Kıvrılan Sicim, Genişleyen Evren: Bir Düşünce Deneyi

Günümüz kozmolojisinde kütle çekim yasaları, karadelikler, büyük patlama ve evrenin genişleme dinamikleri gibi konular hâlâ çok sayıda soru barındırmaktadır. Bu yazıda anlatacaklarım, bu konulara yönelik profesyonel bir fiziksel çözüm iddiası değildir; yalnızca evren üzerine yaptığım uzun bir düşünce sürecinin ve yapay zekâ ile gerçekleştirdiğim bir sohbetin sonucunda aklımda oluşan mantıksal bir modelden ibarettir. Fizik ve matematik bilgim ileri düzeyde değildir; bu nedenle aşağıdaki fikirleri bir “düşünce deneyi” olarak değerlendirmeniz daha doğru olacaktır.

1. Evreni Bir Sicim Olarak Düşünmek

Sicim teorisi, evrendeki tüm parçacıkların, çok küçük boyuttaki titreşen sicimlerin farklı titreşim modlarından oluştuğunu söyler. Peki, bu fikri daha makro ölçekte düşünürsek?

Evreni, dümdüz bir çizgi — yani tek boyutlu bir sicim — olarak hayal ettiğimizi düşünelim. Bu sicimin uzunluğu örneğin 100 metre olsun. Ancak başlangıçta bu sicim o kadar kıvrılmış ve bükülmüş bir haldeydi ki, toplam uzunluğu 1 cm’ye kadar düşmüştü. Sicimin doğal hali düz olduğundan, bu sıkışmış yapı ani bir gevşeme ile hızla açıldı ve uzunluğu bir anda büyüdü.

Bu, büyük patlamayı açıklamak için sezgisel bir model sunabilir:

Başlangıçtaki aşırı kıvrılmış sicimin bir anda gevşeyerek düzleşmeye başlaması.

Evren bugün hâlâ genişlemeye devam ediyor olabilir, çünkü sicim hâlâ doğal, düz haline dönmeye çalışıyor. Sicim üzerindeki her kıvrım, bir madde veya enerji yoğunluğu olarak düşünülebilir. Evren düzleştikçe bu kıvrımlar da ortadan kalkacak ve sonunda hiçbir madde, hiçbir kara delik, hiçbir yapı kalmayacaktır.

2. Kütle-Çekim Sicimin Gerilimi Olabilir mi?

Galaksilerin dış halkalarının merkezle yaklaşık aynı hızda dönmesini açıklamak için genelde karanlık madde kavramına başvurulur. Benim modeli şöyle özetleyebilirim:

Kütle-çekim, maddenin sicimi kıvırma eğilimi ile sicimin doğal haline (düz şekline) dönme isteği arasındaki gerilimden doğuyor olabilir.

En basit örnek kara deliklerdir:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Kara delikler, sicimin aşırı derece kıvrıldığı bölgeler olarak düşünülebilir;

Bu kıvrım tıpkı çözülmesi zor bir düğüm gibidir;

Kara delik madde yuttukça bu düğüm daha da sıkılaşır;

Ancak hiçbir madde kalmadığında, evrenin “düzleşme isteği” bu düğümü de çözmeye çalışır — Hawking ışıması buna işaret ediyor olabilir.

Bu modele göre galaksilerin merkezleri çok yoğun “kıvrım” içerirken, dış bölgeler daha az kıvrıktır. Sicimin daha düz olan dış bölgeleri, evrenin gerilimiyle “daha serbest hareket eder” ve bu da dış halkaların beklenenden hızlı dönmesini açıklayabilir. Yani bu modele göre karanlık madde gerekmeyebilir.

3. Karanlık Enerji: Sicimin Doğal Haline Dönme Eğilimi

Modelin en kritik kısmı karanlık enerjidir.

Bu modele göre evren iki şeyden oluşur:

Enerji (madde + radyasyon + parçacıklar)

Karanlık enerji (sicimin düz haline dönme eğilimi)

Yani karanlık enerji, evrenin “düşük kıvrım – yüksek düzleşme” yönünde sürekli baskı uygulayan temel dinamiği olabilir.

Evren genişledikçe sicim düzleşir;

sicim düzleştikçe evren genişler.

Agora Bilim Pazarı

İş Satma Sanatı: Gizli Gündem

Her kararın arkasında bir gizli gündem vardır. Bunlar, hedef kitlenizin kalbinde yatan istekler, ihtiyaçlar ve değerlerdir. Her satışın arkasında da bir gizli gündem yatar. Bunu tespit ederek güçlerinizi, inançlarınızı ve amaçlarınızı bu gizli gündemle bağlantıya geçirdiğinizde kazanırsınız. İş satmanın, müşterinizin gizli gündemini anlayıp hedef kitleyi harekete geçirmenin simyasını sunan, harika bir kitap.

“Tüm iş deneyimim boyunca, öğrendiğim en önemli şey, insanlara bir zombi gibi sizin söylediğiniz şeyi yaptıracak sihirli bir formül, bir numara veya hipnotik bir ikna tekniği olmadığıydı. Aksine, satın almaya dair her kararın arkasında, hakkında konuşulmayan duygusal bir motivasyon vardır. İşte gizli gündem budur.

Devamını Göster

₺106.00

Satın Al Tüm Ürünler

Bu karşılıklı süreç, hem karanlık enerjiyi hem de evrenin hızlanan genişlemesini sezgisel şekilde açıklayabilir.

Son Söz

Bu yazdıklarımın ne kadar gerçekliği vardır veya yoktur bilmiyorum. Matematiksel ya da fiziksel olarak bunları formülleştirebilecek bilgiye sahip değilim. Sadece evreni anlamaya duyduğum meraktan ortaya çıkan bir düşünce modelidir. Bana mantıksal olarak tutarlı geldiği için, belki profesyonel fizikçilerin bir fikir üretmesine ilham olur diye Edward Witten’e e-posta yoluyla ilettim. Aynı nedenle burada da paylaşmak istedim.