Modern Topluluğun Hastalığı Stres

Giriş

Modern topluluğun hastalığı olarak bilinen stres, günlük yaşantımızın bir parçasıdır. Her insan günlük yaşantısında birden fazla stres faktörü ile karşı karşıya kalır: İş yerlerinde, okul hayatında, evlilikte ve birçok yerde stres peşlerini bırakmaz. İnsanlar sadece somut olarak değil zihinlerindeki düşünceler nedeniyle de strese maruz kalabilir. Bu da beraberinde birçok sorunu meydana getirebilir.

Stres Nedir ?

Stres canlıyı beklenmedik olaylara karşı hazırlamaya yarayan bir biyolojik mekanizmadır. Stres kavramını ilk defa kullanan Hans Selye, stresi vücudun değişen faktörler karşısında vücudun verdiği tepki olarak tanımlamıştır. Stres, insandan insana değişebilen bir olgudur. Bireyin kişisel özellikleri, sosyal hayatı, sağlık durumu, iş hayatı, karşılaştığı stres faktörü strese karşı verilen yanıtı değiştirebilir.

Stresin İnsan Üzerindeki Etkisi

İnsanlar karşılaştığı stres faktörü ile uzun süreli etkileşimde kalma, stresi azaltacak davranışlarda bulunmama, strese adapte olmama gibi durumlarda fiziki ve psikolojik bir çok sorun ortaya çıkabilir. Stres faktörü doğal sürecinden dışarı çıkarsa insanın biyolojik rahatsızlıklarına sebebiyet verebilir.

Stres yaratan faktörler, endokrin sistem üzerine etki ederek adrenal bezden kortizol ve adrenalin salınımını arttırmaktadır.^[1]

Bilgiustam

İnsanın uzun süre kortizol ve daha fazla stres sonucu ortaya çıkan biyolojik etkenlere kontrolsüz maruz kalması; diyabet, yorgunluk, kanser, depresyon, cilt sorunları, duygu durum bozuklukları, eğitim hayatında başarısızlık, sosyal dinamik dengenin bozulması, konsantrasyon güçlüğü, intihar etme düşüncesi, bağımlılık, bağışıklık sisteminde bozulma, yalnızlık düşüncesi, bireyin kendisini kimsenin anlamadığını düşünmesi gibi sorunlar ortaya çıkarırken daha küçük yaştaki bireylerde, stres çeşitlerinden bazıları çocukta; kekeme, fiziksel özelliklerini sevmeme, aile bireylerinden uzaklaşma, yeni bilgiler öğrenmede zorluk, eğitim hayatında başarısızlık ve okulu sevmeme, fazlaca küfür ve hakaret kullanımı, küçük yaşta sigara ve alkol kullanımı gibi sorunlar doğurabilir. Stres bu tarz sorunlara yol açarken bazı fiziksel sıkıntılarıda beraberinde getirir. Bunlardan birkaçı baş ağrısı, bel ve boyun ağrısı, mide bulantısı, karın ağrısı, hipertansiyon, kroner kalp sorunları, adet döngüsünde gecikme, cilt sorunları gibi birçok hastalığı beraberinde getirebilir. Strese bağlı olarak hipokampusta atrofi meydana gelmektedir ve bunun duyarlı bireylerde depresyon gelişiminde önemli bir rol oynadığı savunulmaktadır. Stres faktörüne uzun süreli maruz kalma insan psikolojisinde depresyon gibi bazı sorunlar doğurabilir. Bunlardan en sık karşılaşılanları:

a) Depresyon

Hayattan keyif alamama, uyku ve iştah bozukluğu gibi sorunlar.

b) Anksiyete

Gerçek olmayan bir tehlike karşısında aşırı derecede panik yapma, korkma ve kaçınma durumudur. Beraberinde daha ciddi sıkıntılar ortaya çıkartabilir.

c) Akut Stres Bozukluğu ve Tramva Sonrası Stres Bozukluğu

Hayatı tehdit eden bazı etkenlere maruz kalma, çocuklukta yaşanmış tramvatik olaylar, sosyal destek eksikliği gibi etkenlerden ortaya çıkabilir.

d) Uyku ve Yeme Bozukluğu

Stresle Yüzleşme Yöntemleri

İnsanlar fiziki ve psikolojik sağlıklı kalmak için günlük yaşantısında maruz kaldıkları strese adapte olmalı ya da stresle yüzleşmeleri gerekir. İlk olarak birey kendisini çok fazla stres yüküne maruz bırakan etmeni bulmalıdır. Sonrasında kendisine bu etkeni Değiştirebilir miyim?diye sormalıdır. Bu noktada yardım alabileceği bazı sonuçlar, yardım istemek, bakış açısını değiştirmek, hayır demeyi öğrenmek, mola vermek, öfkesine hakim olmak, durumu daha kötü hale sokmamaya gayret etmek gibi yöntemler olabilir. Diğer bir aşama ise Kabul Etmek.

Bu aşamada birey zihnindeki stres faktöründen kaçmamalı ve kendi zihniyle baş başa kaldığı bir zamanda bu faktörü iyi ve kötü yönleriyle düşünüp kabul etmelidir. Eğer stres faktörü değiştiremeyeceği bir noktadaysa elinden bir şey gelmeyeceğini kabul etmelidir ve strese adapte olmalıdır. Bu aşamada genellikle insanlar faktörü kabul ettikten belli bir zaman sonra kendilerine zarar veren stres faktörünün etkilerinin azaldığını ve bellirli bir süre sonra tamamen geçtiğini görebilirler. Bu aşama, dış etkenli yoğun stres faktörü ile yüzleşmede epey önemlidir.

Bu zihinsel süreç gibi başka şeyler de stresle yüzleşmede çok fazla başarı gösterebilir. Bunlar; egzersiz, meditasyon, solunum egzersizleri, açık havada yürüyüş, masaj, sosyal destek almak, farklı bakış açılarıyla yaklaşmak, sevdikleriyle zaman geçirmek, elindekilerin ve sahip olduklarının değerini kendine hatırlatmak, hayatın bir süreç olduğunu ve inişli çıkışlı dönemlerin olabileceğini kabul etmek, bireyin kendisinin güçlü olduğunu ve bu etkenlerle yüzleşebileceğini kabul etmesi, bireyin yaşadığı sıkıntıları başkalarınında yaşadığını anlamlandırması, sınavın ya da dersin önemli olduğunu fakat kendisinin potansiyelinin farkında olup zamanını yönetmesi, yeni hobiler edinmek gibi yardımcı etkenler stresle başa çıkmada çok önemli bir yere sahiptir. Fakat stres faktörü çok ağır ve bireyin kişiliği bu faktörle yüzleşemeyecek noktadaysa mutlaka psikiyatrik yardım almalıdır.

Sonuç

İnsan doğası gereği hayatı boyunca çok fazla stres yüküne maruz kalabilir ve bu stres faktörüne uzun süre maruz kalmak, yüzleşememek gibi etkenler insanda fiziki ve psikolojik birçok sorunu doğurabilir. Fakat insanın bu hayatın bir başlangıcı olduğu gibi bir sonuda olduğunu fark etmesi ve kısıtlı zamanının bazı şeylere üzülüp stres yapmaya gerek duymayacak kadar kıymetli olduğunu anlaması gerekmektedir. Hayat, insanın zaman zaman yaşadığı inişli çıkışlı, gerek zor ve kötü dönemlerin olduğu gerekse keyifli ve mutlu dönemlerin olduğu bir zaman şerididir.