Hücre Bölünmesi

Populer Science Türkiye

Bütün canlılar hücrelerden meydana gelmişlerdir. Hücreler canlının yapısal ve işlevsel özelliklerini gösterebilen en küçük birimidir. Bu hücreler canlının büyüyüp gelişmesi, rejenerasyonu ve dokularının yenilenmesi ya da üreme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla bölünür.

Hücre bölünmesi iki farklı türde gerçekleşir: Mitoz ve mayoz. Mitoz; çok hücreli canlılarda büyümeyi, gelişmeyi ve yenilenmeyi sağlarken, tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar. Çok hücreli canlılarda üremeyi sağlayan bölünme mayozdur.

Mitoz Bölünme

Bütün canlılar mitoz bölünme geçirir. Bu mitoz bölünme sonucu genetik bilgisi tamamen anne hücreninkiyle aynı DNA’ya sahip iki yavru hücre oluşur. Mitoz; çok hücreli canlılarda büyümeyi, gelişmeyi ve yenilenmeyi sağlarken, tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar. Mitoz bölünme sonucu kromozom sayısı ve yapısı değişiklik göstermez. Bu nedenle mitoz bölünmede genetik bilgiler doğrudan yavru hücrelere aktarılır.

Mitoz Bölünme Nedir? - Prof. Dr. Mustafa Özdoğan

Mitoz Bölünme Evreleri

• İnterfaz Evresi

Mitoz bölünme, interfaz olarak adlandırılan evreden sonra gerçekleşir. Bu evrede hücre bölünmeye hazırlanır. Hücrenin hacmi büyür; organeller, DNA ve sentrozom kopyalanır.

TÜBİTAK - Bilim Genç

Bu evreden sonra mitoz bölünme başlar ve mitoz bölünme sırasıyla profaz, metafaz, anafaz ve telofaz olmak üzere 4 farklı evrede tamamlanır.

• Profaz Evresi

Profaz evresinde, DNA'nın özel proteinler sayesinde oluşturduğu yapı olarak adlandırılan kromatin giderek sıkılaşır. Sıkılaştıkça kısalan ve kalınlaşan kromatinler (n), X şeklindeki kromozomları (2n) oluşturur. Kopyalanan kromozomlar kardeş kromatit olarak adlandırılır. Kardeş kromatitler, özdeş DNA çiftleridir ve kinetokor adı verilen bir noktada birleşir. Eşlenen sentrozomlar da zıt kutuplara gider.

TÜBİTAK - Bilim Genç

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Metafaz Evresi

Metafaz evresinde, mikrotübüller tarafından oluşturulan iğ iplikleri kromozomlara tutunarak kromozomların hücrenin ortasında sıralanmasını sağlar. Bu evrede hücredeki bütün kromozomlar hücrenin ortasında bulunarak iğ ipliklerine tutunur. Eğer kromozomlar hücrenin ortasına dizilemezlerse ya da iğ ipliklerine tutunamazsa mitoz bölünme işlemi durur.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Anafaz Evresi

Anafaz evresinde, kardeş kromatitler iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara çekilir. Bu şekilde kardeş kromotitler birbirlerinden ayrılır.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Telofaz Evresi

Mitoz bölünmesinin son aşaması olan telofaz evresi, kardeş kromozomların kutuplara çekilmesi ile başlar. Bu evrede kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarının yeniden oluşması sayesinde kromozomlar sitoplazmadan ayrılır. Ayrıca bu evrede kromozomlar yeniden çözülmeye başlar, iğ iplikleri kaybolur ve her bir yavru hücrede çekirdekçik yeniden oluşur. Telofaz evresinde hücre sitoplazmasının bölündüğü evre olan sitokinez başlar. (Sitokinez bazen anafaz evresinde de başlayabilir.)

TÜBİTAK - Bilim Genç

Mayoz Bölünme

Bir diğer bölünme türü ise mayozdur. Mayoz bölünme ile kromozom sayısının yarısına sahip eşey hücreleri üretilir. Bu hücreler ise döllenme ile genetik olarak anne hücreden farklı yeni hücrelerin oluşmasını sağlar.

Mayoz bölünme ile kromozom sayısının yarısına sahip eşey hücreleri üretilir. Bu hücreler ise döllenme ile genetik olarak anne hücreden farklı yeni hücrelerin oluşmasını sağlar. Örneğin insan gibi bir memeli hayvanlarda mayoz bölünme sonucu sperm ve yumurta hücreleri oluşur. Bu hücreler birbirleriyle döllenerek farklı genetik bilgiye sahip yeni yavruların oluşmasını sağlarlar.

Mayoz bölünme sonucu kromozom sayısı yarıya iner (46 > 23) ve 4 farklı eşey hücresi oluşur.

Mayoz Bölünme Evreleri

Mayoz bölünme, iki evreden oluşur: Mayoz-1 ve Mayoz-2. Mayoz-1 sırasıyla profaz-1, metafaz-1, anafaz-1 ve telofaz-1 olarak adlandırılan dört farklı evrede tamamlanır. Mayoz-2 ise sırasıyla profaz-2, metafaz-2, anafaz-2 ve telofaz-2 olarak adlandırılan dört farklı evrede tamamlanır.

Mayoz-1 Bölünme Evreleri

• İnterfaz Evresi

Mayoz bölünme de mitoz bölünmedeki gibi interfaz olarak adlandırılan evreden sonra başlar. Mitozda da olduğu gibi bu evrede hücre bölünmeye hazırlanır. Hücrenin hacmi büyür; organeller, DNA ve sentrozom kopyalanır.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Profaz-1 Evresi

Profaz-1 evresinde, aynı mitoz bölünmenin profaz evresindeki gibi, DNA'nın özel proteinler sayesinde oluşturduğu yapı olarak adlandırılan kromatin giderek sıkılaşır. Sıkılaştıkça kısalan ve kalınlaşan kromatinler (n), X şeklindeki kromozomları (2n) oluşturur. Kopyalanan kromozomlar kardeş kromatit olarak adlandırılır. Kardeş kromatitler, özdeş DNA çiftleridir ve kinetokor adı verilen bir noktada birleşir. Eşlenen sentrozomlar da zıt kutuplara gider.

Profaz-1 evresinde mitoz bölünmenin profaz evresinden farklı olarak kromozomlar ikili çiftler hâlinde eşleşir (Homolog kromozomlar).

TÜBİTAK - Bilim Genç

Bu evrede çift olarak eşleşen homolog kromozomların kardeş olmayan kromatitleri arasında gen alışverişi olur. Buna krosover ya da krossing over denir. Mayoz bölünmenin ilk genetik çeşitliliği bu evrede gerçekleşir.

TÜBİTAK - Bilim Genç

Krossing over sonrasında gen değişimine uğrayan homolog kromozomlara mikrotübüllerin oluşturduğu iğ iplikleri bağlanır.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Metafaz-1 Evresi

Metafaz-1 evresinde, mikrotübüllerin oluşturduğu iğ ipliklerine bağlı homolog kromozomlar hücrenin ortasına dizilir. Bu dizilim rastgele olur. Bu durum farklı eşey hücrelerinin farklı kromozom kombinasyonlarına sahip olmasını sağlar. Böylece mayoz bölünmenin ikinci genetik çeşitliliği bu evrede gerçekleşir.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Anafaz-1 Evresi

Anafaz-1 evresinde, hücrenin ortasına dizilen homolog kromozomlar iğ iplikleri tarafından zıt kutuplara çekilir. Bu sırada kardeş kromatitler birbirinden ayrılmaz.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Telofaz-1 Evresi

Telofaz-1 evresi, homolog kromozomların kutuplara doğru çekilmesinin tamamlanması ile başlar. Bazı canlılarda çekirdek zarı bu evrede yeniden oluşup kromozomlar da yeniden çözülür. Bu evrede çekirdek zarı oluştuktan sonra hücre sitoplazmasının bölündüğü aşama olarak bilinen sitokinez başlar. Diğer canlılarda ise bu aşamalar atlanarak doğrudan mayoz-2 bölünmesine geçilir.

TÜBİTAK - Bilim Genç

Mayoz-1 bölünmesi sonucunda iki haploit hücre oluşur. Haploit hücreler, bir canlının sahip olduğu kromozom takımından bir adet içeren hücrelerdir. Yeni oluşan her iki hücrede de iki çift, birbirinden farklı genetik yapıya sahip kardeş kromatitler bulunur. Bu evrelerden sonra mayoz-1 bölünmesi tamamlanır ve mayoz-2 bölünmesi başlar.

TÜBİTAK - Bilim Genç

Mayoz-2 Bölünme

Mayoz-2 bölünmesi aynı mitoz bölünmenin evreleri gibi gerçekleşir. Bu bölünme mayoz-1 bölünmesinden daha hızlı gerçekleşir. Mayoz-2 bölünmesinde, mayoz-1 bölünmesinden farklı olarak DNA eşlemesi gerçekleşmez. Bu bölünmede mayoz-1 bölünmesinde oluşan iki yeni hücre mayoz-2 evresine girer.

Mayoz-2 Bölünme Evreleri

Mayoz-2 bölünmesi de sırasıyla profaz-2, metafaz-2, anafaz-2 ve telofaz-2 olarak adlandırılan dört farklı evrede tamamlanır.

Agora Bilim Pazarı

Klasikler Seti 1 (7 kitap)

Aurélia

Gérard de Nerval

“Yavaş yavaş aydınlanan belirsiz bir yeraltıdır uyku, burada gölgeden ve gecenin içinden, arafı mesken tutmuş, ciddiyetle hareketsiz duran soluk siluetler çıkagelir.”

Nerval rüyaları bildiğimiz dünyayla gerçeküstü dünya arasındaki iletişimi sağlayan bir vasıta olarak görür. Yazıları onun mantık ve tutarlılıkla kuvvetli bağını sarsan hayaller ve fantezilerle doludur. Bunun en önemli örneklerinden biri olan ve en önemli eseri kabul edilen Aurélia’da düşle gerçeklik, delilikle yaratıcılık arasındaki belirsiz, gizemli çizgiyi, kendi ruhsal deneyim ve arayışlarından yola çıkarak inceliyor.

Fransız romantizminin önemli yazar ve şairlerinden, sembolizm ve gerçeküstücülük akımını olduğu kadar T. S. Eliot, Ahmet Hamdi Tanpınar, Charles Baudelaire ve Marcel Proust gibi pek çok yazarı etkilemiş Nerval eşsiz ve zarif edebi üslubuyla saflık, kaybedilmiş gençlik, kendini gerçekleştirme ve güzellik ideallerini yansıtan imgeleri Aurélia’da buluşturuyor.

Beyaz Geceler

Fyodor Mihayloviç Dostoyevski

“Hayalperest eski hayallerinin arasında, külleri karıştırır gibi, soğumuş yüreğini yeniden ısıtacak, onu yeniden hayata döndürecek bir kıvılcım arar boş yere. Bulacağı kıvılcımla sönen o güzel hayallerinin ateşini yeniden yakacak, kanını kaynatan, mutluluk gözyaşları döktüren müthiş düşlerine tekrar kavuşacaktır.”

Sekiz yıldır yaşadığı St. Petersburg’da kimseyle yakınlaşamamış ama şehri evleriyle, yüzleriyle ezbere bilen yalnız, kederli, hayalperest bir genç adamın dört beyaz gecesinin öyküsü bu.

Hayalperestimiz sıradan gece yürüyüşlerinden birinde Nastenka’yla karşılaşır. Hayatın yabancısı bu ikili kısa sürede hikâyelerini, dertlerini, hayallerini paylaşacak kadar yakınlaşır; birlikteyken kederleri, huzursuzlukları uğramaz yanlarına; geceleri ve ruhları aydınlanır. İnsanın tek başınalığı, kalbini birine korkusuzca açabilmesinin imkânıyla bir aradadır Beyaz Geceler’de. Bu imkân bir an kadar bile olsa, “Böyle bir an ömrü boyunca yetmez mi insana?”

Dünya edebiyatının en güçlü yazarlarından Dostoyevski’nin külliyatında kendine has, ayrı bir yeri olan Beyaz Geceler zarif ve yalın üslubuyla insan ruhunda derin bir iz bırakıyor.

Dönüşüm

Franz Kafka

“Gregor Samsa bir sabah yatağında huzursuz düşlerden uyandığında kendini dev bir böceğe dönüşmüş olarak buldu. Kabuklu sert sırtının üzerinde yatıyor, başını birazcık yükselttiğinde, kayıp düşmek üzere olan yorganın tepesinde zar zor tutunduğu kahverengi, bombeli ve yay şeklinde şeritlerle bezeli karnını görüyordu. Gövdesine göre acınacak incelikteki pek çok bacağı gözlerinin önünde çaresizlikle titreşiyordu.”

Bu sarsıcı, tuhaf cümlelerle başlayan Dönüşüm, keskinliği ve yalınlığıyla Kafka’nın edebi yoğunluğunu en iyi anlatan eseridir.

Köpeklerin Sohbeti

Miguel de Cervantes

Talihsiz bir evlilik yüzünden hastaneye düşen bir teğmen hasta yatağında yatarken sokakta iki kişinin konuştuğunu duyar. Sohbetin çekiciliğine kendini iyice kaptıran teğmen konuşanların aslında hastanenin bekçi köpekleri olduğunu anlar ve bu mucizevi sohbeti kağıda aktarır.

Bir süreliğine konuşma kabiliyeti kazanan iki köpek başlarından geçenleri anlatırken insanlığın derin mevzularına değinirler: ahlak, yozlaşma, dedikodu, haset, talih, onur, sinsilik, tahakküm…

Cervantes’in yaşadığı dönem ve ülke üzerine yoğun bir hiciv içeren bu uzun öyküsü, bütün bir insanlık tarihinin (ve muhtemelen geleceğimizin de) güzel bir eleştirisine dönüşüyor.

Palto

Nikolay Gogol

Önüne ne pahasına olursa olsun ulaşacağı bir hedef koyan insanlar gibi kendini şimdiden daha hayat dolu hissediyor, karakteri güçleniyordu. Yürüyüşünde ve hareketlerinde kararsız ve ikircikli ne varsa gitmiş, gözlerinde yeni bir ateş parlamaya başlamıştı. Hatta en cüretkâr hayallerinde bazen paltosuna sansar kürkü bir yaka diktirmeyi bile kurar olmuştu.”

“Küçük adam”ın çektiği sıkıntılar, maruz kaldığı eşitsizlik ve acılar bu uzun öykünün başkahramanı Akakiy

Akakiyeviç’in hayatı üzerinden yalın bir gerçekçilikle anlatılıyor. Böylesi bir anlatım, her ne kadar dönemin Çarlık Rusya’sında büyük tepki alsa ve Gogol, Rus insanını aşağılamakla suçlansa da, Rus edebiyatında büyük bir çığır açıyor. Elinizde tuttuğunuz bu muhteşem eseri daha önce yayınlanmış örneklerinden farklı kılansa, otuzdan fazla kitapta imzası olan ödüllü çizer Noemí Villamuza’nın büyüleyici çizimleri.

“Hepimiz Gogol’un Palto’sundan çıktık.”

Dostoyevski

“Gogol’un Palto’da sergilediği sanat, paralel doğruların kesişmekle kalmayıp, solucan misali kıvrılabileceklerine, karmakarışık hale gelebileceklerine işaret eder.”

Vladimir Nabokov

Peter Schlemihl’in Olağanüstü Öyküsü

Adelbert von Chamisso

“Sevgili dostum, insan bir kere düşüncesizlik edip doğru yoldan ayrılırsa, onu hep aşağıya, daha aşağıya çeken başka yollara da sapar; gökyüzünde ona yön gösterecek bir yıldız araması da boşunadır; zira çaresi yoktur, yokuş aşağı gidecek ve intikam tanrıçasına kurban olacaktır.”

Modern insanın çaresizliğinin masallara özgü bir üslupla aktarıldığı Peter Schlemihl’in Olağanüstü Öyküsü, sonsuz bir servet elde etmek adına Şeytan’a gölgesini satan Peter Schlemihl’in diğer insanlar tarafından aşağılanıp dışlanmasını anlatır. Adelbert von Chamisso’nun edebiyat tarihine damgasını vuran bu eşsiz hikayesi, aradan geçen iki yüzyıla rağmen hâlâ geçerliliğini koruyor.

“Damgalanmış ve dışlanmış bir adamın çektiği ızdırapların derin bir tasviri.”

Thomas Mann

Satranç

Stefan Zweig

Stefan Zweig’ın intihar etmeden kısa süre önce kaleme aldığı Satranç zulüm, saplantı, aklın gücü ve bu gücün yaratacağı kötülükleri ele alan ve yayımlandığından beri bütün dünyada büyük yankı uyandırmış bir klasik. Satranç tahtasının siyahı ve beyazı gibi iki kutbun –iyiyle kötünün, kibarla kabanın, insanla makinenin, akılla deliliğin, cehaletle bilginin, açgözlülükle kanaatkârlığın– arasında, kendi içimizde bitmeyen bir satranç maçına devam eden bizim hikâyemiz…

New York’tan Buenos Aires’e giden bir gemide yolcular arasında Dünya Satranç Şampiyonu Mirko

Czentovic de bulunmaktadır. Kaba, vurdumduymaz, cahil, açgözlü bir insan olsa da Czentovic tam bir satranç dehasıdır. Gemidekiler kendisiyle maç yapmak isterler. Genç satranççı bu isteklerini geri çevirmez ve üst üste galip gelir, ta ki bir maç sırasında ağırbaşlı, çekingen bir yabancı ortaya çıkıp oyuna müdahale edinceye kadar. Bu yabancı uzun zamandır satranç tahtasına elini sürmediğini söylese de verdiği taktikler sayesinde maç berabere biter.

Devamını Göster

₺780.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Profaz-2 Evresi

Profaz-2 evresinde kromozomlar yoğunlaşarak yine X şeklindeki kromozomları oluşturur. Çekirdek zarı mayoz-1 bölünmesi sonunda oluşmuşsa yeniden yok olur. Sentrozomlar eşlenir ve zıt kutuplara doğru çekilir. İğ iplikleri her bir kromozomdaki kardeş kromatitlere tutunur.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Metafaz-2 Evresi

Metafaz-2 evresinde, kromozomlar hücrenin ortasına dizilir.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Anafaz-2 Evresi

Anafaz-2 evresinde, kardeş kromatitler iğ iplikleri aracılığıyla birbirinden ayrılır ve zıt kutuplara doğru çekilir.

TÜBİTAK - Bilim Genç

• Telofaz-2 Evresi

Telofaz-2 evresinde, çekirdek zarı her bir yeni hücredeki kromozomların etrafında yeniden oluşmaya başlar. Kromozomlar da yeniden çözülür ve sitokinez tamamlanır. Bu evrenin tamamlanması ile birlikte her biri bir adet kromatit içeren dört haploit hücre oluşur.

TÜBİTAK - Bilim Genç

Mitoz ile Mayoz arasındaki Farklar

1) Mitoz bölünme eşeysiz üremenin temelini oluştururken, mayoz bölünme eşeyli üremenin temelini oluşturur.

2) Mitoz bölünme sonucunda 2 yeni hücre oluşurken, mayoz bölünme sonucunda 4 yeni hücre oluşur.

3) Mitoz bölünme hayat boyu devam ederken, mayoz bölünme hayat boyu devam etmez.

4) Mitoz bölünmede kromozom sayısı bölünme sonucu sabit kalırken, mayoz bölünmede yarıya düşer.

5) Mitoz bölünme sonucu oluşan hücreler tekrar mitoz bölünme geçirebilirken, mayoz bölünme sonucu oluşan hücreler tekrardan mayoz bölünme geçiremez.

Özet

Bütün canlılar hücrelerden meydana gelmişlerdir. Hücreler canlının yapısal ve işlevsel özelliklerini gösterebilen en küçük birimidir. Bu hücreler canlının büyüyüp gelişmesi, rejenerasyonu ve dokularının yenilenmesi ya da üreme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla bölünür.

İki tür hücre bölünmesi vardır: Mitoz bölünme ve mayoz bölünme. 4 aşamalı mitoz; çok hücreli canlılarda büyümeyi, gelişmeyi ve yenilenmeyi sağlarken, tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar. Çok hücreli canlılarda üremeyi sağlayan bölünme ise 8 aşamada gerçekleşen mayozdur. ^{[1], [2], [3], [4], [5], [6]}