Büyükbaba Paradoksunu Anlamak

Einstein 1905'te ilk kez "göreliliği" ortaya atarak zamanın mutlak özünü eleştirdiğinde, yüzyıllar boyunca insanlar zamanı mutlak bir olgu olarak görüyorlardı. Göreliliğin yan ürünlerinden biri de zamanda yolculuğun mümkün olmasıdır. Zaman yolculuğu şimdilik yalnızca teorik olarak mümkün olsa da fizikçiler ve filozoflar için ilgi çekici bir konu haline geldi ve böylece zamanda yolculukla ilgili çeşitli paradokslardan kaçınmak için çözümler önerildi. Zaman yolculuğuyla ilgili en ünlü paradokslardan biri büyükbaba paradoksudur.

Tutarlılık paradoksu olarak da bilinen büyükbaba paradoksu, geçmişin çelişki yaratacak şekilde değiştirilmesiyle ortaya çıkar. Örneğin, bir zaman yolcusu zamanda geriye gidip, çocuk sahibi olmadan önce büyükbabasını öldürse, bu durum, zaman yolcusunun ebeveynlerinin ve dolayısıyla zaman yolcusunun varlığının önüne geçebilir. Bu şu soruyu gündeme getiriyor: Büyükbabayı kim öldürdü? Senaryo mümkün olsaydı, zaman yolcusu büyükbabayı öldüremezdi ve bu da öngörülemeyen bir sonuca yol açardı. Tutarlılık paradoksları, geçmişin değiştirilebildiği her durumda ortaya çıkar.

Olası bir çözüm, zaman yolcularının yalnızca halihazırda gerçekleşmiş olaylara katılabileceğini, ancak gerçekleşmemiş olaylara katılamayacaklarını öne sürüyor. Diğer bir olasılık ise geçmişteki her değişimin kendine özgü sonuçları olan alternatif bir geçmiş yaratmasıdır. Kuantum mekaniği, geçmişin değiştirildiği noktalardan yeni zaman çizgilerinin çıktığı sonsuz geçmişe sahip bir Çoklu evrenin ipucunu veriyor. Örneğin bir zaman yolcusu büyükbabasını öldürürse, büyükbabanın genç yaşta öldüğü ve hiç çocuğu olmadığı yeni bir zaman çizelgesi ortaya çıkabilir. Bu arada zaman yolcusunun zaman çizelgesi farklı bir alemde bağımsız olarak varlığını sürdürüyor olur, geçmişin her değiştirilişinde yeni bir bağımsız zaman çizelgesi yaratılıyor olurdu.

Demek ki dedeni öldürmek senin var olmana sebep oluyor ve sen de var olmadığın için onu hiç öldürmedin. Bu onun hayatta kaldığı, yani sen var olduğun ve onu öldürmek için geri döndüğün anlamına geliyor. Alternatif Evren tarzı zaman yolculuğu kullanıyorsanız tüm bu sorun tamamen göz ardı edilebilirdi. Bunun dezavantajı eve dönmenin zor bir mesele olabilmesidir.

Eğer evren Sabit Zaman Döngüsünde çalışıyorsa , bu tür bir paradoks kesinlikle imkansızdır, çünkü gerçekleşecek olan tüm değişiklikler zaten gerçekleşmiştir. Dolayısıyla kendi kendini olumsuzlaşacak bir değişikliğe neden olamazsınız. Ne olursa olsun, nasıl olursa olsun müdahale edemezsiniz.

Bir sonuca varacak olursak: Zaman yolculuğu kavramı ve olası mantıksal tutarsızlıkları kurgu ve felsefede ortak bir temadır. Büyükbaba paradoksunun daha önceki yorumları, klasik fizik yasalarına ve geleneksel rasyonel parametrelere dayalı olarak zaman yolculuğunun mantıksal olarak imkânsız olduğunu öne sürüyordu. Bu yorumlar zamanın tek yönlü olduğunu düşünüyordu. Ancak belirsizlik ilkesinin ve göreliliğin daha iyi anlaşılmasıyla, zaman yolculuğunun potansiyel karmaşıklıklarının artık farkına varıyoruz. Büyükbaba paradoksu gibi çelişkiler, zamanda yolculuğun imkânsız olduğunu kanıtlamaz. Zaman yolculuğunun uygulanabilirliği büyük ölçüde zaman anlayışımıza bağlıdır. Şu anda sahip olduğumuz en somut zaman kavramı göreliliğe dayanmaktadır. Zamanın temel bir fiziksel boyut olarak ele alınması bazı olasılıkların önünü açıyor ancak özellikle geçmiş olaylara yolculukla ilgili sağlam gözlemsel kanıtlar olmadığında bunlar büyük ölçüde teorik kalıyor. Fiziksel yasaların katı bir şekilde determinist olmaktan ziyade olasılıksal olduğu düşünülürse, zamanda geriye yapılan bir yolculuktan bazıları çelişkili olmayan birden fazla sonuca izin verebilir.

Peki bu mümkün mü? Zaman yolculuğunun en yaygın kabul gören yöntemi solucan deliği kullanmayı içerir. Genel göreliliğin en tuhaf çıkarımlarından biri olan solucan delikleri, genellikle uzaydaki iki nokta arasındaki kısa yollar olarak tasvir edilir. Teorik fizikçi Stephen Hawking, solucan deliklerinin potansiyel olarak geçmişteki bir noktaya geri dönebileceğini öne sürdü. Özel görelilik teorisine göre zaman ve uzay birbirinden ayrılamaz olduğundan bu mantıklıdır. Uzayı etkileyebilecek her şeyin zamanı da etkilemesi gerekir. Bu bağlantı kapalı zamana benzer eğri olarak bilinir.

Bununla birlikte, fizik yasaları geriye doğru zamanda yolculuğa izin verse bile, büyükbaba paradoksunun ortaya çıkmasını engelleyebilecek birçok koşul vardır.

Hawking bu paradoksu çözmek için iki potansiyel yol önerdi. "Tutarlı tarihler" modeline göre, zamanın tüm yelpazesi (gelecek, şimdiki ve geçmiş zaman) kesinlikle önceden belirlenmiştir. Bu modelde, geçmişteki bir noktaya ancak kendi tarihimizde zaten orada bulunmuşsak geri dönebiliriz. Geçmişle etkileşime girebiliriz ama onu değiştiremeyiz, böylece büyükbaba paradoksunun ortaya çıkmasını önleyebiliriz. Kuantum mekaniğini temel alan ikinci yaklaşım, bir olayın farklı olasılıklara sahip birden fazla potansiyel sonucu olabileceğini öne sürüyor. Kuantum mekaniğinin "birçok dünya" yorumunda, tüm olası sonuçlar farklı ve bağımsız paralel zaman çizelgelerinde meydana gelir. Dolayısıyla, zaman yolcusu, büyükbabanın çocuk sahibi olacak kadar uzun yaşadığı bir zaman çizelgesinden geliyorsa, daha sonra geri dönüp büyükbabayı öldürüp, zaman yolcusunun hiç doğmadığı paralel bir zaman çizelgesi boyunca devam ederse, büyükbaba paradoksu çözülebilir.