Gezegen mi yoksa Yıldız mı? Kahverengi Cüceler (Brown Dwarfs)

Kahverengi Cüceleri (Brown Dwarfs) anlamak ve öğrenmek için önce gezegen ve yıldızların oluşumu ve özellikleri hakkında bazı bilgilere sahip olmamız gerek. Bu yüzden önce onları inceleyelim.

Yıldız ve gezegenlerin oluşumu

Yıldızlar, uzayda çok büyük bir gaz ve toz bulutunun yerçekimi kuvveti altında yavaşça büzülmesiyle oluşur. Oluşumları rastgele olup bulunan yerdeki parçaçıkların miktarı oluşum süresini ve ve yıldızın büyüklüğünü değiştirir. Evrende gaz ve toz bulutlarının varlığı nispeten yaygındır. Gaz ve toz bulutları büzülürken, sonunda yeni yıldızlar haline gelecek olan küçük yoğunlaşma merkezleri oluşur ve bu merkezler kütlelerine kütle katarak büyümeye ve kütle çekim kuvvetlerini arttırmaya devam ederler. Tüm süreç milyonlarca yıl sürse de, uzaya görece çokta uzun bir süre değildir

Yıldızlar oluştuğunda çevrelerinde her zaman bir miktar madde daha vardır ve bu malzeme dönen yıldızın ekvatoru çevresinde bir diskte toplanır. Bu madde ayrıca bir disk şeklinde katı veya gazlı yapılar halinde yoğunlaşabilir. Gezegenimsiler olarak bilinirler ve yörüngelerinde döndükleri yıldızdan daha uzun bir süre içinde oluşurlar. Bu gezegencikler sonunda diskte hala mevcut olan kalıntıların daha fazlasını çekerler ve kendi yerçekimleri nedeniyle küresel bir biçim almak için daha da büzülürler ve sonuç olarak ta gezegen hallerini alırlar.^[1]

Kahverengi Cücelerin oluşumu

Kahverengi cüceler, bir gezegen gibi değil, bir yıldız gibi madde toplarlar. Gaz halindeki bir buluttan yoğunlaşırlar ve kütleleri gezegenlerden daha yüksektir ve bu nedenle daha güçlü yerçekimine sahiptirler. Kahverengi cücelerin kütlelerini güneşimizin kütlesinin parçaları olarak adlandırabiliriz, ancak bilim adamları sık sık Jüpiter'in kütlesini bir ölçüt olarak kullanırlar. Gaz devi gezegenlerin maksimum kütlesinin 13 Jüpiter kütlesi olduğu düşünülüyor. Büyük Patlama'dan kalan nadir bir element olan döteryum, kütlesi 13 Jüpiter kütlesini aşarsa, bir nesnenin içinde termonükleer yanmaya (füzyon) uğrayabilir; Döteryum, hidrojenin nadir bulunan bir izotopudur. Fakat bir uzay cisminin normal hidrojen yakımı yapabilmesi ve dolayısıyla bir “yıldız” olarak adlandırılabilmesi için en az 80 Jüpiter kütlesine sahip olması gerekir. Kahverengi Cüceler ise genellikle 13 ve 80 Jüpiter kütlesi arasında yer alır. Yani aslında tek eksikleri, normal yıldız füzyonunu başlatmak için yeterli materyali toplamamış olmalarıdır.

EarthSky

Yıldızlar ve Kahverengi Cücelerin Farkları

Bahsedildiği gibi doğan yıldızların sahip olacakları özellikler oluştukları kütle tarafından şekillenir. Yıldızlar, doğumda devasa kütleleri nedeniyle büyük bir kütle çekim gücüne sahip olan uzay cisimleridir, bu da yıldızın kendi üzerine baskı yapmasına ve içinin ısınmasına neden olur. Ve bu yüksek basınç ve ısı ortamı termonükleer füzyon süreçlerine dolayısıyla yıldızların parlamasına sebep olur. Kahverengi cüceler ise, Satürn ve Jüpiter gibi dev gezegenlerin kütleleri ile en küçük yıldızlar arasında bir yerde bulunurlar. Bu yüzden oluşumları yıldızlar gibi olsa da yıldızlar gibi füzyon yapamazlar.

Gezegenler ve Kahverengi Cücelerin farkları

Kahverengi cüceler ve gezegenler benzerliklerinin de olmasının yanı sıra farklı oluşum, bileşim ve fiziksel özelliklere sahip iki tür gök cismidirler. Cüceler bir yıldızdan çok daha az olmasına rağmen ısı ve ışık üretirler. Öte yandan gezegenler, bir yıldızın oluşumundan sonra artık malzemeden üretilir ve kayalık gezegenler, gaz devleri ve buz devleri gibi çeşitli bileşimlerle kahverengi cücelerden çok daha küçüktür. Işık veya ısı üretmezler ve bunun yerine ev sahibi yıldızları tarafından ısıtılırlar. Kahverengi cüceler, yıldızlar gibi, eser miktarda daha ağır elementler içermelerine rağmen, büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşurlar. Gezegenler ise çok çeşitli elementlerden oluşurlar. Kahverengi cüceler daha çok tek başlarına veya diğer kahverengi cüceler veya yıldızlarla ikili sistemlerde keşfedilirken, gezegenler en çok bir veya daha fazla yıldız içeren güneş sistemlerinde bulunurlar.

Kapanış

Sonuç olarak kahverengi cüceler ve gezegenler, uzaydaki oluşumları gibi bazı benzerliklere rağmen boyut, kütle, bileşim ve ısı ve ışık yayma kapasiteleri açısından büyük farklılıklar gösteriyor. Evreni oluşturan çeşitli unsurlara ilişkin anlayışımızı, bu gök cisimlerini özelliklerine göre benzersiz gruplandırmalara ayırarak derinleştirebiliriz. Hatta bu cisimlerin gökyüzündeki “aktif olmayan” varlıkları sebebiyle saptanabilmeleri çok zor olduğundan bu cisimlerden milyarlarcasının galaksilerin hatta evrenin denge merkezlerini yüksek ölçüde desteklediğini bile öngörebiliriz. Ama tabiki bunların hepsi fikir, aynı bu konu üzerinde çalışmalar artıkça ortaya daha birsürüsünün çıkartılabileceği gibi. İşte bu yüzden bu kendine has cisimlerin incelenmesi evrenimizi anlamamıza oldukça büyük katkı sağlayabilmesiyle beraber önemlidir.