektedir. Eğer insan beyni yazı-tura oyununda herhangi bir nedenle tura seçmeye yatkınsa, bunu bir bilgisayar tarafından yapılan rastgele tahminlerle (yazı veya tura) karşılaştırabilir ve insan zihninde böyle bir önyargı olup olmadığını görebilirsiniz. Bir insan bilgisayardan daha fazla tura seçecektir, çünkü bilgisayar tamamen rastgele bahisler yaparken, insan turalara karşı önyargılı olacaktır. Dunning-Kruger Etkisi'nde ise durum böyle değildir. Rastgele veriler, Dunning-Kruger Etkisi'ni çok iyi bir şekilde taklit etmektedir:^[8]

McGill University

Yukarıdaki grafik, tamamen rastgele veriler kullanarak elde edilmiştir. Yazılımda, bu grafiği üretmek için özel bir yanlılık kodlanmamıştır. 2002 yılında yayınlanan bir diğer makalede de tamamen rastgele verilerden yola çıkarak aynı grafiği üretmenin mümkün olduğu gösterilmiştir.^[9]

Birinin kendi becerileri de dahil olmak üzere herhangi bir şey hakkındaki algısını ölçmek zorluklarla doludur. Bir sınavda ne kadar iyi yaptığınız hakkında bugün düşündükleriniz, birebir aynı test ve sorgulama yarın yapılacak olsa, ruh halinizin ve kendinize olan güveninizin zaman içinde değişmesinden ötürü tamamen değişmiş olabilir. Bu öz değerlendirme ölçümü bu nedenle bir dereceye kadar güvenilmezdir. Kimi zaman çok büyük kimi zamansa o kadar büyük olmayan bu güvenilmezlik, var olan herhangi bir gerçek psikolojik etkinin bir deney bağlamında daha küçük olarak ölçüleceği anlamına gelir. Buna güvenilmezlik nedeniyle zayıflama denir.

Buraya kadar gördüklerimizin, ortalamadan-daha-iyiyim etkisi gibi diğer bilişsel önyargılarla birleşerek, Dunning ve Kruger'ın empirik bulguların neredeyse tam bir açıklamasını sağlayabileceği öne sürülmüştür.^{[3], [4], [10]} Ortalamadan-daha-iyiyim etkisine göre, insanların yeteneklerini, niteliklerini ve kişilik özelliklerini ortalamadan daha iyi olarak değerlendirme eğilimi vardır.^{[11], [12]} Bu tür açıklamalara kimi zaman veri gürültüsü + önyargı açıklaması da denmektedir.^[13]

Bu açıklama, Dunning-Kruger etkisinden farklıdır, çünkü bu açıklama, insanların sahip olduğu "aşırı olumlu" bakış açısının, insanların kendilerini değerlendirme becerileriyle ilişkisini görmezden gelir. Dunning-Kruger etkisi ise esas olarak bu tür yanlış değerlendirmelerin kötü performans gösterenler için nasıl gerçekleştiğine odaklanır.^{[4], [5]}

Ortalamadan-daha-iyiyim etkisi, ortalamaya dönüş olgusu ile bir arada kullanıldığında, hem vasıfsız insanların yeterliliklerini büyük ölçüde abartma eğiliminde olduğu hem de yüksek vasıflı insanlar için ters etkinin çok daha az belirgin olduğunu açıklamaya yetebilir.^{[3], [10]}

Ancak bu açıklamanın savunucuları bile, bunun empirik bulguları tam olarak açıklamadığı konusunda hemfikirdir. Bu, Dunning-Kruger Etkisi'nin, eskiden sanılandan daha küçük olsa bile hâlen insan algısında bir rolü olabileceği anlamına gelir.^[10] Bu yaklaşımın karşıtları, kişilerin kendi yeteneklerini kendi akran grubuna göre yeteneğini değerlendirirken veri gürültüsü + önyargı açıklamasının kullanılabileceğini, ancak öz-değerlendirme nesnel bir standarda göre gerçekleştiğinde Dunning-Kruger Etkisi'nin kullanılması gerektiğini ileri sürmüşlerdir.^[3]

Bilim Karşıtlarında Dunning-Kruger Etkisi

 Bu etkiyi günümüzde yoğun bir şekilde, fizik/astronomi hakkında derin bir cehalete sahip olmalarına göre uzay konusunda kendilerini uzman sayan astrologlarda, temel mimari hakkında tamamen cahil olmalarına rağmen kendilerini uzman sayan piramit ve UFO komplocuları, evrim/biyoloji hakkında derin bir cehalete sahip olmalarına rağmen kendilerini bu alanda uzman sayan evrim karşıtlarında ve benzeri bilim-dışı örgütlenmelerde görmekteyiz. 

Evrim Karşıtlığında Dunning-Kruger Etkisi

DK Etkisi'ne güzel bir örnek olarak, evrimsel biyoloji hakkında hiçbir akademik ve bilim temelli arka planı olmayan insanların, kendilerini bu konuda "uzman" ilan etmeleri verilebilir. Bu kişilerin konuya dair hiçbir düzgün, akademik, bilimsel olarak temellendirilmiş, bilimsel geçerliliğe sahip fikirleri, eğitimleri ve deneyimleri olmadığı için, az miktarda, kulaktan dolma bilgilerle bile kendilerini konu hakkında "yeterli" ve "uzman" sayarlar.

Piled Higher and Deeper

Halbuki bugüne kadar evrimsel biyoloji hakkında sadece İngilizce dahilinde ve sadece "evrimsel biyoloji" kategorisinde (genel biyoloji, paleontoloji, jeoloji, fizyoloji, kimya, biyomedikal gibi ilgili alanlar dahil bile edilmeden) yazılmış olan milyonlarca akademik makaleden habersizdirlerdir. Bilim insanlarının ezici çoğunluğunun evrimi bir doğa yasası olarak kabul ettiği gerçeğini inatla görmezden gelmeye çalışırlar. Hatta kendi sanrılarına o kadar kapılmışlardır ki, kendilerini haklı çıkarmak için gerçekleri saptırır, yalanlar inşa eder, bilim insanlarının sözlerini, davranışlarını, fikirlerini çarpıtırlar.

Tüm bunlar, "cahil cesareti"nden kaynaklanmaktadır. Evrimsel biyoloji sahasından çok uzak oldukları için, "konu hakkında bilgili" statüsünün ne olduğundan habersizdirler ve kendilerini üstün veya yeterli görürler; cehaletlerinin derinliğinden habersizdirler.