Hayvanlara Sosyolojik Açıdan Bakabilmek

İnsanlık tarihi boyunca hayvanlar sosyal yaşamın önemli bir parçasını oluşturmuştur. Kainata hayvanlardan sonra gelen insanlar evreni hayvanlarla ortak bir şekilde paylaşmışlardır. Toplumun önemli bir parçasını oluşturan bu canlılar bireylerin hayatında gıdadan, modaya kadar pek çok alanda boy göstermektedir. Ancak toplumsal yaşamın dinamiklerinden biri olan bu canlılar ele alınırken romantik bir bakış açısıyla yaklaşılmamalıdır. Zira kimi zaman evlerin neşe kaynağı olan bu canlılar kimi zaman da ticari kaygılarla kullanılabilmektedir. Dolayısıyla insan hayatında önemli bir yer teşkil eden hayvanlar toplumların kültürel ve dini yapılarında da belirleyici rol oynamaktadır. Bireyler mensubu oldukları dinin emirlerine uygun olarak helal ve haram noktasında hassasiyet gösterebilmektedir.^[1] Yine kültürel açıdan bakacak olursak insanlık kara bir kedinin uğursuzluk getireceğine inanacak kadar ileri gitmiştir. Kuşkusuz böyle bir bakış açısının oluşmasında yönetimden dini anlayışa kadar pek çok faktör etkili olmaktadır. Algısal yansımaların bir neticesi olarak bireyler her daim hayvanı insanın karşısında konumlandırmıştır. Bizler farkında olmasak da bu durum gündelik konuşma diline kadar sirayet etmiştir. Örneğin kaba davranışta bulunan birine "öküz" denmesi, "koyun gibi kırpmak" tarzında ifadeler insanların hayvanlara karşı bakış açılarını ortaya koymaktadır. Tüm bunlara ek olarak iddiam şu ki bireylerin hayvanlara karşı olan yaklaşımlarında ailelerin çocuklarını yetiştirme tarzı büyük bir önem arz etmektedir. Örneğin köpeğin her zaman tehlikeli ve ısıran bir canlı olarak çocuğa sunulması elbette bu çocuğun köpeklere karşı olan bakış açısını etkileyecektir. Diğer yandan kurban bayramlarında hayvanları bir tüketim nesnesi olarak görmeyen ve vejetaryen bir ailenin içine doğan çocuk bu canlılara bir et yığını olarak yaklaşmayacaktır. Domuzun Müslümanlarca haram olarak kabul edilmesi İslami bir anlayışla yetişen çocuğun hayvan algısını büyük ölçüde şekillendirecektir.^[1] Bu tarz örnekler fazlasıyla çoğaltılabilir. Ancak her ne olursa olsun içinde yaşadığımız toplumda insan olmayan hayvanların birer meta ürününe dönüştürülmesi, üzerinde hassasiyetle durulması gereken bir konudur. Yukarıda da belirttiğimiz üzere bireylerin türcülük anlayışıyla bu canlıları bir öteki olarak kodlaması zihinlerde yer eden asırlık anlayışın bir ürünüdür. Kanaatimce bu noktada bir farkındalık oluşması için atılacak ilk adımlardan biri de gündelik dildeki türcülüğün önüne geçmektir. Çünkü kavramlar insan zihnini şekillendirmede rol oynamaktadır. Dolayısıyla dönüşüm bu noktada başlamalıdır. Bir köpeğe "it" dememeyi, bir insana " balık hafızalı" dememeyi öğrendiğimizde türcülüğün de önüne geçmek için adım atmış olacağız. İnsan olmayan hayvanlar için bu yakarışımız daha güzel bir dünyaya kapı aralamakla kalmayacak aynı zamanda hemdertliği olanaklı kılabilen bir çerçeve sunacaktır.