Güneş Sistemi'nin Uzak Sınırlarında Yeni Bir Cüce Gezegen Adayı: 2017 OF201

Gökbilimciler, Güneş Sistemi'nin en uzak bölgelerinde, olağanüstü geniş bir yörüngede dolanan yeni bir cüce gezegen adayı keşfettiler: 2017 OF201. Bu keşif, Güneş Sistemi'nin sınırları ve oluşum süreci hakkında önemli ipuçları sunuyor.^[1]

2017 OF201, Şili'deki Blanco Teleskobu ve Hawaii'deki Kanada-Fransa-Hawaii Teleskobu'ndan elde edilen arşiv verilerinin incelenmesiyle tespit edildi. Yedi yıllık gözlemler sonucunda, bu cismin Güneş'ten ortalama 880 astronomik birim (AB) uzaklıkta dolandığı belirlendi. Yörüngesi oldukça eliptik olup, Güneş'e en yakın noktası (perihelion) 45 AB, en uzak noktası (aphelion) ise yaklaşık 1.700 AB mesafededir. Bu, onun Güneş etrafındaki bir turunu tamamlamasının yaklaşık 25.000 yıl sürdüğü anlamına geliyor.

Cismin çapı, yansıtma oranı (albedo) %15 varsayıldığında, yaklaşık 700 kilometre olarak tahmin ediliyor. Bu büyüklük, onu bilinen en büyük uzak trans-Neptün nesnelerinden biri yapıyor ve cüce gezegen sınıfına girme olasılığını artırıyor.

Yörüngesel Anomaliler ve "Dokuzuncu Gezegen" Tartışması

2017 OF201'in yörüngesi, diğer uzak trans-Neptün nesnelerinin gösterdiği belirli hizalanma desenlerine uymuyor. Bu durum, hipotetik "Dokuzuncu Gezegen"in varlığına dair öne sürülen bazı teorilere meydan okuyor. Eğer böyle bir gezegen mevcut olsaydı, 2017 OF201 gibi bir cismin yörüngesini zamanla değiştirmesi veya onu Güneş Sistemi'nden dışarı atması beklenirdi. Ancak, 2017 OF201'in mevcut yörüngesi, bu tür bir etkileşimin olmadığını gösteriyor.

Kozmik Buzdağının Ucu

Araştırmacılar, 2017 OF201'in yalnızca buzdağının görünen kısmı olabileceğini düşünüyorlar. Bu tür cisimler, yörüngelerinin sadece %1'lik bir kısmında Dünya'dan gözlemlenebilir konumda bulunuyorlar. Bu da, benzer yörüngelere sahip yüzlerce başka cismin henüz keşfedilmemiş olabileceğini gösteriyor.

2017 OF201’in keşfi, Güneş Sistemi’nin kenarlarında nelerin olup bittiğine dair bildiklerimizi ciddi şekilde sorgulamamıza neden oluyor. Bugüne dek keşfedilen trans-Neptün cisimleri arasında, bu kadar geniş ve eksantrik yörüngelere sahip nesneler son derece nadirdir. 2017 OF201’in Güneş'e olan en yakın uzaklığı yaklaşık 35 astronomik birim (AU) iken, en uzak noktası 2000 AU’nun çok ötesine kadar çıkıyor. Bu devasa mesafe, onu yalnızca Kuiper Kuşağı’nın değil, aynı zamanda uzak Oort Bulutu'nun kapılarına kadar taşıyor.

Bu durum akıllara bir dizi önemli soruyu getiriyor: Bu tür bir cisim, Güneş Sistemi’nin doğal bir ürünü mü? Yoksa erken dönemlerde başka yıldızlarla olan yakın karşılaşmalar ya da henüz gözlemlenememiş gezegen kütleli nesnelerin (örneğin teorik “Dokuzuncu Gezegen”) etkisiyle mi bu kadar uzak bir yörüngeye itilmiş olabilir? Eğer ikinci olasılık doğruysa, 2017 OF201’in yörüngesi yalnızca kendi geçmişine değil, Güneş Sistemi’nin bugüne dek göremediğimiz bileşenlerine de işaret ediyor olabilir.

Ayrıca bu tür cisimlerin gözlemlenme ihtimali oldukça düşüktür. Çünkü yörüngelerinin çok küçük bir kısmında Güneş’e yeterince yaklaşarak görünür hale gelirler. 2017 OF201, yaklaşık 18 bin yıllık bir yörünge dönemine sahip. Şu an sadece birkaç yıl boyunca görünür olacak, ardından tekrar binlerce yıl sürecek bir karanlık yolculuğa çıkacak. Yani şu anda onunla karşılaşmamız, gökyüzünün devasa piyangosunda bir ikramiye kazanmaya benziyor. Bu da akla şu soruyu getiriyor: Eğer bu kadar düşük olasılıkla gözlemleyebildiğimiz bir cismi bulabildiysek, kim bilir uzayın görünmeyen derinliklerinde kaç tanesi daha keşfedilmeyi bekliyor?

Bilim insanları bu sorulara cevap ararken, aynı zamanda bu cisimlerin fiziksel yapılarını da anlamaya çalışıyorlar. Örneğin 2017 OF201'in düşük parlaklığı ve çok soğuk yüzeyi, onun oldukça koyu, belki de karbonca zengin bir bileşime sahip olabileceğini düşündürüyor. Bu da onu astrobiyoloji açısından değilse de, Güneş Sistemi’nin kimyasal evrimi açısından son derece kıymetli kılıyor. Henüz elimizde doğrudan spektroskopik veriler olmasa da, bu tür cisimler Güneş Sistemi’nin doğumundaki ham maddelerin donmuş kalıntıları olarak değerlendiriliyor. Kimi gökbilimcilere göre, 2017 OF201 gibi nesneler birer "kozmik zaman kapsülü" olabilir milyarlarca yıldır değişmeden kalan, ilk oluşum dönemlerine ait birer fosil.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Tüm bu bilgiler, aslında Güneş Sistemi'ni çevreleyen boşluk sandığımız bölgenin, oldukça kalabalık ve dinamik bir yapıya sahip olabileceğini ortaya koyuyor. 2017 OF201, bize bilinenin sınırlarını aşmak için elimizde hâlâ çok fazla neden olduğunu hatırlatıyor. Her yeni keşif, daha büyük sorular doğuruyor ve evrenin keşfedilmeyi bekleyen devasa bir kitap olduğunu bir kez daha kanıtlıyor.

Belki bir gün, bu uzak ve sessiz cisimlere gönderilecek insansız uzay araçlarıyla yüzeylerine inip daha net veriler toplayabileceğiz. Belki bir gün 2017 OF201, yalnızca teleskoplarımızın yakalayabildiği silik bir ışık noktası olmaktan çıkıp, detaylıca incelenmiş ve haritası çıkarılmış bir dünya hâline gelecek. Ama o zamana dek, o sessizce yolculuğuna devam edecek bizlere evrenin ne kadar büyük ve henüz ne kadar azını bildiğimizi hatırlatarak.