Quantum club

Merhaba Dostum, ben sana belirsizlik ilkesini öyle bir anlatayım ki, sanki kahve içerken sohbet ediyormuşuz gibi hisset. Hazır mısın? Başlayalım.

Belirsizlik ilkesi, kuantum mekaniği denen o acayip bilim dünyasında çok önemli bir yer tutuyor. Bu fikri ortaya atan kişi, Alman fizikçi Werner Heisenberg. Yıl 1927, Heisenberg o sıralar atomların, elektronların, yani minicik parçacıkların nasıl davrandığını anlamaya çalışıyor. O zamanlar bilim insanları bu ufacık şeyleri ölçmek için uğraşıyor ama bir sorun var: Ne kadar dikkatli bakarsan bak, bazı şeyler netleşmiyor!

Heisenberg bir gün oturup düşünmüş ve demiş ki: "Arkadaş, bir parçacığın yerini çok iyi ölçersem, hızını tam olarak anlayamıyorum. Hızını net yakalarsam, bu sefer de nerede olduğunu kaybediyorum." Bunu matematiksel bir formülle de kanıtlamış. Ama bu, ölçüm aletlerinin kötü olmasından değil, doğanın kendisi böyle çalışıyor. Yani atomaltı dünyada kesinlik diye bir şey yok, her şey biraz bulanık, biraz olasılıklı.

Peki bu bize neyi anlatıyor? Şunu hayal et: Arabanla yolda gidiyorsun, hem nerede olduğunu hem de ne kadar hızlı gittiğini kolayca söyleyebilirsin. Ama elektronlar, protonlar gibi atomaltı parçacıklar öyle değil. Onlara "Tam olarak şuradasın" desen, "Hızım ne peki?" diye sorarlar, cevap veremezsin. Ya da hızlarını ölçsen, bu sefer adreslerini şaşırırsın. Komik ama gerçek:Atomaltı parçacıklarda kimseye trafik cezası kesilmez, çünkü ne yerleri belli ne hızları!

Bu ilke, evrenin küçük ölçeklerde nasıl "esnek" bir yer olduğunu gösteriyor. Bilim insanlarının bu sayede kuantum teknolojileri geliştirmesine de kapı açtı; mesela lazerler, kuantum bilgisayarlar hep bu fikirden doğdu. Kısacası, belirsizlik ilkesi şunu söylüyor: Evren biraz gizemli, biraz tahminlerle dolu ve bu da onu daha ilginç yapıyor.