Bu Doğru/Yanlış İse Zıttı Yanlıştır/Doğrudur Safsatası

Doğru bir ifadenin zıttı yanlış bir ifadedir. Ancak derin bir gerçeğin zıttı, bir diğer derin gerçek olabilir.

Niels Bohr

Peki bu söz doğru mudur? Biraz düşünün.

Doğru bir ifadenin zıttı yanlış olacaktır diye bir şey yok. Tek bir doğru yoktur.^[1] Sözün devamında derin bir gerçeğin zıttı başka bir derin gerçek olabilir demiş. Evet olabilir. Satrançta derin bir hamle vardır ve aktif savunmadır bunun zıttı ise pasif. Pasif savunmada derin bir hamle olabilir ve doğru olabilir.

Satranç üzerinden örnek: 1.e4 e5 2.Af3 Ac6 3.Fc4 Af6 4.Ag5 d5 5. exd5 Aa5 6.Fb5+ c6 7.dxc6 bxc6 8.Vf3 cxb5!! derin bir hamledir ve doğrudur. Karşı saldırı yapar siyah. 9.Vxa8 hamlesine 9...Vc7, 9...h6 ve 9...Fe7 hamleleri doğrudur. Diğer hamleler kötüdür. 8.Vf3'e sadece 8...cxb5 doğru değildir. 8.Vf3 hamlesinden sonra başka bir hamle vardır ve kuzu kuzu savunur ama doğru. 8...Vc7 bu hamle yerine 8...cxb5 oynamak daha iyi ama kötü hamle değil yine de. 53 kişi arasında yapılan ankette en çok oy alan hamleyi görebilirsiniz buradan. 2008'den kalma analiz olduğu için hatalı analizler var. 8...cxb5 oy almış, Blackburne tarafından oynanan bu kuvvetli hamle yüzünden oynanmıyordu. Sadece amatörler oynardı. Fakat Bogoljubow bu varyantı canlandırdı ve cxb5'i ana varyant olmaktan çıkardı. Güzel maçlar var cxb5 ile. ChessOn kanalında vardı hatta bu maçlardan birisi. cxb5 alınıp sonra Fc5 oynanırdı. h6 fikri bulunmadan önce ünlü satranç oyuncusu Nezhmetdinov Ad5?! oynadı ve kazandı. Fe7 fikri bulundu ve sonra günümüzde makinelerin yardımı ile Vc7 popülerlik kazandı. Bu hamle masabaşında denenmeye başladı. Birisine önermiştim bu cxb5 hamlesini fakat Fe7'yi beğendi. Çok iyi hazırlık gerekli. Vc7 günümüzde moda. Ondan önce Vd7?! hamlesi üzerine yoğunlaşanlar vardı ve çürüten oldu ama bu hamle kötüydü! Bunun dışında Ab7, Ac4 denendi. Hatta Ab7 gayet popüler hamleydi bu varyantta. Veziri sıkıştırmaya çalışmak önemli bu varyantta. Chessbase, 365chess, Lichess gibi sitelerde kayıtlı oyunlar mevcut. 8...Vc7'ye dönelim. 9.Fd3! iddialı hamle (9.Fa4 Fg4 10.Vg3 Ff5!, Ae4 fikrini keserek. 11.d3 h6 12.Ae4! Fxe4! 13.dxe4 Axe4 beyazın burada hafif üstünlüğü var ama refute edemiyor bu varyantla. O yüzden 11.Ac3 h6!'ya bakılmalı. 12.Af3 O-O-O 13.Axe5 Fc5 14.O-O Khe8 15.b4 Fxb4 16.Vf4 Vxe5 17.Vxb4 Kd4 18.f4 Ve3+ 19.dxe3 Kxb4 20.Fb3 Kb7 21.Kd1 h5 22.h3 Axb3 23.cxb3 Kbe7 her ne kadar beyazlar bir piyon önde olsa da devamında ki varyantlarda siyah taş kesip ters renkli file girer. Beyazlar bir piyon avantajını kazanca çeviremez ve berabere olur. Bu yüzden konum mükemmel oyuna eşittir. Detaylı analiz için bu iki siteyi kullanabilirsiniz. Chessbase, Lichess ) 9...Ad5!! (9...h6?! uzun uzun analizler sonrasında kayıp olduğunu buldum. Analizin bir kısmını atacağım. 10.Ae4 Ad5 11.O-O! f5! (11...Fe7?! 12.Ag3! O-O (12...g6 13.Ke1 kazanır.) 13.Ac3!! diğer hamleler bunun kadar etkili değildir.) 12.Aec3 Af4 13.Ke1 Axd3 14.Vxd3! Kazanan hamle. Çok derin analiz gerektiren bir konum çünkü çok karmaşık. Bir kaç varyant vereyim buraya (Gerçekte varyantlar aşırı uzun.). Öğretici şeyler var varyantlarda ve neden kayıp olduğunu göreceksiniz. 14...Fd6?! 15.b3! O-O 16.Fa3! kazanır. 14...Fc5?! 15.b4! Fxb4 16.Vd4! Fe7 17.Vxe5 Vxe5 kazanır. 14...Fe7 15.b4! Ab7 16.b5! Şf7 (16...Fe6?! 17.Vg3! kazanır. 16...e4?! 17.Axe4! fxe4 18.Vxe4 kazanır.) 17.bxc6! siyahlar dikkatli oynamalı yoksa çabuk kaybeder, (17.Vc4+ Fe6!=.) Vxc6 18.Vd5+ Vxd5 19.Axd5 Fd6 (19...Ff6?! bu varyantta bazı hamlelerle transpozeler olabilir ama belirtmeme gerek yok. 20.Ac7 Kb8 21.Fb2 e4 (21...Aa5 22.Fxe5 Kd8 23.a4 a6 24.Fxf6 gxf6 25.Ka3! Ac4 26.Kd3 Kxd3 27.cxd3 Ae5 28.Ac3 Kb2 29.d4 mükemmel oynarsa kazanır beyaz.) 20.Fa3 Ac5 (20...e4 21.f3 kazanır.) 21.Abc3 Kb8 22.Fxc5 Fxc5 23.Kxe5 Kb2 24.Aa4!! beyazlar taş keser ve piyon önde olduğu oyunsonuna gider. Bunu kazanca çevirebilir. Örnek bir varyant: Kxc2 25.Axc5 Kxc5 26.Ke7+ Şg6 27.Af4+ 28.Kxa7 Kd8 29.Kb1 Kd6 30.h4 g5 31.d4 Kc4 32. Ah5 Şg6 33.Ag3 h5 34.Ae2 Kc2 35.Ke7 gxh4 36.Af4+ Şg5 37.Ah3+ Şf6 38. Kh7 Kxd4 39.Kb6+ Şe5 40.Kb5+ Kd5 41.Kb1 Kxa2 42.Ag5 Şd6 43.Kh6+ Şd7 44.Kc1 Fa6 45.Kh7+ Şd6 46.Af7+ Şd7 47.Ae5+ Şe6 48.Af3 Fb5 böylece Kc6 fikrini kesti, 49.Kxh5 h3 50.Kxh3 iki piyon önde, konum kazanç. 14...Fb4 oynarsa ve en dirençli hamle 15.Vd4! Fd6 16.f4 Ab7 (16...e4?! 17.d3! kazanır.) 17.Aa4! e4 18.d3 O-O 19.dxe4 Fxf4 20.Fxf4 Vxf4 21.Vc4+ (21.Abc3 Vg5 transpoze olur.) Şh8 21.Abc3 Vg5 23.exf5 Fxf5 24.Vxc6 beyazlara kazanç eğer mükemmel oynarsa kazanır çünkü bir piyon avantajını kazanca çevirebiliyor bu varyantta. Siyahlar beyazın piyonlarından birini alacak ve beyaz piyon önde olacak. Oyunsonunda kazanca çevirecek. Beyazlar kusursuz oynarsa bu varyantta kazanır fakat h6 yüzünden siyahın kaybetmesi bu Vc7 varyantını çürütmez. Beyazların kazanması bir hayli vakit alacağı için ondan en dirençli hamle dedim. Çünkü oyunu en çok uzatan varyant bu. 14...Fe7'ye şüpheli demedim çünkü refute etmek kolay değil fakat yine de kaybediyor. Başka varyantlarda var ve uzatabilirim elbette. Diğer varyantlarda beyazlar daha hızlı kazanıyor ve varyantlar neden kazanç olduğunu göstermem için yeterli. Çok fazla kayıp dedim ve elbette bu argümanımı daha güçlü yapmaz elbette. Gösterdiğim varyantlarda oluşan konumlar kayıptı ondan dedim. Hamleleri açıkladım.) 9. hamlede siyahlarla oynadığım Ad5 hamlesi 9...h6'dan daha iyi. Siyahlar konumda zorlanacak fakat eşitleyecektir. 10.Fxh7! konumda ki en iddialı hamle ve hataymış gibi duruyor fakat değil! Gambiti kabul ediyor. 10...g6 fili sıkıştırdı ama alamaz çünkü g5 atı koruyor. Böyle hamleleri tek tek açıklayacağım. 11.Ac3 taş gelişiyor, 11...Ff5 (11...Ab4?! 12.Vf6! siyahların başı belada olurdu.) 12.d3 Vd7! (12...Axc3?! bxc3 f6 14.Fxg6 Fxg6 15.Vxf6 beyazlar kazanır. 4 piyona 1 taşı var hatta ileride e5 piyonu düşecek.) Vd7 hamlesinden sonra konum eşittir. Siyahlar mükemmel oynarsa berabere yapabilir.

Gördüğünüz gibi tek bir doğru yok satrançta. Derin cxb5 karşı saldırısı hamlesine karşın derin Vc7 pasif savunma hamlesi de işe yarıyor. O konumda kuzu kuzu savunma doğru diye karşı saldırı neden yanlış olsun ki?

Bu safsata eğer o yanlış ise zıttı doğrudur halinde de olabilir. Bunun safsata olduğunu fark etmek zordur. Yanlış varsa doğruda vardır satrançta. Satranç üzerinden gidiyorum bu konuyu çünkü daha kolay anlaşılır böylece. Birde satrançta kurallar bellidir. Ondan satranç üzerinden argüman sunarsanız o argüman gayet güçlüdür. Bir zeka oyunudur satranç. Satrançta doğru hamle vardır. Fakat doğru var diye yanlış olacak değildir. Bütün hamleler doğru olup hiç yanlış olmayabilir. Yanlış derken iyi, kötü hamleyi diyorum. Şimdi 2 hamle olsaydı birisi yanlış ise diğeri doğru olabilirdi satrançta. Çünkü bir doğru var satrançta fakat her zaman bu olacak değil. Bir karşı saldırı hamlesi çalışmıyor diye başka bir karşı hamle saldırısı çalışmayacak değildir. Tamam o konumda karşı saldırı hamleleri tamamen yanlış diyelim ve zıttı pasif savunma doğru mu olmalı o zaman? Hayır! Satrançta bazen savunma yapmanız bile gerekmez.

Bir örnek göstereyim hatta:

Gördüğünüz gibi bu iddia da geçersiz oldu. Satrançta önemli olan hesaptır! Sezgilerden ve prensiplerden daha önemlidir. Sezgiler bizi yanıltabilir ve prensiplerin istisnası vardır. Mesela 1.e4 e5 2.Fc4 c6 3.Af3 d6?! (3...d5 oynanmalıydı 4.d4 exd4 5.Vxd4! burada Ac6 olmadığı için siyahlar veziri kolay kolay rahatsız edemez ve g7 noktasına basıyor. Beyazlar iyidir. Farklı örneklerde verebilirim fakat bu örnek iyi.

Satranç üzerinden örnekler vererek bunun neden safsata olduğunu anlamış olduk.

A doğrudur.

B onun tersidir.

O zaman B yanlıştır.

Bu bir safsatadır. Bir safsatanın zıt hali de safsata olabilir. Doğal diye iyi olmak zorunda değildir. Zıttı içinde geçerli. Zıt kelime oluşturmak için olumsuzluk eki getirip yapamazsın. Zıt derken ne kast edildiği de bilinmelidir.

Satrançta taktiksel oynamak doğrudur.

Pozisyonel oynamak taktiksel oynamanın tersidir.

Fakat pozisyonel oynamakta yanlış değildir.

Önemli olan konumuna göre oynamaktır.

İşte bunu yaparsanız safsata olmaz.

Safsata Olmayan Durumlar

Bu konumda dört hamle vardır.

Üçü doğrudur biri yanlıştır.

İki hamle arasında kaldım fakat diğer 2 doğru hamleyi biliyorum.

Bu iki hamleden hangisinin doğru olduğunu anladım.

O zaman son kalan hamle yanlıştır.

Bu safsata değildir. İsterseniz biraz düşünün ama zor değil. çünkü dört doğru hamlenin ikisi biliyordu. Geriye iki hamle kaldı. Bunlardan birisi yanlış ve birisi doğru. Doğru olanı buldu ve geriye yanlış olan kaldı.

Sonuç:

Bu konuyu anlamak zor olabilir ama konuyu fazla uzatmadan anlatmaya çalıştım. Kısacası bir şey doğru ise zıttı yanlış olacak demek safsatadır. Ateizm yanlış ise onun tersi olan teizm doğru demek gibi (Çok yemek yemek yanlıştır o zaman az yemek yemek doğrudur demek başka örnek. Çok yemek yemek yanlış diye az yemek yemek doğru olmaz). Deizmi görmez gelir bu. Borderline düşünceye benzer bu. Ya sev ya terk et demek gibi. Birden fazla doğru olabilir. Yazıda bunu gördük.