Felix Sokrates

"Artık gitme zamanı geldi (alla gar ede ora apienai), ben ölüme, siz hayata; hangimizin daha iyi olana gittiğini tanrı dışında kimse bilemez" (42a).

Sokrates’e göre ya ölüm hiçbir şey olmak ve hiçbir şey hissetmemektir ve bu anlamda rüyaların olmadığı çok uzun ve tatlı bir uykuya benzer, öbür anlamda ise ruhun buradan başka bir yere geçişidir ve Tanrılar, sözcüleri haklı ise diğer ölülerin ruhlarıyla karşılaşacak; Homeros ile Odysseus gibi büyük zihinlerle diyaloglar kurabilecektir. Hangisi seçilirse seçilsin Sokrates’e göre ölüm iyidir. Kısaca dedikleri gibi felix Sokrates (mutludur Sokrates) çünkü düşünce ve hayat arasındaki en büyük bağı sağlamış, tutarlı olmuştur. Sonuna kadar ideallerine ve dediklerine, dogmatik diyemeyeceğimiz bir esneklikle, bağlı kalmış; düşüncesi uğruna ölmeyi seçmiştir, Belirtmeli ki bu hareketi onu ölümsüz kılan en son kılgısı olmuştur. Sokrates bir diğer anlamıyla gerçek için ve inandığı değerler için ölmeyi bile göze almış insan, bugünde yaşamaya devam ediyor mu? Yoksa çoktan bütün “Sokratlar” öldü mü? Gerçek ve hakikat uğruna ölüme kaç insan mutluca gidebilir, kim bu kudrete sahiptir? Veya bugün modern hukuk ve adalet bu vakanın tekrarlanmayacağının garantisini verebilir mi? Sokrates felsefe uğruna infaz edilmiş ilk insandır ve domino taşlarının başıdır. Ondan sonra bu uğurda ölecekler için bir ilk simgedir. İnsanların çıkar uğruna hakikati dahi ezebileceğinin göstergesidir bu anlamda Machiavelli’nin işaret ettiği gibi yönetenleri yönetenlerin güç uğruna öldürdüğü biridir aynı zamanda. Sokrates o günkü ölümüyle yeniden doğmuş olandır, felsefeyle ilgilenen ilgilenmeyen herkesin kalbinde yer edinmiş ve felsefe ile özdeşleşmiş bir bütündür, o bir simgedir. Sorularımıza dönersek, hayır bugün Sokrates “gibiler” Sokrates gibi değil. Bugün insanlık değerlere yani adalet, hukuk, iyilik (agathon), sevgi, ruh gibi kavramlara fazlasıyla yabancı, bunun da aslında çok basit bir sebebi var: neoliberalizm ve neoliberalizm etkisinde gelişen toplumda genel bir uyuklama haleti ruhiyesi mevcut. Sömürülen insanlık, uyanıştan uzak görünüyor çünkü “kurtlar” her geçen gün güçlenmeye ve nüfuz alanını genişletmeye devam ediyor, buna karşılık ise kurtların bu parçalama sistemi ise her yeni gelen nesil ile daha da yerleşiyor daha da doğallaşıyor. Ve ikinci soruya bununla bağıntılı olarak yine hayır, modern hukuk Sokrates vakasının tekrarının garantisini sağlamamayı geçsin çoktan tonlarca başka Sokrates’i öldürdü. Öldürdü burada daha mecaz bir anlamdadır, açıklamak gerekirse sistem insanları akli güçten yoksun bırakıyor ve Sokrates’in en önemli özelliği olan gerçeği akıl ile arama sanatından mahsun bırakıyor. Bu anlamda ise Sokratesler daha doğmadan ölüyor. Sokrates bugün yaşamda olsa idi, yine aynı kaderi paylaşırdı ve bunu eskisinden daha emin şekilde yapardı. İnsanın insanı bu denli sömürmesine ve bunun bir sistemmiş gibi oturmasına asla göz yumamazdı, çünkü bu ortamda hakikat üstüne bir örtü iniyor, insanlar hakikat nedir sorusunu bile unutuyor ve sadece iyi yaşamaya bakıyor.

Uzunca lafın kısası ilerlediğimiz ve geldiğimiz bu yol gerçekten de bir “ilerleme” değildir. Yalnızca kitlelerin uyutulup parçalanmasından ibaret, hakikatin insanları meşgul eden bir yan uğraştan başka bir şey olmadığı bir çağdayız. En önemlisi basının tamamen bağımlı ve belli tarafların elinde tekelleşmesi, bundan dolayı olarak da ifade özgürlüğünün, doğru haberin giderek altın değerinde olması ise durumun hâksar içindeki halini ortaya koyar. Yukarıda anlattıklarımıza göre de Sokrates’in idealleri ile taban tabana zıt bir çağdayız. Yine de aklına bağlı kalan ve uyanan insan elbet bu zincirlerinden de kurtulacaktır. Her şeye rağmen unutmamalı bu sistem insanı yine kendisine yani sisteme karşı silahlandırır, tek eksiklik ve en büyük eksiklik ise bunun bilincidir. Kaynayan suyun içinde doğan bir bebek gibiyiz, suya sıcak diyemiyoruz çünkü hiç kıyas edecek bir suya girememişiz. Tek dediğimiz su yakar doğası bu, oysa yalanlarla doyurmuşuz midemizi.