Saray Matematikçileri

Matematikçi Nerede Çalışır?

Soruya önce günümüzden cevap verelim. Günümüzde matematik öğrenimi gören insanlar öğretmenlik, yazılım ve finans üçgeninde yer alıyor. Bunların yanında akademik hayatı tercih edenler de var. Bundan yüzyıllar önce böyle değildi. Saray Matematikçileri dediğimiz önemli bir grup vardı. Vardı diyorum çünkü ne saraylar ne de onları yöneten krallar kaldı. Saray Matematikçileri dediğimiz bu grup saray adına ekonomi, savunma, tapu ve kadastro gibi alanlarda görev alıyordu. Misal kimden ne kadar vergi alınacağını saray matematikçileri hesaplıyordu. Eğer ülke savaşa girecekse generallerden önce matematikçiler çağrılıyordu. Bazen sorarlar "Matematikte öğretilenler hayatımı mı kurtaracak?" kurtarmayacak dersem yalan söylemiş olurum. Çünkü matematikçiler sayesinde hayatları kurtulan krallıklar bile olmuştur. İsterseniz gelin, bu saray matematikçileri kimmiş ve nerede görev almışlar bakalım.

Kralın Matematikçileri

Beş çocuklu bir ailenin babası vefat eder. Baba vefat edince mirasın paylaşılma sırası gelir. Beş çocuk az değil! Babanın Nil Nehri kıyısında büyük bir tarlası varmış. Beş çocuk "Benim tarlam Nil'e komşu olacak" diye kavgaya başlamışlar. Konu sonuçlanmayınca saray matematikçisine gitmiş. Saray matematikçisi tarlayı yatay bölmek yerine düşey bölerek hepsine Nil'e komşu tarla bırakmış. Bu karar mahkemede de kabul görünce mirasçılar işlerinin çözülmesinden matematikçi ise hayatı kurtulduğu için rahatlamış. Kralın adamı olmak prestijli ama sorumluluğu çok büyük. Yanlış hesaplama sonucu hayatın tehlikede! İşte saray matematikçisi dediğimiz grup ile bu hikâyede tanışıyoruz.^[1] (Hikâye aynı zamanda cebirin doğuşunu da gösteriyor) Daha sonrasında Antik Mısır'da tahıl ambarlarından sorumlu matematikçilerimiz var. Gelin tahıl ambarlarına bakalım:

Thebes Ambarı: 2 nilüfer çiçeği + 4 roda + 5 topuk + 2 çizgi ton tahıl

Giza Ambarı: 1 nilüfer çiçeği + 7 topuk + 6 çizgi ton tahıl

Aswan Ambarı: 6 roda + 3 çizgi ton tahıl^[2]

Şimdi soracaksınız, bu ifadeler ne? Daha önceki yazılarımda bahsettiğim Antik Mısırlı saray matematikçilerinin icat ettiği sayı sistemleri. İşte ambarlardaki tahıl durumlarına bizim saray matematikçileri bakıyordu. Bu şekilde halka ne kadar süre tahıl yetecek bunu hesaplıyor ve kıtlık, savaş benzeri durumlara hazırlık yapılıyordu. Yani bizim matematikçiler hayat kurtarıyordu! Hâlâ da kurtarmaya devam ediyor ama bu başka yazının konusu. Birde bu anlattıklarımın dışında çok ünlü saray matematikçimiz var: Arşimet. Sicilya Krallığını kurtaran matematikçi!

Sicilyalı Arşimet

Arşimet'in babası kralın matematikçisiydi. Kral tahtını oğluna bırakınca Arşitmet'in babası da boş durmamış Arşimet'i saray matematikçisi yapmıştır. Kral Hieron'un matematikçisi olan Arşimet, suyun kaldırma kuvvetini krala hizmet ederken ortaya çıkarmıştır. O ünlü hamam ve taç hikâyesi buradan gelmektedir. Arşimet'in görevine dönecek olursak kendisi savunmadan sorumlu matematikçimizdi. Roma, Kartaca İmparatorluğuna savaş açtığı dönemlerde (Pön Savaşları) ordusuna moral olması adına küçük bir ada olan Sicilya'yı almaya karar verir. Ama hesaba katmadıkları bir şey vardır: adayı askerler değil matematikçi korumaktadır. Roma donanması saldırıya geçmiş ancak Arşimet'in tasarladığı mancılıklara takılmıştır. Savaş planını değiştiren Romalı generaller karadan taaruza geçmiş ancak Arşimet'in tasarladığı mancılıklar tarz değiştirerek bir anda kara savaşına uygun hâle geçmiştir. Adayı ele geçiremeyen Romalılar Sicilya Krallığının teslim olmasını beklemiş ve küçük ada elindeki erzakları bitirince Roma'ya teslim olmuştur. Roma komutanı Marcellus kendilerine ustaca savunma yapan Arşimet'i tanımak istemiş ve askerlerini Arşimet'in evine göndermiştir. Askerler komutanlarının kendisiyle görüşmek istediğini söylediğinde Arşimet, "Problemimi çözdükten sonra gelirim" demiş ve problemini çözemeden orada askerler tarafından öldürülmüştür.

Vikipedi

Arşimet'in Mezarı

Roma komutanı Marcellus, Arşimet'in hayatını kaybettiğine çok üzülür ve vasiyeti doğrultusunda ona bir mezar yaptırır. Bu mezar birkaç yüzyıl sonra Marcus Tullius Çiçero tarafından Sicilya'da bulunur. Arşimet'in mezarı olduğunu ise mezar taşında silindir içine çizilmiş küre olmasından anlar. Bu Arşimet'in vasiyetidir. Hayatta yaptığı en büyük iş olarak bir kürenin hacmini hesaplamak olduğunu söylüyordu Arşimet. Ancak Çiçero'dan birkaç yıl sonra kim olduğu bilinmeyen turist tarafından mezar taşı kaçırılmıştır. Şu an ne mezar ne de mezar taşı hiçbirinden haberimiz yok.^[3] Sadece ortada gezen iddialara kulak kabatıyoruz.